Nhiệt tình, trách nhiệm, đặc biệt yêu rừng, say mê giới thiệu với du khách bằng giọng điệu pha chút hóm hỉnh, hài hước những đặc tính của từng loài thực vật, động vật trong rừng ngập mặn là cảm nhận của chúng tôi về Thạc sĩ Bùi Nguyễn Thế Kiệt, Trưởng phòng Quản lý Phát triển tài nguyên (Ban Quản lý rừng phòng hộ Cần Giờ, Thành phố Hồ Chí Minh).
Huyện Cù Lao Dung (Sóc Trăng) nằm ở hạ nguồn sông Hậu, tách biệt với đất liền. Toàn huyện có diện tích tự nhiên 245 km, là nơi hội tụ của hai vùng sinh thái (vùng sinh thái nước ngọt phù sa và sinh thái rừng ngập mặn ven biển).
Phó Chủ tịch UBND huyện Núi Thành (Quảng Nam) Ngô Đức An cho biết, rừng ngập mặn của Núi Thành có trên 100 ha, tập trung ở các xã Tam Giang, Tam Quang, Tam Hải, Tam Tiến. Rừng ngập mặn không chỉ có vai trò trong việc chống sạt lở, ngăn chặn cát bay mà còn là nguồn sinh kế của cộng đồng ở địa phương.
Với tổng diện tích khoảng 200 nghìn ha (chỉ chiếm 1,5% tổng diện tích rừng quốc gia) nhưng Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) đánh giá rừng ngập mặn của Việt Nam không những có giá trị về kinh tế - xã hội, bảo tồn đa dạng sinh học mà còn là bể hấp thụ và chứa carbon lớn, góp phần đáng kể trong việc giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính.
Việc phục hồi rừng ngập mặn ở các tỉnh Nam Trung Bộ mới chỉ là bước khởi đầu. Ngoài tiếp tục mở rộng diện tích rừng ngập mặn, các địa phương cần có cơ chế để duy trì, chính sách hỗ trợ, khuyến khích, thu hút người dân và cộng đồng tham gia phục hồi, bảo vệ, chia sẻ lợi ích từ nhằm phát huy hiệu quả, bền vững rừng ngập mặn - “vành đai xanh” trong ứng phó với biến đổi khí hậu.
Rừng ngập mặn Nam Trung Bộ suy kiệt khiến tình trạng nước biển xâm thực diễn ra ngày càng nghiêm trọng, nguồn lợi thủy sản ven bờ nhiều địa phương bị mất dần. Những năm gần đây, người dân, các tổ chức trong nước và quốc tế đã cùng chung tay khôi phục, trồng mới rừng ngập mặn. Nhiều vùng đất bãi bồi trơ trụi, hoang hóa đã được hàng trăm ha cây rừng phủ xanh.
Rừng ngập mặn là hệ sinh thái đặc biệt và hiếm có hình thành ở vùng ven biển và cửa sông những nơi bị tác động của thủy triều. Tuy chỉ chiếm hơn 1% tổng diện tích rừng của Việt Nam (14,4 triệu ha) nhưng rừng ngập mặn đóng một vai trò quan trọng trong giảm nhẹ tác động của biến đổi khí hậu.
Rừng ngập mặn tại huyện Diễn Châu (Nghệ An) như một vành đai xanh, giảm thiểu tác động của nước biển dâng, xâm thực; ngăn sóng, chống bão, lũ và bảo vệ hành lang đê biển; tạo điều kiện phát triển môi trường, hệ sinh thái vùng ven biển. Xác định được ý nghĩa, tầm quan trọng đó, ngành Kiểm lâm, cơ quan chức năng và người dân các xã ven biển, bãi ngang đã thực hiện nhiều biện pháp chung tay bảo vệ rừng ngập mặn.
Tỉnh Trà Vinh đang chỉ đạo ngành nông nghiệp tập trung thực hiện Chương trình phát triển lâm nghiệp bền vững. Mục tiêu của tỉnh phát triển rừng ngập mặn đến năm 2025 đạt diện tích khoảng 12.250 ha, đạt độ che phủ rừng 4,2%, tạo môi trường sinh thái tốt và góp phần đảm bảo an ninh quốc phòng khu vực biên giới biển.
