Nét đặc sắc trong lễ cúng tổ tiên ngày Tết của người Mường Hòa Bình

Lễ cúng tổ tiên trong những ngày Tết Nguyên đán của dân tộc Mường ở Hòa Bình là một trong những nét văn hóa tâm linh đặc sắc, chứa đựng nhiều giá trị về văn hóa, tín ngưỡng, đồng thời phản ánh một phần bản sắc riêng biệt của cộng đồng người Mường nơi đây.

potal-don-tet-nguyen-dan-cua-nguoi-muong-hoa-binh-7183675.jpg
Ông Bùi Văn Chiên ở xóm Mừng xã Hợp Phong cũng là một thầy Mo của vùng Mường Thàng huyện Cao Phong làm lễ trước bàn thờ tổ tiên xin phép thần linh, thổ công thổ địa để mời ông bà tổ tiên về ăn Tết cùng con cháu. Ảnh Trọng Đạt-TTXVN

Ý nghĩa tâm linh và văn hóa

Theo quan niệm của người Mường ở Hòa Bình, Tết Nguyên đán bắt đầu từ khi người nông dân cất cái bừa, kết thúc việc cầy ải, vỡ đất đưa nước vào ruộng trong năm cũ cho đến lúc mùa xuân nắng ấm xuống đồng bắt đầu mùa vụ mới. Tết Nguyên đán (cách gọi của người Mường là Tết năm mới) bắt đầu từ ngày 27 tháng Chạp của năm cũ đến hết ngày mùng 7 tháng Giêng của năm mới.

Người Mường ở Hòa Bình thường tổ chức lễ cúng gia tiên trang trọng trong những ngày Tết Nguyên đán. Lễ cúng kéo dài từ 30 tháng Chạp đến hết mùng 3 tháng Giêng và được thắp hương trong suốt những ngày diễn ra. Đây là hoạt động được các gia đình người Mường ở Hòa Bình chuẩn bị chu đáo nhằm thể hiện lòng biết ơn đối với đấng sinh thành.

Bà Bùi Thị Điền (xóm Lũy Ải, xã Phong Phú, huyện Tân Lạc) chia sẻ, mâm cỗ cúng tổ tiên của người Mường trong ngày Tết Nguyên đán là các món ăn dân tộc thường được chuẩn bị tỉ mỉ như: Xôi ngũ sắc, thịt gà, thịt lợn, bánh chưng, bánh giày, rượu cần, hoa quả... Tất cả đều mang ý nghĩa sâu sắc, thể hiện sự trân trọng đối với tổ tiên. Mỗi món ăn không chỉ là vật phẩm cúng dâng mà còn là biểu tượng của những giá trị truyền thống mà người Mường luôn gìn giữ.

Trong đêm giao thừa của người Mường là lễ cúng ngoài trời. Mâm lễ cúng gồm một con cá diếc và một cái bánh chay.

Trên bàn thờ trong những ngày Tết năm mới, người Mường Hòa Bình bày mâm ngũ quả, hai cây mía được dựng hai bên mang ý nghĩa để ông bà tổ tiên chống gậy về với con cháu, dẫn linh hồn tổ tiên từ trên trời về hạ giới. Mâm lễ cúng gồm gà luộc, bánh chưng, bánh ống, rượu, cơm nếp, thịt luộc, một bát nước lã, trầu cau, mắm muối… bày biện trên mảnh lá chuối được cắt theo hình tròn như mâm cỗ lá người Mường hay làm trong các ngày hội, lễ của gia đình.

Đối với người Mường, việc cúng tổ tiên vào dịp Tết Nguyên đán phải do thầy cúng (thầy mo) là người trong dòng họ hoặc là người ngoài, các nghi thức cúng thường có sự tham gia của người lớn trong gia đình, với những lời khấn vái, cầu mong tổ tiên phù hộ cho gia đình sức khỏe, bình an và may mắn trong năm mới.

Các thầy mo thực hiện lễ cúng phải thuộc lời cúng và cung cách diễn xướng. Người Mường không chấp nhận hình ảnh một thầy cúng vừa cầm sách đọc vừa thực hành nghi thức diễn xướng (trừ phần đọc địa chỉ mộ phần của gia tiên gia chủ).

