Nhiều năm nay, cây chè Shan tuyết có vai trò quan trọng trong việc xóa đói giảm nghèo cho nhiều hộ đồng bào dân tộc ở xã Mồ Sì San, huyện Phong Thổ (Lai Châu). Bởi vậy, công tác bảo tồn và phát huy giống chè đặc sản này luôn được chính quyền và người dân nơi đây quan tâm…
Trên thân những cây chè cao, đồng bào phải trèo lên các nhánh chè thấp, di chuyển dần lên các nhánh cao hơn để thu hái. Ảnh: Trọng Chính
Trong rừng Phàn Liên San lảng bảng mây mù ẩm ướt, những thiếu nữ Dao đỏ như chị Phùng Tả Mẩy đi hái búp trà Shan tuyết từ sáng sớm. Ảnh: Trọng Chính
Cây chè Mồ Sì San mọc tự nhiên trên rừng, phủ đầy rêu phong, địa y nhưng vẫn cho lá to, dày, búp mập. Ảnh: Trọng Chính
Mồ Sì San là xã vùng cao của huyện Phong Thổ với 90% dân số là đồng bào dân tộc Dao. Toàn xã hiện có khoảng 1.700 cây chè Shan tuyết cổ thụ, gốc bé nhất đường kính khoảng 30 cm, gốc lớn nhất hai vòng tay người lớn ôm không hết. Đây là “báu vật” mà thiên nhiên ban tặng cho người dân xã Mồ Sì San.
Nhằm bảo tồn giống chè quý, theo ông Tẩn Chỉnh Lùng, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân (UBND) xã Mồ Sì San, xã có kế hoạch hướng dẫn đồng bào thu hái đúng kỹ thuật, mở các lớp tập huấn nhân giống, trồng mới và bảo tồn vùng chè theo hướng an toàn, bền vững…
Bởi có lá to, búp và lá non bên dưới có một lớp lông trắng như tuyết nên được gọi là trà Shan (sơn) tuyết. Ảnh: Trọng Chính
Búp chè sau khi hái mang về, tãi trên những chiếc nong, phơi cho búp chè rũ nước tự nhiên. Ảnh: Trọng Chính
Công đoạn vò, quyện hương chè bằng tay. Ảnh: Trọng Chính
Ông Tẩn Chỉnh Lùng, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Mồ Sì San với các sản phẩm chè của Hợp tác xã chế biến chè cổ thụ Biên Cương. Ảnh: Trọng Chính
Thương hiệu chè Mồ Sì San với loại chè đặc biệt làm từ nguyên liệu búp chè Shan tuyết có giá khoảng 2,5 triệu đồng/kg, Hồng trà, Hoàng trà có giá khoảng 3 triệu đồng/kg và cả 3 loại chè đã được tỉnh Lai Châu chứng nhận sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh. Ảnh: Trọng Chính
Mồ Sì San cũng thành lập Hợp tác xã (HTX) chế biến chè cổ thụ Biên Cương để đầu tư trang thiết bị chế biến chè, đồng thời hướng dẫn các thành viên cách thu hái chè theo tiêu chuẩn chè búp tươi 1 tôm 1 lá, 1 tôm 2 lá, không dập nát, không khai thác ồ ạt, không chặt cành to… Đến nay, HTX đã đưa ra thị trường nhiều sản phẩm như chè xanh (2,5 triệu đồng/kg), Hồng trà, Hoàng trà (3 triệu đồng/kg), Bạch trà (hàng chục triệu đồng/kg)... Doanh thu từ các sản phẩm chè góp phần cải thiện và nâng cao đời sống cho nhiều hộ đồng bào trong xã.
Xác định đây là cây trồng giúp đồng bào xóa đói giảm nghèo, UBND huyện Phong Thổ đã ban hành đề án “Bảo tồn và phát triển vùng chè cổ thụ trên địa bàn huyện Phong Thổ”. Dự kiến giai đoạn 2021 - 2025, Phong Thổ sẽ trồng mới bổ sung 120 ha chè ở các xã Sì Lở Lầu, Mồ Sì San, Pa Vây Sử, Hoang Thèn, Tung Qua Lìn và Dào San.
Ông Vương Thế Mẫn, Chủ tịch UBND huyện Phong Thổ (nay là Chánh Văn phòng UBND tỉnh Lai Châu) cho biết: Huyện Phong Thổ có khoảng 6.000 cây chè Shan tuyết cổ thụ. Dòng chè cổ trên địa bàn huyện có sự kết tinh của văn hóa đồng bào các dân tộc, đặc biệt là đồng bào dân tộc Dao. Khi thu nhập đảm bảo, đồng bào sẽ có trách nhiệm hơn trong việc triển khai, bảo tồn, thu hái, chế biến, từ đó cùng làm ra những sản phẩm chè Shan tuyết đặc sắc, hội tụ tinh hoa của trời – đất – văn hóa trên dãy Hoàng Liên Sơn hùng vĩ.
Hoàng Tâm
