Độc đáo cổ vật tranh thờ các dân tộc vùng núi phía Bắc
An Thành Đạt
Bảo tàng tỉnh Hòa Bình hiện lưu giữ một số di vật, cổ vật quý hiếm, nhiều hiện vật có giá trị lịch sử, giá trị khoa học, giá trị mỹ thuật cao thể hiện sự đa dạng về văn hóa của cộng đồng các dân tộc Việt Nam như bộ sưu tập sách cổ được viết trên lá cây, bộ sách cổ bằng chữ Nôm, bộ chiêng cổ, trống đồng cổ… Trong số đó, bộ tranh thờ cổ các dân tộc Tày, Nùng, Dao, Mông ở các vùng miền núi phía Bắc là cổ vật quý với những nét độc đáo khác biệt, thể hiện văn hóa tín ngưỡng của dân tộc thiểu số ở miền núi phía Bắc Việt Nam.
Bộ tranh thờ dùng trong lễ cấp sắc, phong sắc của dân tộc Dao. Ảnh: An Thành Đạt
Tranh thờ giữ vị trí vô cùng quan trọng trong đời sống tâm linh, hướng con người nhớ đến nguồn cội, xua đuổi cái ác và là sợi dây liên kết cộng đồng sâu sắc đối với đồng bào dân tộc thiểu số nơi đây. Mỗi bộ tranh đều có ý nghĩa tôn giáo riêng và được sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo khác nhau, giúp con người có thêm lòng tin vào cuộc sống, tin rằng thần linh, tổ tiên luôn trợ giúp con cháu trong những lúc khó khăn. Có những bức tranh sử dụng trong thờ cúng tổ tiên và các vị thần bảo trợ cho gia tộc; có những bức tranh sử dụng trong ma chay, các nghi lễ quan trọng sau khi con người qua đời; cũng có những bức tranh sử dụng trong lễ cấp sắc, phong sắc.
Với hàng trăm cổ vật tranh thờ độc đáo về sắc màu và nghệ thuật thể hiện, đa dạng về văn hóa tín ngưỡng và niềm tin tôn giáo của đồng bào các dân tộc, bộ tranh mang đến cho người xem thấy được sắc màu văn hóa tâm linh rất đọc đáo của mỗi dân tộc ở vùng núi phía Bắc nước ta.
Tranh Văn Thù nằm trong bộ tranh Tiểu Đường của dân tộc Dao. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Hộ Pháp trong bộ tranh Tiểu Đường của dân tộc Dao. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Hộ Pháp trong bộ tranh Tiểu Đường của dân tộc Dao. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Phổ Hiền trong bộ tranh của dân tộc Dao. Ảnh: An Thành Đạt Mặt nạ thờ là một hình thức tranh thờ được sử dụng trong lễ cấp sắc của dân tộc Dao. Ảnh An Thành Đạt Mặt nạ thờ được các thày cúng đội trong lúc làm lễ. Ảnh: An Thành Đạt
Mặt nạ thờ được các thày cúng đội trong lúc làm lễ mang ý nghĩa hiện thân của các vị thần có mặt để chứng giám. Ảnh: An Thành Đạt Mặt nạ thờ được các thày cúng đội trong lúc làm lễ mang ý nghĩa hiện thân của các vị thần có mặt để chứng giám bảo vệ cho người dự lễ. Ảnh: An Thành Đạt Hầu hết những nhân vật thần linh trên tranh thờ đều được tái hiện trên mặt nạ. Ảnh: An Thành Đạt Tranh thờ chứa đựng nhiều yếu tố tôn giáo và bản sắc văn hóa. Ảnh: An Thành Đạt Tranh thờ chứa đựng nhiều yếu tố tôn giáo và bản sắc văn hóa. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Tả Quan, dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Công Đức, dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Dẫn Tiến, dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Điện Ngũ Thiên, dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Vi Đà Bồ Tát, dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt
