Người Dao Thanh Y sinh sống trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh nhiều năm qua vẫn luôn giữ được bản sắc văn hóa riêng thông qua phong tục, tập quán hay nếp sinh hoạt hằng ngày và đặc sắc trong đó có bộ trang phục truyền thống của phụ nữ Dao Thanh Y là một di sản văn hóa độc đáo, mang đậm nét đặc trưng.

Dân tộc Dao ở Quảng Ninh với hai nhánh Dao Thanh Y và Dao Thanh Phán, để dễ phân biệt, nên đặt tên gọi Thanh Y (dịch là “áo xanh”); với tên gọi Thanh Phán ( dịch là áo nhiều hoa văn). Ảnh: Hương Hiền.
Trong trang phục của phụ nữ Dao Thanh Y nơi đây là sự kết hợp của nhiều màu sắc như xanh, đỏ, vàng, đen, trắng… Nổi bật nhất là các họa tiết hoa, lá, chim, sao… được thêu bằng chỉ len nhiều màu ở vạt áo, vai áo, đai thắt lưng. Mũ đội đầu, yếm ngực cũng được phụ nữ Dao Thanh Y trang trí nhiều họa tiết màu sắc sặc sỡ, thể hiện tình yêu quê hương, bản làng và mối giao hòa với thiên nhiên, trời đất, hoa văn được thêu cầu kỳ ở khăn đội đầu, mũ đội đầu.

Áo nữ người Dao Thanh Y được nhuộm bằng vải chàm màu đen, dài gần gót chân, xẻ tà hai bên hông, hai thân trước cắt đi một bên phải ngắn bằng nửa đùi trước, trái một bên để dài bằng vạt áo, sau khi mặc thân áo trước ngắn ở bên trong, thân dài bên ngoài bó sát vào người, không có cúc, chỉ thắt dây lưng qua eo buộc chặt, vén vạt áo dài thân sau cài lên dây lưng sau hông; vạt áo trước (thân dài) cũng vén lên cài vào dây lưng giống hình tam giác với ẩn ý là che đậy gì đó, cho nên người xưa mới nói Thanh Y là “người vén áo”. Hai góc khăn và 2 bên cổ áo đính nhiều chuỗi cườm và các chùm tua bằng len màu hồng nổi bật. Cửa tay áo đáp bằng vải hoa màu đỏ và màu xanh nước biển – đây chính là điểm nhấn độc đáo của bộ trang phục nữ Dao Thanh Y.



Quần của phụ nữ Dao Thanh Y là quần đùi không có hoa văn, chỉ ngắn đến nửa đầu gối được nhuộm bằng vải chàm màu đen, chân quần được may thêm một đường vải màu xanh da trời. Theo truyền thuyết dân gian, xa xưa trong một bản làng người Dao Thanh Y, có một bà mẹ bị ốm nặng, cô con gái phải lặn lội vượt núi, băng rừng đến tận bản xa trên núi cao để tìm thuốc. Khi sắc xong, bưng lên cho mẹ, cô bị vấp vào quần dài làm đổ hết bát thuốc. Không uống kịp, bà mẹ chết. Quá ân hận, cô gái tự tay xé ống quần của mình ngắn đến ngay đùi. Từ đó, người Dao Thanh Y mặc quần ngắn để tỏ lòng hiếu thảo với cha mẹ và cũng để thuận tiện trong công việc lao động sản xuất thường ngày.



Trang phục của phụ nữ Dao Thanh Y gồm khăn đội đầu, mũ đội đầu, yếm, áo, quần, dây lưng, xà cạp. Hoa văn được thêu cầu kỳ ở khăn đội đầu, mũ đội đầu và yếm áo. Khăn đội đầu là một khăn vuông thêu chỉ đen trên nền vải trắng, ở giữa thêu một sao tám cánh, 4 phía kẻ ngang thêu chỉ đen thành 3 hàng mỗi bên. Hàng trên cùng thêu 2 chữ nho, hàng dưới của 2 chữ thêu một đoạn hình thù giống con rồng. Hai góc khăn đính nhiều chuỗi cườm và các chùm tua bằng len màu hồng nổi bật, mỗi bên 2 chiếc, trong đó 2 chiếc buộc thắt nút lên mũ rồi đẩy tua len hồng ra phía sau mũ, lại lấy tiếp 2 chiếc buộc đè lên đỉnh mũ, còn lại 1 dây buộc là sợi len màu hồng được buộc đến cằm để giữ cho mũ khỏi bị rơi.



Bộ trang phục đàn ông người Dao Thanh Y đơn giản hơn gồm áo, quần và mũ nồi. Áo được thêu hoa văn với màu chủ đạo là màu đỏ với các họa tiết mặt trời, chim muông, cỏ cây, hoa lá. Quần màu đen, ống rộng, cạp chun.


Để gìn giữ bộ trang phục truyền thống, phụ nữ Dao Thanh Y rất chú trọng việc truyền dạy nghề cho thế hệ trẻ. Đến với các bản làng, có thể thấy phụ nữ Dao Thanh Y luôn tranh thủ lúc nông nhàn để may, thêu trang phục. Trước khi về nhà chồng, con gái Dao Thanh Y đều có thể tự may, thêu trang phục truyền thống cho mình.
Hương Hiền