Thầy mo Bùi Văn Minh ở xóm Mận Bùi, xã Văn Sơn (Lạc Sơn) cho biết, bàn thờ của người Mường được lập ở gian chính của nhà sàn truyền thống hoặc gian khách ở những ngôi nhà hiện đại. Trong nghi lễ cúng gia tiên, thầy cúng dùng tràng hương thực hiện nghi thức mời gia tiên của gia chủ ở những nơi được chôn cất. Tục lệ này của người Mường là mời đích danh tổ tiên chứ không mời chung chung như các dân tộc khác. Đồng thời, mỗi đời tổ tiên được sắp xếp một mâm thờ riêng khiến cho người Mường phải sắp xếp nhiều mâm cúng. Ví như mâm thờ ông, bà nội đã khuất, người Mường sắp mâm riêng, đặt lên đó 2 bát cơm, 2 bánh chưng, bánh ống, 2 đôi đũa cùng thực phẩm. Trong quá trình hành lễ, thầy cúng mời thổ công, thành hoàng làng rồi lần lượt đến các vị tổ tiên từ đời cao nhất đến đời gần nhất (ít nhất là 3 đời gồm cả chồng và vợ) về nhà ăn Tết. Sau khi mời tổ tiên về và khấn lễ xong, thầy cúng lại mời tổ tiên về đúng nơi an nghỉ. Sau 10 tuần hương, con cháu mới được xin hạ lễ. Điều này có ý nghĩa giáo dục sâu sắc cho các con cháu trong nhà, dòng họ, nhắc nhở con cháu nhớ về cội nguồn, về nơi chôn cất của tổ tiên.

Kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai

Lễ cúng tổ tiên của người Mường ở Hòa Bình trong ngày Tết Nguyên đán có ý nghĩa trang trọng, thể hiện sự tri ân, cầu mong tổ tiên phù hộ cho gia đình sức khỏe, bình an, thịnh vượng. Đồng thời, góp phần duy trì sự gắn kết cộng đồng, là dịp để con, cháu trở về sum vầy bên nhau.

Theo Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hòa Bình Lưu Huy Linh, các nghi thức cúng tổ tiên cũng là cách để người Mường duy trì và gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc trước bối cảnh phát triển mạnh mẽ của xã hội hiện đại. Đồng thời thể hiện lòng kính trọng đối với các thế hệ đi trước, những người đã góp phần xây dựng và duy trì nền tảng văn hóa, xã hội của cộng đồng Mường.

Vai trò của người chủ lễ cùng lời cúng và cung cách diễn xướng cũng như quan niệm về việc ứng xử với tổ tiên đều phản ánh tinh thần hiếu nghĩa của người Mường đối với đấng sinh thành. Việc duy trì các nghi thức này không chỉ giúp bảo tồn bản sắc văn hóa mà còn tạo ra một không gian sống động để các thế hệ trong cộng đồng người Mường hiểu rõ hơn về lịch sử, về cội nguồn văn hóa của dân tộc.

Ngoài lễ cúng tổ tiên trong những ngày Tết Nguyên đán, người Mường cũng tổ chức nhiều nghi lễ khác như lễ hội mừng cơm mới, các lễ hội mùa xuân, hay lễ cúng thần linh, lễ hội xuống đồng (lễ hội khai hạ) thể hiện sự kết nối giữa con người và các thế lực tâm linh trong cuộc sống hằng ngày.

Lễ cúng tổ tiên của dân tộc Mường ở Hòa Bình là một trong những giá trị văn hóa độc đáo, mang đậm tính tâm linh và truyền thống. Thông qua lễ cúng, người Mường không chỉ thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên mà còn góp phần giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa, tinh thần đoàn kết gia đình và cộng đồng. Đây là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Mường ở Hòa Bình, giúp kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai, để mỗi thế hệ luôn nhớ về cội nguồn, bảo vệ và gìn giữ bản sắc riêng có của dân tộc mình.

