Các thiếu nữ từ 13 tuổi có thể tham gia tập tục độc đáo này
Người Cơ Tu (còn gọi là người Ca Tu, Gao, Hạ, Phương, Ca – tang) là một dân tộc nói ngôn ngữ thuộc ngữ tộc Môn – Khmer. Dân tộc này có dân số khoảng trên 65 nghìn người, chủ yếu sinh sống trên dãy núi Trường Sơn tại các huyện Đông Giang, Tây Giang (tỉnh Quảng Nam), A Lưới, Phú Lộc (tỉnh Thừa Thiên – Huế). Người Cơ Tu tồn tại và phát triển dựa trên nền văn hóa vật thể và phi vật thể của dân tộc mình lưu truyền từ bao đời qua. Trong xã hội ngày nay, trước xu thế phát triển của xã hội nên có một vài tập tục không còn nữa, song ý nghĩa của những tập tục đó vẫn còn nguyên giá trị đến ngày hôm nay. Ngủ duông là một trong số ít những phong tục mà người Cơ Tu vẫn còn gìn giữ được đến ngày nay.
Đây là một tập tục vô cùng lạ mà chỉ có ở người đồng bào Cơ Tu. Với người Cơ Tu, ngủ duông là dịp để những đôi trai gái chưa có gia đình có cơ hội tìm hiểu nhau về tính cách cũng như lối sống của mình. Già làng B’Ríu Pố (67 tuổi, thôn Arớh, xã Lăng, huyện Tây Giang, Quảng Nam) cho biết: “Vào khoảng tháng 9, tháng 10, khi mùa màng đã xong vụ, các kho trong làng đã chất đầy lúa, đầy ngô thì các nam thanh nữ tú trong làng được quyền chọn người mình thích để đi “ngủ duông”. Ngày trước theo quy định của người Cơ Tu mình thì 13 tuổi là được đi ngủ duông. Bây giờ theo luật hôn nhân của nhà nước thì con gái phải đủ 18 tuổi mới cho đi ngủ duông, chứ không được làm sai quy định của nhà nước”.
Đây là một tập tục vô cùng lạ mà chỉ có ở người đồng bào Cơ Tu. Với người Cơ Tu, ngủ duông là dịp để những đôi trai gái chưa có gia đình có cơ hội tìm hiểu nhau về tính cách cũng như lối sống của mình. Già làng B’Ríu Pố (67 tuổi, thôn Arớh, xã Lăng, huyện Tây Giang, Quảng Nam) cho biết: “Vào khoảng tháng 9, tháng 10, khi mùa màng đã xong vụ, các kho trong làng đã chất đầy lúa, đầy ngô thì các nam thanh nữ tú trong làng được quyền chọn người mình thích để đi “ngủ duông”. Ngày trước theo quy định của người Cơ Tu mình thì 13 tuổi là được đi ngủ duông. Bây giờ theo luật hôn nhân của nhà nước thì con gái phải đủ 18 tuổi mới cho đi ngủ duông, chứ không được làm sai quy định của nhà nước”.
Các cánh rừng sâu thường đượcchọn làm địa điểm dựng nhà cho tục ngủ duông
Thế nhưng, trai gái người Cơ Tu muốn ngủ duông lúc nào cũng được. Tập tục này chỉ xuất hiện vào các dịp Tết đến xuân về hoặc trong những dịp lễ hội lớn của làng như: lễ mừng nhà Gươl, lễ mừng lúa mới, lễ hội Pơ Ngoót (lễ ăn thề kết nghĩa anh em giữa hai làng người Cơ Tu với nhau)… Theo luật lệ đặt ra từ trước, để được đi duông với các cô gái, người con trai phải mang lễ vật như hạt cườm, vòng đeo cổ, các vật dụng có giá trị trong đời sống sinh hoạt đến cho nhà gái để xin “giấy phép”. Việc có đi “ngủ duông” hay không đều hoàn toàn phụ thuộc vào độ hoành tráng của lễ vật và ở sự quyết định của cha mẹ cô gái. Bởi một khi cha mẹ các cô đã nhận lễ thì dù có không muốn đi nữa, các cô vẫn phải “đi duông” cùng với người con trai đó.