Tranh Thất Tinh, dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Thất Tinh, dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt Tranh Hữu Môn Thần, dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt Bộ tranh Tiểu Đường của dân tộc Dao. Ảnh: An Thành Đạt Tranh thờ của các dân tộc Tày, Nùng, Dao. Ảnh: An Thành Đạt Bộ tranh Tứ Trực Công Tào: là loại tranh thờ Đạo giáo mang tính biểu trưng cho sự vận động không ngừng nghỉ của thời gian, từ chuyển động đêm, ngày, tháng, năm. Ảnh: An Thành Đạt Không gian trưng bày tranh thờ tại bảo tàng Hòa Bình. Ảnh: An Thành Đạt Bộ tranh thờ dùng trong lễ cấp sắc của người Dao. Ảnh: An Thành Đạt Bộ tranh thờ dùng trong lễ cấp sắc, phong sắc của dân tộc Dao. Ảnh: An Thành Đạt Không gian trưng bày tranh thờ của dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt
Bộ tranh lễ làm chay của dân tộc Sán Dìu. Ảnh: An Thành Đạt Bộ tranh Tứ Trực Công Tào. Ảnh: An Thành Đạt Bộ tranh trong lễ cấp sắc, phong sắc của người Dao. Ảnh: An Thành Đạt
Ngày 20/4, tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Yên Tử (thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh), lần đầu tiên diễn ra Giải leo núi Yên Tử 2025 với chủ đề “Chinh phục đỉnh Phù Vân”, thu hút hơn 3.000 vận động viên chuyên và không chuyên đến 30 tỉnh, thành phố trong cả nước tham gia.
Ngày 19/4/2025, tại Bản Thẳm, xã Bản Hon, huyện Tam Đường (Lai Châu) đã diễn ra Lễ hội Sú Khon Khoài (cúng hồn trâu) và trình diễn nghề dệt thổ cẩm lần thứ III năm 2025.
Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam 19/4/2025, tại Làng Văn hoá - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Hà Nội), đồng bào Khmer tỉnh Sóc Trăng tái hiện lại tết Chôl Chnăm Thmây, nghi lễ mang ý nghĩa đón mừng năm mới, mừng thêm một tuổi, tương tự như Tết Nguyên đán của người Việt.
Hưởng ứng Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam, tối 18/4, Sở Nội vụ phối hợp Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hậu Giang tổ chức Liên hoan nghệ thuật các dân tộc tỉnh Hậu Giang năm 2025.
Ngày 18/4, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã tổ chức Hội nghị Tổng kết công tác phối hợp huy động đồng bào các dân tộc tham gia các hoạt động tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), để cùng nhìn lại một chặng đường ý nghĩa, trách nhiệm, đầy tâm huyết gìn giữ và phát huy di sản văn hóa dân tộc tại “Ngôi nhà chung” của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.
Ngày 18/4, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Bến Tre tổ chức Ngày hội đại đoàn kết các dân tộc tỉnh năm 2025; Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Sóc Trăng tổ chức Ngày hội văn hóa thể thao du lịch tỉnh lần thứ XVI năm 2025.
Tối 17/4 (tức ngày 20/3 năm Ất Tỵ), tại Di tích quốc gia đặc biệt Tháp Bà Ponagar ở thành phố Nha Trang, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Khánh Hòa tổ chức khai mạc Lễ hội Tháp Bà Ponagar năm 2025. Lễ hội đã thu hút hàng nghìn lượt người dân địa phương, du khách trong nước và quốc tế, đặc biệt là đồng bào Chăm từ các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, khu vực Tây Nguyên cùng về tham dự.
Về với vùng núi Khánh Sơn hay Khánh Vĩnh (Khánh Hòa) những ngày này, không khó để bắt gặp hình ảnh những bạn trẻ người Raglai miệt mài tập múa, gõ chiêng hay tự tay chuẩn bị bộ trang phục truyền thống cho buổi trình diễn tại Ngày hội Văn hóa các dân tộc Việt Nam năm 2025.
Trong dòng chảy lịch sử nghìn năm dựng nước và giữ nước, văn hóa của 54 dân tộc anh em không chỉ là biểu tượng của sự phong phú và đa dạng, mà còn là cội nguồn tạo nên sức mạnh tinh thần, là nguồn lực chiến lược để xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc.