Lưu Trọng Đạt

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội " Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc" xuân Ất Tỵ 2025, tại làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Mường đến từ tỉnh Hòa Bình đã tổ chức tái hiện lễ hội Khai hạ đặc sắc.

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội “Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc” xuân Ất Tỵ 2025, tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) bà con đồng bào dân tộc Thái đến từ huyện Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức tái hiện trích đoạn nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông (Kin Chiêng Boọc Mạy) đặc sắc.

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp trang phục truyền thống của người Dao Thanh Y

Chiêm ngưỡng vẻ đẹp trang phục truyền thống của người Dao Thanh Y

Người Dao Thanh Y sinh sống trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh nhiều năm qua vẫn luôn giữ được bản sắc văn hóa riêng thông qua phong tục, tập quán hay nếp sinh hoạt hằng ngày và đặc sắc trong đó có bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Dao Thanh Y là một di sản văn hóa độc đáo, mang đậm nét đặc trưng.

Lễ cúng rừng của người Mông nơi đại ngàn xanh Nà Hẩu

Lễ cúng rừng của người Mông nơi đại ngàn xanh Nà Hẩu

Đối với đồng bào dân tộc Mông ở xã Nà Hẩu (huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái), lễ cúng rừng hay còn gọi Tết rừng có từ khi tổ tiên di cư đến nơi đây lập làng, lập bản và trở thành bản sắc văn hóa, tín ngưỡng dân gian độc đáo riêng có.

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Ngày 5/2 (tức mùng 8 Tết Ất Tỵ), tại xã Phong Phú, huyện Tân Lạc (Hòa Bình) diễn ra Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường năm 2025. Đây là lễ hội dân gian truyền thống lớn nhất của dân tộc Mường, đồng thời trở thành nét sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng không thể thiếu trong dịp Tết đến, Xuân về của người Mường ở Hòa Bình. Lễ hội thu hút hàng nghìn người dân, du khách trong và ngoài tỉnh đến tham gia.

Gìn giữ nghề dệt thổ cẩm trang phục dân tộc Thái ở Điện Biên

Gìn giữ nghề dệt thổ cẩm trang phục dân tộc Thái ở Điện Biên

Cộng đồng người Thái là một trong ba dân tộc chiếm phần lớn dân số của tỉnh Điện Biên. Nghề dệt thổ cẩm trang phục truyền thống của dân tộc Thái dù đã từng đối mặt với nguy cơ mai một nhưng hiện vẫn được gìn giữ. Những nghệ nhân lớn tuổi vẫn bền bỉ truyền nghề cho thế hệ trẻ từng họa tiết, hoa văn đặc trưng mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.

Hội làng mừng Gươl mới của đồng bào Cơ-tu thôn Aró. Ảnh: Khánh Nguyên

Người Cơ-tu vui hội mừng Gươl mới

Với đồng bào Cơ-tu ở thôn Aró, xã Lăng, huyện Tây Giang (Quảng Nam), Gươl là không gian sinh hoạt chung, có ý nghĩa quan trọng trong đời sống văn hóa tâm linh. Để chào mừng công trình trọng đại này, đồng bào Cơ-tu thường tổ chức lễ mừng Gươl mới, góp phần bảo tồn nét đẹp văn hóa cộng đồng.

Lễ sum họp của người M’nông

Lễ sum họp của người M’nông

Cứ từ 3 đến 5 năm, trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 3, khi mùa màng thu hoạch xong, đồng bào M’nông ở tỉnh Đắk Nông lại tổ chức lễ sum họp nhằm cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Gìn giữ nghệ thuật thêu, dệt thổ cẩm của người Dao Thanh Y

Gìn giữ nghệ thuật thêu, dệt thổ cẩm của người Dao Thanh Y

Nếu như người đàn ông đóng vai trụ cột trong đời sống của người Dao Thanh Y thì phụ nữ ở dân tộc này lại nắm giữ những giá trị không thể thay thế, là người nuôi dưỡng phát huy nguồn văn hóa truyền thống trong mỗi gia đình và rộng hơn là bản sắc của cả một dân tộc. Một trong những nét văn hóa của phụ nữ Dao Thanh Y ở thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh còn giữ lại được là nghệ thuật thêu, dệt thổ cẩm, thể hiện sự khéo léo, tài tình của phụ nữ.