Không cung cấp gỗ như rừng trồng sản xuất, nhưng giá trị mà rừng ven biển; trong đó có rừng ngập mặn mang lại khó có thể kể hết. Đặc biệt, khi Việt Nam đang nỗ lực triển khai các giải pháp ứng phó với biến đổi khí hậu, đưa phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.
Được trồng năm 1997, đến nay, toàn huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An đã có gần 500 ha rừng ngập mặn, tập trung nhiều tại các xã vùng ven biển, bãi ngang. Đây là kết quả từ Dự án “Trồng rừng ngập mặn - Giảm thiểu rủi ro thảm họa” do Hội Chữ thập đỏ Nhật Bản tài trợ và Dự án "Hiện đại hóa ngành lâm nghiệp và tăng cường tính chống chịu ven biển - FMCR” triển khai năm 2018 do Ngân hàng Thế giới (WB) tài trợ. Hàng chục năm qua, rừng ngập mặn đã giảm thiểu sự tác động của biến đổi khí hậu như nước biển dâng, xâm thực; ngăn sóng, chống bão bảo vệ hành lang đê biển; phát triển môi trường, hệ sinh thái vùng ven biển.
Với đường bờ biển dài 102km, Thanh Hóa là địa phương đang chịu tác động mạnh mẽ của biến đổi khí hậu. Các hiện tượng như nước biển dâng, lũ lụt, hạn hán, xâm nhập mặn, thời tiết cực đoan... đang hiện hữu ngày càng nhiều và rõ rệt hơn.
Bên cạnh việc phát triển các vùng nuôi trồng, chế biến thủy sản lớn, ứng dụng công nghệ cao để trở thành trung tâm công nghiệp thì những mô hình nuôi sinh thái, thích ứng với biến đổi khí hậu cũng đang thu hút khá nhiều nông dân, hợp tác xã. Cách làm này đã hài hòa lợi ích giữa các bên, nông dân khỏe với cách sản xuất, môi trường sinh thái được bảo vệ, thậm chí còn làm giàu thêm tài nguyên tự nhiên, giúp xây dựng hình ảnh thủy sản Việt Nam có trách nhiệm với bảo vệ môi trường tự nhiên.
Hưởng ứng “Tuần lễ Biển và Hải đảo Việt Nam năm 2022”, sáng 3/6, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Phú Yên tổ chức phát động trồng rừng ngập mặn tại thắng cảnh quốc gia đầm Ô Loan khu vực thôn Tân Hòa, xã An Hòa Hải, huyện Tuy An.
Tỉnh Trà Vinh đang triển khai thực hiện chính sách hỗ trợ để trồng mới và bảo vệ rừng ngập mặn trên địa bàn tỉnh. Tỉnh đề ra mục tiêu đến năm 2025, trồng mới khoảng 795 ha rừng nâng tổng diện tích rừng ngập mặn của tỉnh gần 10.000 ha và đạt độ che phủ 4,2%.
Gần 3.800 ha rừng phòng hộ ít xung yếu ở tỉnh Trà Vinh sẽ được chuyển sang rừng sản xuất; trong đó huyện Châu Thành chuyển hơn 58 ha, huyện Duyên Hải hơn 2.666 ha và thị xã Duyên Hải hơn 1.066 ha. Đây là chủ trương vừa được Hội đồng nhân dân tỉnh Trà Vinh khóa IX quyết nghị tại Kỳ họp thứ 16, nhằm cải thiện thu nhập, phát triển kinh tế gia đình cho những hộ được giao khoán bảo vệ, chăm sóc rừng, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý, bảo vệ rừng.
Việt Nam có chiều dài bờ biển trên 3.260km, diện tích rừng ngập mặn trên 145.000 ha trải dài ở 28 tỉnh, thành phố ven biển. Trong đó rừng ngập mặn khu vực Nam Trung Bộ là một hệ sinh thái đặc biệt cho dải đất miền Trung. Đây là một trong những vùng kinh tế trọng điểm của cả nước, có tiềm năng phát triển các ngành nghề du lịch, khai thác và nuôi trồng thủy sản, dịch vụ hàng hải và ngành công nghiệp chế xuất. Tuy vậy, các hiện tượng thiên tai, bão, lũ thường gây thiệt hại nặng nề cho khu vực này. Đặc biệt, do điều kiện địa hình dốc, lũ lụt diễn ra nhanh chóng và thất thường. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, tần suất của các hiện tượng thời tiết cực đoan như thay đổi lượng mưa, nhiệt độ... diễn ra ngày càng phức tạp, nhất là vùng duyên hải ven biển, ảnh hưởng đến sự tồn tại và phát triển của rừng ngập mặn nơi đây.