Giữa đại ngàn Tây Nguyên lộng gió, nhà rông Kon Sơ Lăl - “trái tim” của người Bahnar ở xã Hà Tây (huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai) vừa được thay mái mới sau nhiều năm che nắng gió, mưa ngàn. Không máy móc, không bê tông cốt thép, công trình mang đậm tinh thần cộng đồng, được dựng lại từ đôi tay, trí nhớ và tình yêu văn hóa của chính những người dân trong làng.
Sáng 14/4, tại Trường Tiểu học và Trung học cơ sở Đông Giang, huyện Hàm Thuận Bắc, Bảo tàng tỉnh Bình Thuận tổ chức khai mạc trưng bày, triển lãm tranh “Học sinh với di sản văn hóa địa phương và chủ quyền biển đảo Việt Nam”. Sự kiện nằm trong chương trình phối hợp giữa Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch với Sở Giáo dục và Đào tạo về “Hoạt động giáo dục thông qua di sản văn hóa và tổ chức học tập ngoại khóa tìm hiểu về di sản văn hóa địa phương tại các bảo tàng, di tích trên địa bàn tỉnh” giai đoạn 2020 - 2025.
Tối 13/4, tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Đền Đô (thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh), Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn dự Lễ kỷ niệm 1015 năm ngày Đức Vua Lý Thái Tổ đăng quang Hoàng đế; đón nhận Bằng xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt đình Đình Bảng, Di tích Quốc gia Nhà lưu niệm đồng chí Lê Quang Đạo, Quyết định công nhận Bảo vật Quốc gia Ấn vàng “Hoàng đế chi bảo”.
Chương trình Áo dài nghệ thuật "Hương sắc Việt Nam" đã diễn ra tối 13/4, tại Hà Nội. Chương trình do Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam tổ chức, nhằm kỷ niệm 115 năm Ngày Quốc tế phụ nữ (8/3/1910 - 8/3/2025); 1985 năm khởi nghĩa Hai Bà Trưng, hướng tới kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025); tiếp nối thành công của "Tuần lễ Áo dài" từ năm 2019 đến nay.
Vào trung tuần tháng Tư hằng năm, đồng bào dân tộc Lào sinh sống tại bản Na Sang, xã Núa Ngam, huyện Điện Biên (tỉnh Điện Biên) lại tưng bừng đón Tết cổ truyền Bun Huột Nặm – Lễ hội té nước đặc sắc, mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống.
Trong hai ngày 12 - 13/4, tại đảo Ây Nô (Trung tâm Du lịch cầu treo Buôn Đôn, buôn Trí, xã Krông Na), UBND huyện Buôn Đôn phối hợp với Công ty Trách nhiệm hữu hạn Một thành viên Xuất nhập khẩu 2/9 Đắk Lắk, Hội hữu nghị Việt Nam - Lào tỉnh tổ chức Tết cổ truyền Bunpimay - Lào (Phật lịch 2568) năm 2025 và Ngày hội văn hóa các dân tộc huyện Buôn Đôn.
Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của lễ hội Tam Kỳ mùa hoa sưa năm 2025 - “Rực rỡ sắc hoa vàng” diễn ra từ 10 - 13/4 tại làng sinh thái Hương Trà, phường Hòa Hương, tối 11/4, Ủy ban nhân dân thành phố Tam Kỳ (tỉnh Quảng Nam) đã tổ chức khai mạc lễ hội.
Từ ngày 11-13/4 (14-16/3 năm Ất Tỵ), tại Khu Di tích Quốc gia đặc biệt Gò Tháp (xã Tân Kiều, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp) diễn ra Lễ hội Vía Bà Chúa xứ năm 2025. Đây là một lễ hội lớn của tỉnh Đồng Tháp, thu hút nhiều người dân và du khách đến tham quan, chiêm bái.
Ngày 11/4, UBND tỉnh Đồng Nai tổ chức Lễ công bố Quyết định công nhận Bảo vật quốc gia tượng đồng Tê tê Long Giao và khai mạc triển lãm Nghề luyện kim cổ ở Đồng Nai.