Đồng bào Mông ở Sơn La rộn ràng đón Tết cổ truyền

Đồng bào Mông ở Sơn La rộn ràng đón Tết cổ truyền

Ở Sơn La, đồng bào Mông thường đón Tết cổ truyền (Nào Pê Chầu) sớm hơn Tết Nguyên đán 1 tháng, bắt nguồn từ tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên để giữ gìn nét văn hóa truyền thống, giáo dục cho con cháu luôn hướng về cội nguồn.

Độc đáo canh gà rượu Bâu bổ dưỡng của người Dao Thanh Y

Độc đáo canh gà rượu Bâu bổ dưỡng của người Dao Thanh Y

Tại chân núi Yên Tử, cộng đồng người Dao Thanh Y tuy không quá đông nhưng bà con nơi đây vẫn duy trì sinh hoạt và phát huy được nét đẹp văn hóa đậm đà bản sắc, trở thành một phần không thể thiếu khi nói về những giá trị văn hóa phi vật thể của thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh.

Giữ lửa nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào Mông trên đỉnh Hang Kia – Pà Cò

Giữ lửa nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào Mông trên đỉnh Hang Kia – Pà Cò

Nằm trong vùng núi cao của huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình, xã Hang Kia và Pà Cò là nơi sinh sống của cộng đồng dân tộc Mông, một dân tộc có nền văn hóa lâu đời với những giá trị truyền thống đặc sắc. Trong đó, nghề dệt, thêu thổ cẩm là một phần quan trọng trong đời sống của người dân nơi đây.

Nét đẹp văn hóa trong trang phục của phụ nữ Hà Nhì

Nét đẹp văn hóa trong trang phục của phụ nữ Hà Nhì

Với sự tài hoa trong nghệ thuật thêu, can, ghép vải trên trang phục, người Hà Nhì đã tạo ra nét độc đáo riêng cho trang phục truyền thống của dân tộc mình, góp phần tạo nên sự đa dạng, phong phú trong bản sắc văn hóa các dân tộc tỉnh Điện Biên.

Kinh lá buông - “báu vật” của đồng bào Khmer An Giang

Kinh lá buông - “báu vật” của đồng bào Khmer An Giang

Là một trong Tam bảo của Phật giáo Nam Tông Khmer, kinh lá buông được xem như “báu vật” có giá trị đặc biệt trong đời sống tâm linh của đồng bào Khmer vùng Bảy núi An Giang. Kinh lá buông không chỉ là tài liệu ghi chép về các nghi lễ tôn giáo mà còn là kho tàng tri thức về văn học, y học, lịch pháp cũng như những câu chuyện dân gian phản ánh cuộc sống của cộng đồng.

Đặc sắc trang phục truyền thống của phụ nữ Pà Thẻn

Đặc sắc trang phục truyền thống của phụ nữ Pà Thẻn

Là dân tộc sống lâu đời trên vùng núi cao, người Pà Thẻn vẫn lưu giữ được nhiều nét văn hóa truyền thống, đặc biệt là trang phục của phụ nữ với màu sắc, họa tiết hoa văn đặc trưng, tạo nên nét độc đáo riêng.

Đặc sắc lễ mừng cơm mới của đồng bào Mường ở Miền Đồi

Đặc sắc lễ mừng cơm mới của đồng bào Mường ở Miền Đồi

Lễ mừng cơm mới là một trong những nghi lễ truyền thống quan trọng và mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc của đồng bào dân tộc Mường. Đây là dịp để tạ ơn thần linh, tổ tiên đã ban cho một vụ mùa bội thu, đồng thời cũng là cơ hội để cộng đồng gắn kết, gìn giữ và phát huy bản sắc dân tộc.

