Những dòng nước mát trong được phụ nữ hứng trọn trong từng ống lồ ô rồi mang về dùng cho công việc nấu nướng gia đình. Khoảnh khắc này là sự chờ đợi cuối cùng của cộng đồng dân cư Măng Gry ở thôn 1, xã Trà Linh, huyện Nam Trà My (Quảng Nam) được xem như thành quả sau lễ tục cúng máng nước của người Ca Dong (một nhánh của dân tộc Xê-đăng)...
Nghi thức truyền thống
Một hồi trống được đánh vang từ trong ngôi nhà của già làng Hồ Văn Dề, không lâu sau, một nhóm người Ca Dong ở làng Măng Gry tìm đến. Họ sắp đặt trên sàn một dãy chiêng trống, phía sau là già làng và những cô gái trẻ. Chén rượu được rót ra, mời nhau uống cạn, trước khi ngược núi đến nguồn nước để cúng thần rừng. Già làng Hồ Văn Dề dẫn đoàn hướng cánh rừng phía sau ngôi làng. Họ mang theo lễ vật cùng các cây nêu loại nhỏ và đi trong reo hò. Không gian nguồn nước được sắp đầy cây gỗ, nơi để đặt mâm cúng cùng con lợn (heo) tế thần rừng.
“Hôm nay, dân làng đến đây để xin thần rừng, thần nước cho chúng tôi đưa nguồn nước về, cầu mong mùa màng được tốt tươi, dân làng được no đủ” - già làng Hồ Văn Dề vừa dứt lời, cặp nứa được thả xuống cho lật đều, hàm ý thần linh đồng ý. Ngay lập tức, những người tham gia lễ cúng buộc từng sợi chỉ vào cổ tay già làng như gửi gắm niềm tin của cộng đồng.
Những bài cúng lần lượt được thực hiện trước khi già làng dung cây tre nhọn chọc lấy máu (huyết) của con lợn theo nghi thức truyền thống. Máu lợn hòa trong dòng nước chảy về làng.
Tôn vinh cộng đồng
Hằng năm, khi vào thời điểm giao mùa giữa năm cũ và năm mới, người Ca Dong lại nhộn nhịp tiếng cồng chiêng cùng vào hội cúng máng nước. Ông Trần Quốc Hải, người có uy tín ở thôn 1 cho biết, sau lễ tế thần, từng hộ gia đình sẽ dùng ống lồ ô múc nguồn nước dưới suối đã được hòa với tiết gà, tiết lợn mang về nhà nhóm bếp nấu cơm. “Các thanh niên trong làng sẽ đặt ống dẫn nước xuống khe suối để đưa nước về làng. Khi nguồn nước về tới máng của làng nằm cạnh cây nêu, già làng cắt tiết một con gà nữa để tạ ơn thần linh đã cho nước về với dân làng” - ông Hải thông tin.
Khi già làng hành lễ, thanh niên đứng vây quanh cây nêu, chứng kiến nguồn nước mới của làng. Sau đó, tiến hành mổ lợn và chia cho từng gia đình, để lại một phần tại máng nước. Phần này là của chung, dân làng sẽ tập trung tại nhà của già làng để cùng ăn, thể hiện tinh thần đoàn kết cộng đồng keo sơn bền chặt.
Cả làng Măng Gry mở hội ăn mừng nguồn nước mới. Tất cả hộ dân trong làng đều nấu rượu cần, cơm lam để đãi khách. Theo các già làng cho hay, thông thường phần hội của lễ cúng máng nước diễn ra trong khoảng 15 ngày. Từ nhà này đến nhà khác, từ nóc này đến nóc khác, họ cùng nhau vui múa, cùng nhau uống rượu cần, ăn thịt và chúc phúc.
Khánh Nguyên
