Cứ từ 3 đến 5 năm, trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 3, khi mùa màng thu hoạch xong, đồng bào M’nông ở tỉnh Đắk Nông lại tổ chức lễ sum họp nhằm cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Lễ sum họp thường có sự tham gia của nhiều bon làng với không ít nghi thức độc đáo như: đón bạn, dâng lễ, cúng thần linh tại cây nêu, trao vòng sức khỏe...
Trước khi tổ chức, già làng các bon sẽ họp lại, thống nhất địa điểm, quy mô buổi lễ. Khi đến dự lễ, các bon làng mang theo những lễ vật như: lợn, gà, lúa, rượu cần… Bon chủ nhà cũng chuẩn bị những lễ vật tương tự để đãi khách.
Mở đầu buổi lễ, bon chủ nhà sẽ tấu lên những bài chiêng chào đón khách. Khi mọi người đến đầy đủ, già làng bắt đầu lấy tiết gà trong trái bầu pha với rượu để khấn thần linh. Sau đó, già làng các bon lấy tiết gà pha với rượu phết vào các vật dụng đặt bên cây nêu, rồi cùng nhau khấn cầu, mong thần linh bảo vệ, phù hộ bon làng luôn bình an, no đủ. Kết thúc buổi lễ, đồng bào M’nông cùng nhảy múa quanh bếp lửa, thưởng thức rượu cần… trong tiếng chiêng, tù và rộn ràng mừng năm mới ấm no, đủ đầy.
Sum họp là một nghi lễ quan trọng, độc đáo, mang tính nhân văn sâu sắc, có ý nghĩa lớn đối với đời sống tinh thần, khẳng định sự gắn kết của cộng đồng người M’nông trên vùng đất đại ngàn Tây Nguyên.
Hồ Mai