Vào hồi 23 giờ ngày 10/4/2025 (tức 4 giờ sáng 11/4/2025 giờ Việt Nam) tại thành phố Paris, Pháp, Bộ sưu tập tài liệu của nhạc sĩ Hoàng Vân (1930-2018) đã được UNESCO ghi danh là Di sản Tư liệu thế giới.
Lễ hội Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình là lễ hội truyền thống được tổ chức hằng năm vào dịp tháng 3 âm lịch nhằm tưởng nhớ, tri ân công lao to lớn của các bậc Tiên đế, tiền nhân trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ đất nước; khơi dậy truyền thống yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc và tinh thần đại đoàn kết các dân tộc Việt Nam. Trải qua 1.057 năm, Lễ hội Hoa Lư không chỉ giữ nguyên những giá trị nổi bật về lịch sử và văn hóa mà còn tạo tiền đề để phát triển du lịch Ninh Bình, xứng danh là một trong những di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam.
Nhân dịp đón mừng Tết cổ truyền Chôl Chnăm Thmây năm 2025 của đồng bào dân tộc Khmer Nam Bộ, tối 10/4, tại quảng trường Thái Quốc Hùng (thị trấn Tri Tôn, huyện Tri Tôn), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh An Giang phối hợp với UBND huyện Tri Tôn tổ chức khai mạc Ngày hội Văn hóa, Thể thao và Du lịch đồng bào dân tộc Khmer lần thứ XIV năm 2025.
Theo thông tin từ Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, vào các tối 12 và 13/4, khán giả Thủ đô sẽ được hòa mình vào không gian văn hóa, nghệ thuật Tây Nguyên ngay tại Hà Nội với chương trình âm nhạc, nghệ thuật dân gian “Tiếng gọi Cao nguyên” và vở ca kịch “Khát vọng Dam Săn” do Đoàn Ca múa Dân tộc Đắk Lắk biểu diễn, mang đến cho khán giả một không gian văn hóa đặc sắc của vùng đất Tây Nguyên ngay tại Thủ đô Hà Nội.
Tại Ninh Thuận, cộng đồng làng gốm cổ Chăm Bàu Trúc (thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước) đang “thổi một luồng gió mới” vào nghệ thuật làm gốm đã được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp. Người dân nơi đây không chỉ nỗ lực bảo tồn những tinh hoa nghề truyền thống mà còn sáng tạo các dòng sản phẩm gốm mới và đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng.
Hòa cùng không khí của cả nước, ngày 7/4, tại Đền thờ Vua Hùng (tại ấp Giao Khẩu, xã Tân Phú, huyện Thới Bình), Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Cà Mau tổ chức Lễ Giỗ Tổ Vua Hùng với lòng thành kính và biết ơn sâu sắc.
Lễ hội Then Kin Pang năm 2025 với chủ đề “Lời Then vọng mãi” khai mạc ngày 7/4 tại xã Khổng Lào, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu, thu hút đông đảo người dân và du khách tham gia.
Ngày 7/4 (tức 10/3 âm lịch), Tỉnh ủy, UBND tỉnh Đắk Lắk long trọng tổ chức lễ Giỗ Tổ Hùng Vương năm 2025 tại Di tích lịch sử quốc gia Đình Lạc Giao, thành phố Buôn Ma Thuột với sự tham dự của đông đảo nhân dân và du khách.
Sự kiện di tích Bến tàu không số Lộc An (xã Phước Thuận, huyện Xuyên Mộc, tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu) được xếp hạng Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt vào cuối tháng 11/2024 đã khẳng định giá trị lịch sử của địa danh này. Cùng với những tiềm năng du lịch sẵn có của địa phương, những năm qua, Xuyên Mộc vươn mình mạnh mẽ thành một thủ phủ du lịch của cả vùng Đông Nam Bộ.
Tối 6/4, tại Quảng trường Đinh Tiên Hoàng Đế, thành phố Hoa Lư (tỉnh Ninh Bình), Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Ninh Bình long trọng tổ chức khai mạc Lễ hội Hoa Lư năm 2025.
Tối 6/4, tại Thành phố Hồ Chí Minh, Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu 7 tổ chức chương trình nghệ thuật chào mừng kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025) với chủ đề “50 năm - Mùa Xuân đất nước”.