Ẩm thực của người Ê-đê

Ẩm thực của người Ê-đê

Người Ê-đê trên Cao nguyên Đắk Lắk không chỉ có truyền thống văn hóa lâu đời mà còn có nền ẩm thực đặc sắc với những món ăn độc đáo, là sự hòa quyện của hương vị núi rừng. Ẩm thực của người Ê-đê là sự hòa trộn tinh tế của các loại thực phẩm sẵn có của địa phương, các loại thảo mộc, gia vị cùng phong cách nấu nướng và chế biến đặc biệt.

Đồng bào Chăm Ninh Thuận vui đón lễ hội Katê 2024

Đồng bào Chăm Ninh Thuận vui đón lễ hội Katê 2024

Chiều 1/10, Lễ hội Katê năm 2024 của đồng bào Chăm theo đạo Bàlamôn tỉnh Ninh Thuận đã khai mạc tại sân vận động thôn Hữu Đức (xã Phước Hữu, huyện Ninh Phước). Đông đảo đồng bào Chăm, người dân và du khách tham dự sự kiện văn hóa truyền thống đặc sắc này.

Giữ gìn nghề đan lát truyền thống của người Khơ Mú ở bản Kéo

Giữ gìn nghề đan lát truyền thống của người Khơ Mú ở bản Kéo

Bản Kéo, xã Pá Khoang, thành phố Điện Biên Phủ (Điện Biên) có 100% là đồng bào dân tộc Khơ Mú, với 90 hộ và hơn 500 nhân khẩu. Hiện nay cả bản còn khá nhiều hộ còn đang giữ nghề đan lát của dân tộc Khơ Mú. Để giữ gìn nghề truyền thống của cha ông, bản Kéo đã thành lập được một câu lạc bộ đan lát truyền thống với hơn 20 thành viên, chủ yếu là người cao tuổi trong bản.

Để tiếng khèn ngân vang trên cao nguyên đá

Để tiếng khèn ngân vang trên cao nguyên đá

Tủa Chùa là huyện vùng cao của tỉnh Điện Biên có đông đồng bào dân tộc Mông sinh sống. Tiếng khèn từ lâu đã "ngấm sâu" vào máu thịt đồng bào Mông nơi đây. Âm thanh của khèn du dương, tình cảm, mộc mạc như chính cuộc sống của người dân vùng cao nguyên đá. Họ đã truyền dạy cách chế tác để loại nhạc cụ này lưu truyền giá trị văn hóa cho các thế hệ khác.

Độc đáo lễ cúng chiêng mới của đồng bào Jrai

Độc đáo lễ cúng chiêng mới của đồng bào Jrai

Trong văn hóa người Tây Nguyên, cồng chiêng là món ăn tinh thần không thể thiếu tại các lễ, hội. Hiện tại các buôn làng ở Gia Lai có những bộ cồng chiêng tuổi đời hàng chục thậm chí hàng trăm năm, ghi dấu biết bao thay đổi của đồng bào nơi đây.

Đỏ lửa giữ nghề rèn của người Mông ở Điện Biên

Đỏ lửa giữ nghề rèn của người Mông ở Điện Biên

Nghề rèn là một trong những nghề truyền thống lâu đời gắn liền với hoạt động sản xuất của người Mông ở Điện Biên. Đôi bàn tay khéo léo của các nghệ nhân đã tạo ra nhiều sản phẩm chủ yếu là các công cụ lao động sản xuất hàng ngày như: dao, rìu, liềm, thuổng, cuốc, xẻng...

Thầy cúng và già làng người Brâu làm lễ cúng Trỉa lúa. Ảnh: Khoa Chương

Lễ cúng Trỉa lúa của người Brâu ở Kon Tum

Brâu là một trong năm dân tộc rất ít người đang sinh sống tại làng Đăk Mế, xã Pờ Y, huyện Ngọc Hồi (Kon Tum). Xuất phát từ yếu tố mùa vụ và tín ngưỡng đa thần, cộng đồng người Brâu nơi đây đã lưu giữ một kho tàng văn hóa truyền thống độc đáo, trong đó nổi bật là Lễ cúng Trỉa lúa.