Dân tộc Thái hiện nay có khoảng 1,6 triệu người, sinh sống tập trung chủ yếu tại các tỉnh Lai Châu, Yên Bái, Điện Biên, Sơn La, Nghệ An. Dân tộc Thái có tên gọi là Táy và có các nhóm Táy Đăm, Táy Khao, Tày Mười, Tày Thanh, Hàng Tổng, Pu Thay, Thổ Đà Bắc.
 |
| Duyên dáng thiếu nữ Thái (ảnh: Việt Hưng) |
Tiếng Thái thuộc nhóm ngôn ngữ Tày – Thái. Người Thái có nhiều kinh nghiệm đắp phai, đào mương, dựng cọn, bắc máng lấy nước làm ruộng. Lúa nước là nguồn lương thực chính, đặc biệt là lúa nếp. Người Thái cũng làm nương để trồng lúa, hoa màu và nhiều thứ cây khác. Từng gia đình chăn nuôi gia súc, gia cầm, đan lát, dệt vải, một số nơi làm đồ gốm...
 |
| Thiếu nữ Thái (Yên Bái) bên khung cửi- Ảnh: Bùi Xuân Đông |
Sản phẩm nổi tiếng của người Thái là vải thổ cẩm, với những hoa văn đặc sắc, màu sắc tươi hài hòa, bền đẹp. Mấy chục năm gần đây, nam giới người Thái mặc Âu phục khá phổ biến, nhưng phụ nữ vẫn gắn bó với bộ áo, váy, khăn cùng lối trang sức theo truyền thống dân tộc. Người Thái ở nhà sàn, mỗi bản thường có khoảng 40 – 50 nóc nhà kề bên nhau. Người Thái có tục ở rể, vài năm sau, khi đôi vợ chồng đã có con mới về ở bên nhà chồng.
 |
| Thiếu nữ Thái (Sơn La)- Ảnh: Việt Hưng |
Đồng bào quan niệm, chết là tiếp tục “sống” ở thế giới bên kia. Vì vậy, đám ma là lễ tiễn người chết về “mường trời”. Người Thái có nhiều họ, mỗi họ thường có những quy định kiêng kỵ khác nhau. Họ Lò không thịt chim Táng Lò. Họ Quàng kiêng con hổ... Đồng bào Thái thờ cúng tổ tiên, cúng trời đất, cúng bản mường.
 |
| Thiếu nữ Thái Mường Lò (Yên Bái)- Ảnh: Nguyễn Xuân Tình |
Gắn liền với sản xuất là những lễ nghi cầu mùa. Mở đầu hàng năm bằng lễ đón tiếng sấm năm mới. Thần thoại, cổ tích, truyền thuyết, truyện thơ, ca dao... là những vốn quý báu của văn học cổ truyền người Thái. Những tác phẩm thơ ca nổi tiếng của đồng bào Thái là “Xống chụ xon xao”, “Khun Lú, Nàng ửa”. Người Thái sớm có chữ viết nên nhiều vốn cổ (văn học, luật lệ, dân ca) được ghi chép lại trên giấy bản và lá cây. Đồng bào rất thích ca hát, đặc biệt là khắp. Khắp là lối ngâm thơ hoặc hát theo lời thơ, có thể đệm đàn và múa. Nhiều điệu múa như múa xòe, múa sạp đã được trình diễn trên sân khấu trong và ngoài nước, hấp dẫn đông đảo khán giả. Hạn khuống, ném còn là hai đặc trưng văn hóa nổi tiếng của người Thái.