Cũng theo già làng B’Ríu Pố, địa điểm các chàng trai Cơ Tu ưa thích để chọn làm nơi “ngủ duông” là những nơi cách thật xa bản làng, có thể nằm tít tận trong rừng sâu hoặc nằm sát bìa rừng. Thế nhưng, dù chàng trai chọn bất cứ vị trí nào để ngủ duông cũng cần phải thông báo cho già làng biết địa điểm mình chọn. Chọn được nơi ưng ý, các chàng trai sẽ bắt đầu tự mình đi kiếm những vật liệu cần thiết về để xây dựng “chốn riêng tư”. Nhiều chàng có điều kiện họ sẽ dựng căn nhà khá kiên cố với vật dụng đầy đủ như một ngôi nhà nhỏ trong buôn làng. Nhưng cũng có nhiều chàng trai chỉ chọn cách dựng nên một cái chòi tạm bợ bằng cây lá trong rừng kiếm được, song phải che mưa che nắng và mọi người không nhìn thấy.
Sau khi “nhà” đã xây xong, ban ngày các cặp “tình nhân” không ở đó mà về lại bản làng để làm việc, sinh hoạt chung trong cộng đồng. Khi mặt trời đã đi ngủ sau dãy núi các chàng trai sẽ chuẩn bị mọi thứ cần thiết lên đường đến đón các nàng về “tổ ấm” riêng của mình để tự do tìm hiểu. “Mặc dù ngủ chung với nhau trong một chòi nhỏ, sinh sống như vợ chồng nhưng các chàng trai chỉ được phép tâm sự, ăn uống cùng nhau, hôn vào môi và cao nhất là chỉ có thể sờ vào “bầu sữa” của các cô gái, ngoài ra không được làm chuyện gì đi quá giới hạn đã được quy đinh”, B’Ríu Pố cho biết.
Trong đêm trăng thanh gió mát, họ trao cho nhau những câu hát tiếng đàn để hòa quyện tâm hồn vào nhau, từ đó vun đắp tình cảm trong mỗi người. Nếu hợp nhau thì sau vài lần đi như vậy, họ có thể sẽ trở thành vợ chồng mãi mãi. Chính vì sự tự do nhưng không đi quá sự cho phép nên họ có thể “ngủ duông” với nhau từ vài ngày cho đến một tháng và thậm chí có thể làm điều đó với nhiều người con gái khác nhau trong làng, cho đến khi tìm được người con gái ưng cái bụng về làm vợ.
Cũng theo già làng B’Ríu Pố, địa điểm các chàng trai Cơ Tu ưa thích để chọn làm nơi “ngủ duông” là những nơi cách thật xa bản làng, có thể nằm tít tận trong rừng sâu hoặc nằm sát bìa rừng. Thế nhưng, dù chàng trai chọn bất cứ vị trí nào để ngủ duông cũng cần phải thông báo cho già làng biết địa điểm mình chọn. Chọn được nơi ưng ý, các chàng trai sẽ bắt đầu tự mình đi kiếm những vật liệu cần thiết về để xây dựng “chốn riêng tư”. Nhiều chàng có điều kiện họ sẽ dựng căn nhà khá kiên cố với vật dụng đầy đủ như một ngôi nhà nhỏ trong buôn làng. Nhưng cũng có nhiều chàng trai chỉ chọn cách dựng nên một cái chòi tạm bợ bằng cây lá trong rừng kiếm được, song phải che mưa che nắng và mọi người không nhìn thấy.
Sau khi “nhà” đã xây xong, ban ngày các cặp “tình nhân” không ở đó mà về lại bản làng để làm việc, sinh hoạt chung trong cộng đồng. Khi mặt trời đã đi ngủ sau dãy núi các chàng trai sẽ chuẩn bị mọi thứ cần thiết lên đường đến đón các nàng về “tổ ấm” riêng của mình để tự do tìm hiểu. “Mặc dù ngủ chung với nhau trong một chòi nhỏ, sinh sống như vợ chồng nhưng các chàng trai chỉ được phép tâm sự, ăn uống cùng nhau, hôn vào môi và cao nhất là chỉ có thể sờ vào “bầu sữa” của các cô gái, ngoài ra không được làm chuyện gì đi quá giới hạn đã được quy đinh”, B’Ríu Pố cho biết.
