Đối với người Pa cô, khi con trai, con gái đến tuổi dựng vợ gả chồng, người cha, người mẹ, anh em họ tộc bắt đầu chuẩn bị các lễ vật truyền thống… Con trai thì cần có: Tiền, vàng, bạc, cườm, bò, heo, áo quần, thau, chiếu… Con gái thì cần các lễ vật như: zèng, chiếu A lơơq, gạo đặc sản các loại, gà, vịt, cá… về số lượng, trọng lượng thì tùy theo điều kiện của mỗi gia đình”, ông Hồ Viên Pưa - bố cô dâu Hồ Thị Nhuận (thôn A Hưa, xã Nhâm, huyên A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế) cho biết.
Để tiến tới lễ cưới chính thức, người Pa cô phải tiến hành lễ báo cáo với bố mẹ (Ypy a đâ a, y a, ăm) và đám hỏi (Pôôc xeeq). Một tuần sau khi lễ ăn hỏi diễn ra, lễ cưới chính thức mới được tổ chức tại nhà trai (Pôôc đooq) và đám cưới tại nhà gái (Pa liah, a leq kâr mai).
Đám cưới tại nha trai (Pôôc đooq)
Sáng sớm trước khi đưa con gái về nhà chồng, chủ nhà gái làm nghi lễ xuất gia (Pai a ngôh) và báo cho tổ tiên biết là cháu gái đã đi lấy chồng, mong tổ tiên phù hộ cho sức khỏe, hạnh phúc và gặp nhiều may mắn. Nhà gái mang theo một số lễ vật đại diện như: Zèng, gà luộc, gói xôi, số lượng tùy theo điều kiện của gia đình để tiễn con gái về nhà chồng, ngoài ra, khi về nhà chồng, cô dâu choàng thêm bên ngoài một tấm zèng gọi là “Pâr lang” để tránh những điều xui xẻo trên đường về nhà chồng. Mẹ chồng chờ sẵn tại cổng nhà để đón con dâu, đồng thời cởi luôn tấm zèng từ cô dâu và đeo cho cô chuỗi cườm để đón nhận con dâu hiền. Khi nhà gái sang, nhà trai tiến hành làm lễ nhận thông gia (Pâr xool), từ nay hai bên gia đình trở thành thông gia, giúp đỡ nhau khi khó khăn hoạn nạn và lễ vật đại diện mà nhà gái mang theo cũng được trao luôn cho nhà trai trong nghi lễ này - ông Pưa cho biết thêm.
Để tiến tới lễ cưới chính thức, người Pa cô phải tiến hành lễ báo cáo với bố mẹ (Ypy a đâ a, y a, ăm) và đám hỏi (Pôôc xeeq). Một tuần sau khi lễ ăn hỏi diễn ra, lễ cưới chính thức mới được tổ chức tại nhà trai (Pôôc đooq) và đám cưới tại nhà gái (Pa liah, a leq kâr mai).
Đám cưới tại nha trai (Pôôc đooq)
Sáng sớm trước khi đưa con gái về nhà chồng, chủ nhà gái làm nghi lễ xuất gia (Pai a ngôh) và báo cho tổ tiên biết là cháu gái đã đi lấy chồng, mong tổ tiên phù hộ cho sức khỏe, hạnh phúc và gặp nhiều may mắn. Nhà gái mang theo một số lễ vật đại diện như: Zèng, gà luộc, gói xôi, số lượng tùy theo điều kiện của gia đình để tiễn con gái về nhà chồng, ngoài ra, khi về nhà chồng, cô dâu choàng thêm bên ngoài một tấm zèng gọi là “Pâr lang” để tránh những điều xui xẻo trên đường về nhà chồng. Mẹ chồng chờ sẵn tại cổng nhà để đón con dâu, đồng thời cởi luôn tấm zèng từ cô dâu và đeo cho cô chuỗi cườm để đón nhận con dâu hiền. Khi nhà gái sang, nhà trai tiến hành làm lễ nhận thông gia (Pâr xool), từ nay hai bên gia đình trở thành thông gia, giúp đỡ nhau khi khó khăn hoạn nạn và lễ vật đại diện mà nhà gái mang theo cũng được trao luôn cho nhà trai trong nghi lễ này - ông Pưa cho biết thêm.
 |
| Cô dâu, chú rể hạnh phúc bên nhau. |
Sau khi bên nhà gái được tiếp đón bằng một bữa tiệc đặc biệt, nhà trai tiếp tục thực hiện một nghi lễ quan trọng nhất trong ngày cưới, đó là tiễn khách và trao lễ vật, của hồi môn (Pâr choo, Târ lêh). Nghi thức trao của hồi môn cho nhà gái được thực hiện lần lượt: Trao cho bố, mẹ cô dâu để tạ ơn công sinh thành dưỡng dục cô gái lớn khôn ngoan hiền. Trao cho anh, chị cả cô dâu là để gửi gắm quan tâm chăm sóc, dạy bảo em gái thường xuyên những khi ốm đau hay khỏe mạnh. Trao cho chủ họ để tạ ơn đã lo lắng, đỡ đần cả vật chất lẫn tinh thần cho nhà thông gia trong việc cưới hỏi.
