Nếu đến vùng người Mường, đặc biệt là khu mộ cổ Đống Thếch ở Kim Bôi, Hòa Bình, thì bạn hẳn sẽ ngạc nhiên bởi vì xung quanh mộ, người ta dựng những cọc đá cao vài ba mét. Thậm chí, cột còn được khắc chữ nho trên đó.
 |
| Khu mộ cổ Đống Thếch (Hòa Bình). Ảnh:VNexpress.com |
Vì sao xung quanh các ngôi mộ lại trồng nhiều cột đá như vậy? Anh Bùi Văn Thành, người dân tộc Mường, ở làng Tre, xã Trung Bì, huyện Kim Bôi, cho biết:
- Người ta cho đó là cách làm yểm. Đó là biểu tượng của sự tang. Đó là tục thờ đá xa xưa. Hòn đá xung quanh mộ được gọi là hòn mồ. Bây giờ rất khó kiếm những hòn đá cao, dẹt, dài tới 2-3 mét. Bây giờ, người ta dùng nhưng hòn đá ngắn hơn, nhỏ hơn. Ngôi mộ của người Mường có ít nhất 4 hòn đá với nữ, 5 hòn đá với nam. Còn mộ của những người từng giữ chức sắc trong bản làng người Mường, hoặc mộ của những cụ có tài làm thuốc, thì thường mỗi người con nuôi, hay mỗi người được ông cụ hay bà con làm thuốc cho, thì thường vác một hòn đá mồ đến chôn ở ngôi mộ của người đã khuất để biểu thị tấm lòng của họ, là biểu thị cho tình cảm đau thương, sự chịu tang của họ với người đã chết. Cho nên, nhiều ngôi mộ có nhiều hòn đá mồ là như vậy.
Khu mộ cổ Đống Thếch thu hút khá đông những người thích tìm hiểu, khám phá về văn hóa Mường. Có người ví khu mộ đó như một “kho báu” mang đậm bản sắc văn hóa của xứ Mường Động. Tuy nhiên, có một thời gian, khu mộ cổ Đống Thếch bị kẻ trộm cổ vật rình mò suốt đêm ngày. Một số ngôi mộ cổ bị đào trộm lúc nửa đêm.
Chẳng biết bọn trộm có lấy được gì không, nhưng theo người già ở Mường Động, chỉ cần đụng vào những hòn đá cắm quanh mộ với một suy nghĩ ác ý, bất kể ai cũng sẽ tự thấy tai ương ngay lập tức ập đến mình.