Tỉnh Thừa Thiên - Huế đẩy mạnh trồng rừng ngập mặn thích ứng với biến đổi khí hậu và thực hiện nhiều biện pháp bảo vệ, trồng mới, phục hồi các hệ sinh thái ven biển, đầm phá. Điều này nhằm hạn chế nạn cát bay, cát nhảy, xói lở, xâm nhập mặn, phòng chống thiên tai, bảo đảm an toàn cho sản xuất, đời sống dân cư vùng ven biển, đầm phá.
Ngày 20/7, Ban chỉ đạo Trung ương về phòng chống thiên tai và Cơ quan Hợp tác phát triển Đức (GIZ) phối hợp với UBND tỉnh Cà Mau tổ chức: “Lễ phát động phong trào trồng rừng ngập mặn và bảo vệ bãi ven biển ở một số tỉnh đồng bằng sông Cửu Long” tại xã Khánh Bình Tây, huyện Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau.
Đất ngập mặn vùng đầm phá ven biển Thừa Thiên - Huế có diện tích rất lớn. Không kể vùng các cửa sông ven biển, riêng đầm phá Tam Giang có diện tích hơn 22.000 ha, có khả năng phát triển rừng ngập mặn thích ứng với biến đổi khí hậu.
Cây đước (Đước đôi) có tên khoa học là (Rhizophora apiculata B.L). Ở Việt Nam, đước phân bố tự nhiên trên diện rộng từ Quảng Trị đến đồng bằng sông Cửu Long, nhưng phát triển mạnh nhất ở Cà Mau. Là loài cây gỗ ngập mặn. Gỗ cây màu trắng hồng, cứng, nặng có công dụng làm củi, đốt than, làm vật liệu xây dựng, vỏ cây chứa nhiều tanin.
Tỉnh Thanh Hóa dành 93 tỷ đồng là để trồng, phục hồi rừng ven biển 2 huyện Hậu Lộc và Quảng Xương trong thời gian 4 năm (từ năm 2019 đến năm 2022). Dự án gắn với bảo vệ, khai thác hợp lý nguồn lợi thủy sản nhằm cải thiện sinh kế bền vững cho cộng đồng dân cư ven biển, giảm phát thải nhà kính, giảm nguy cơ sạt lở và xâm nhập mặn; đáp ứng yêu cầu phòng chống lụt bão, bảo vệ an toàn tính mạng và tài sản cho nhân dân.
Ngày 3/11, UBND tỉnh Trà Vinh đã có buổi làm việc với Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) để bàn các giải pháp nhân rộng mô hình nuôi tôm kết hợp với trồng rừng nhằm thích ứng phó biến đổi khí hậu dựa vào hệ sinh thái rừng ngập mặn.
Tỉnh Sóc Trăng có vành đai rừng hẹp, chạy dọc theo chiều dài 72km bờ biển. Trong những năm qua, Sóc Trăng thực hiện nhiều giải pháp bảo vệ bờ biển; trong đó chú trọng giải pháp quản lý, bảo vệ đai rừng ngập mặn. Mô hình đồng quản lý rừng ngập mặn ven biển ở thị xã Vĩnh Châu, huyện Trần Đề và huyện Cù Lao Dung được coi là điểm sáng trong việc bảo vệ rừng và tạo sinh kế cho người dân.
Tỉnh Nghệ An hiện có gần 800 ha rừng ngâp mặn ở các huyện: Quỳnh Lưu, Diễn Châu, Nghi Lộc… đang phát triển tốt, trở thành lá chắn xanh góp phần bảo vệ vùng bờ biển trước thiên tai, biến đổi khí hậu, giúp người dân khai thác tốt tiềm năng về nuôi trồng thủy sản, tăng thêm thu nhập.
Diện tích rừng Cần Giờ (TP Hồ Chí Minh) có hơn 37.000 ha, trong đó diện tích trồng thành rừng là hơn 19.000 ha với các loại cây chủ yếu như đước, dà vôi, gõ biển, tra, vẹt đen…