 |
| Cô dâu, chú rể thực hiện nghi thức “Pa tưư a deh, pa cha đooi”. |
Sau nghi thức trao của hồi môn thì lễ cưới kết thúc. Đêm đầu tiên con dâu về nhà chồng, cha mẹ chồng thực hiện nghi thức “Pa tưưp a đeh, pa cha đooi” để cầu mong cho đôi trẻ tình cảm mặn nồng, hạnh phúc bền lâu, sinh con đẻ cái khỏe mạnh và cuộc sống tốt đẹp hơn, từ nay chính thức được làm vợ làm chồng. Đôi vợ chồng mới cưới ngồi ăn chung một chén cơm và hai quả trứng gà đã luộc sẵn để cầu mong vợ chồng mãi mãi hạnh phúc đến đầu bạc răng long.
Đám cưới tại nhà gái (Pa liah, a leq kâr mai)
Một tuần sau lễ cưới đầu tiên tại nhà trai, để 2 gia đình được thuận lợi trong việc qua lại thăm nom nhau mà không phải kiêng cữ, nhà gái lại tiến hành tổ chức lễ cưới tại nhà gái. Đến dự lễ cưới tại nhà gái, nhà trai chuẩn bị lễ vật và của hồi môn khá tươm tất để thể hiện sự tôn trọng đối với nhà gái và lòng tự trọng của nhà trai, vì vậy, họ thường khiêng theo 1 con heo to và kèm theo của hồi môn khác. Trong lễ cưới này, người đi vào đầu tiên phải là cô dâu, mang theo một chiếc đũa bếp, vừa lên cầu thang đồng thời thả chiếc đũa đó xuống dưới nhà, có nghĩa rằng từ nay con gái và con rể mới được phép vào nhà bố mẹ, muốn lui tới, thăm nom cha mẹ thì không còn kiêng cữ nữa.
 |
| Nhà gái trao vòng cườm làm của hồi môn cho cô dâu. |
Tương tự như lễ cưới tại nhà trai, khi nhà trai vào nhà, nhà gái tiến hành làm lễ nhận thông gia “Pâr xool”, từ nay hai bên gia đình cùng giúp đỡ nhau khi khó khăn hoạn nạn, nhà trai trao cho nhà gái con heo để làm thịt chuẩn bị cho nghi thức tiếp theo. Nghi thức quan trọng nhất trong ngày cưới, đó là nghi lễ tiễn khách và trao lễ vật, của hồi môn “Pâr choo”. Nghi thức trao của hồi môn cho nhà trai cũng được thực hiện lần lượt: Trao cho như con gái trong nhà. Trao cho anh, chị cả là để gửi gắm quan tâm chăm sóc, bảo ban em dâu cách đối nhân xử thế, quan tâm những khi ốm đau hay khỏe mạnh.
 |
| Trao chiếu làm của hồi môn. |
Trao cho chú rể để gửi gắm hãy yêu thương vợ đến đầu bạc răng long. Tấm zèng Dàng Cợt của con gái mà bấy lâu nay bà mẹ cất giữ, nay trao lại cho mẹ chồng trân trọng gìn giữ như gìn giữ tính mạng của chính con dâu mình. Trao cho con gái hãy giữ trọn bổn phận của người vợ, người mẹ, đứa con dâu trong gia đình, vợ chồng yêu thương nhau suốt đời. Trao của hồi môn cho con gái, phần để làm quà cho nhà chồng, phần để sử dụng cho bản thân. Và để đáp lời nhà gái, nhà trai cũng trao cho nhà gái lễ vật nhận lời như: vàng, bạc, cườm, áo quần, vải vóc, thau, chiếu… số lượng tùy theo điều kiện của mỗi gia đình - Già làng Hồ Văn Hạnh (xã Hồng Trung, huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế) cho biết.
Sau lễ cưới chính thức, khoảng một năm sau, nhà trai lại tổ chức nghi lễ “Pâr đâyh a mânh” với ý nghĩa để hai bên gia đình qua lại thuận lợi, giúp đỡ nhau trong công việc lớn hay thường ngày. Trong khoảng 20 năm sau ngày cưới, nhà trai lại thực hiện nghi lễ chấm dứt của hồi môn “Pa nâyq plô”, đây cũng là nghi lễ cuối cùng trong lễ cưới và cũng là nghi lễ quan trọng nhất trong cuộc đời mỗi con người.
langvietonline.vn (Làng Văn hóa Du lịch Các dân tộc Việt Nam)