Trong đêm trăng thanh gió mát, họ trao cho nhau những câu hát tiếng đàn để hòa quyện tâm hồn vào nhau, từ đó vun đắp tình cảm trong mỗi người. Nếu hợp nhau thì sau vài lần đi như vậy, họ có thể sẽ trở thành vợ chồng mãi mãi. Chính vì sự tự do nhưng không đi quá sự cho phép nên họ có thể “ngủ duông” với nhau từ vài ngày cho đến một tháng và thậm chí có thể làm điều đó với nhiều người con gái khác nhau trong làng, cho đến khi tìm được người con gái ưng cái bụng về làm vợ.
 |
|
Nếu nam thanh niên nào vi phạm tập tục trên thì phải cho người khiêng con lợn trắng đến tạ lỗi từng nhà
|
Tuy các đôi nam nữ có quyền tự do tìm hiểu về nhau nhưng luật tục từ ngàn xưa của đồng bào Cơ Tu đã quy định hình thức xử phạt rất rõ ràng với những ai không tuân theo. Trong trường hợp quan hệ tình dục bừa bãi và xảy ra mang thai ngoài ý muốn thì đôi nam nữ đó phải chịu sự trừng phạt rất nặng từ các Giàng và Già làng. “Tùy theo mức độ vi phạm mà xử lý nhưng thông thường đều theo tục lệ mà xử. Đối với người nữ nếu xảy ra tình trạng mang thai sẽ bị đuổi ra khỏi bản làng, một mình tự sống trong rừng sâu, không được giao tiếp với bất cứ ai. Còn đối với người nam cũng phải chịu những hình phạt vô cùng xấu hổ. Người con trai đó phải mua một con heo trắng, xách ngược 4 chân lên trời đi đến từng nhà một trong làng xin tội. Đến nhà nào thì gõ cửa rồi đặt con heo trắng xuống, vỗ vào mông rồi kể tất cả những việc mà mình đã làm với cô gái đó, tất cả đều phải miêu tả lại rõ ràng trước các gia đình rồi xin mọi người trong làng và Yàng tha thứ”, B’Ríu Pố cho biết. Sau đó người con trai mang theo Trâu, bò, ché, chiêng… những của cải quý giá nhất đến tạ tội với nhà gái và cầu xin sự tha thứ của gia đình. Về phần cô gái bị đuổi ra khỏi làng, gia đình mặc dù đau buồn những vẫn phải làm theo. Họ quan niệm rằng: “Khi trong nhà xảy ra chuyện như vậy thì Yàng sẽ cảm thấy đau đớn, buồn bực trong người, từ đó sẽ gây nên những chuyện xui xẻo hoặc cái chết cho người dân trong làng nên không ai dám cứu những đôi trai gái trót lỡ dại.
PGS.TS Lê Đức Luận – Nhà nghiên cứu văn hóa cho biết: “Ngủ duông” còn gọi là “ngủ Mái”. Đây là một trong những tâp tục văn hóa tiền hôn nhân độc đáo của đồng bào Cơ Tu đang sinh sống tại khu vực miền núi ở nước ta. Suốt quá trình “ngủ duông”, có thể một hoặc nhiều đôi trai gái cùng lúc ngủ giao lưu, họ không giới hạn về thời gian mà chỉ cần kết quả tìm hiểu nhau có thành vợ thành chồng hay không mà thôi. Nét đặc biệt trong phong tục này là họ chỉ tâm tình dưới đêm trăng chứ không bao giờ có những chuyện đi quá giới hạn trên thân xác”.
PGS.TS Lê Đức Luận – Nhà nghiên cứu văn hóa cho biết: “Ngủ duông” còn gọi là “ngủ Mái”. Đây là một trong những tâp tục văn hóa tiền hôn nhân độc đáo của đồng bào Cơ Tu đang sinh sống tại khu vực miền núi ở nước ta. Suốt quá trình “ngủ duông”, có thể một hoặc nhiều đôi trai gái cùng lúc ngủ giao lưu, họ không giới hạn về thời gian mà chỉ cần kết quả tìm hiểu nhau có thành vợ thành chồng hay không mà thôi. Nét đặc biệt trong phong tục này là họ chỉ tâm tình dưới đêm trăng chứ không bao giờ có những chuyện đi quá giới hạn trên thân xác”.
Theo mientrung.vanhien.vn
