Trước đây, cư dân thành phố Barcelona (Tây Ban Nha) từng sử dụng nguồn nước chủ yếu từ các giếng và sông hồ. Nhưng hiện thành phố lớn thứ hai của Tây Ban Nha này đang sống dựa vào hệ thống cấp nước từ nhà máy khử mặn nước biển thành nước ngọt để vượt qua đợt hạn hán kéo dài.
Nhà máy khử mặn nước biển Llobregat nằm trên một bãi biển tách biệt ở Địa Trung Hải. Nước được bơm vào nhà máy ở khu vực cách đó 2 km. Sau khi đi qua một số hệ thống làm sạch và lọc, nước được chuyển đến điểm cuối cùng: các ống nước nhiều màu sắc, vặn xoắn để loại muối ra khỏi nước biển và cho ra những giọt nước ngọt.
Nhà máy này gần như không được sử dụng sau khi hoàn thành xây dựng vào năm 2009. Nhưng hiện nhà máy khử mặn nước biển lớn nhất châu Âu này đang hoạt động hết công suất để giúp vùng đô thị Barcelona rộng lớn với khoảng 5 triệu dân thích ứng với tác động của biến đổi khí hậu. Theo các chuyên gia, nắng nóng kéo dài và hạn hán gia tăng do hiện tượng Trái Đất nóng lên khiến trữ lượng nước ngọt của Nam Âu cạn kiệt. Công ty cấp nước thành phố của Barcelona cho biết, vào tháng 4/2021 – thời điểm trước khi xảy ra hạn hán, các con sông cung cấp 63% lượng nước sinh hoạt cho Barcelona, các giếng nước cung cấp 34% và nhà máy khử mặn nước biển chỉ 3%. Hai năm sau, quá trình khử mặn nước biển đóng góp 33% lượng nước sạch của Barcelona, trong khi các giếng cung cấp 23% và lượng nước mà các dòng sông cung cấp giảm xuống chỉ còn 19%.
Khu vực Địa Trung Hải đang nóng lên với tốc độ nhanh hơn so với nhiều khu vực khác trên thế giới. Năm 2022, Tây Ban Nha ghi nhận nắng nóng kỷ lục và hạn hán diện rộng gây tổn hại đến nông nghiệp. Tình trạng thiếu nước đặc biệt trầm trọng ở vùng Đông Bắc Catalonia. Cơ quan cấp nước Catalonia dự báo nguồn nước của vùng này sẽ giảm 18% trước năm 2050. Cũng theo cơ quan này, lượng mưa từ nay đến hết tháng 5 dự kiến sẽ cao hơn mức trung bình, nhưng không thể bù đắp và giải quyết được vấn đề sau 32 tháng hạn hán. Trong khi đó, khu vực Barcelona được dự báo sẽ trải qua tình trạng khẩn cấp do hạn hán, theo đó sẽ chính thức áp đặt các biện pháp hạn chế nghiêm ngặt hơn vào tháng 9 tới.
Trong khi các hồ chứa nước được các lưu vực sông phía Bắc của Catalonia cung cấp chỉ đạt công suất 25%, lượng nước có sẵn cho hoạt động nông nghiệp, công nghiệp và một số mục đích sử dụng khác của thành phố bị hạn chế. Tuy nhiên, nhà chức trách hiện không phải hành động quyết liệt như trong đợt hạn hán năm 2006-2008. Nhà máy Llobregat được xây dựng nhờ các nhà chức trách chú ý đến các cảnh báo của giới chuyên gia khí hậu và lập kế hoạch trước để thích ứng với biến đổi khí hậu.
Khử mặn nước biển là một phần quan trọng trong chính sách cấp nước của Tây Ban Nha trong hơn nửa thế kỷ. Đảo Lanzarote thuộc quần đảo Canary của Tây Ban Nha đã xây dựng nhà máy khử mặn nước biển đầu tiên của châu Âu vào năm 1964 và ngành công nghiệp này tiếp tục phát triển tại quốc gia Nam Âu có mùa Hè khô và kéo dài này. Khi kỹ thuật thẩm thấu ngược trở nên phổ biến trong những năm 1980 và 1990, cùng với chi phí giảm, nhiều nhà máy khử mặn nước biển đã mọc lên tại nhiều nơi của lục địa Tây Ban Nha. Theo Hiệp hội Khử muối và Tái sử dụng nước Tây Ban Nha, hiện nước này đang đứng thứ tư trên thế giới về công suất khử mặn nước biển, chiếm khoảng 5% tổng công suất toàn cầu, sau Saudi Arabia, Mỹ và Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất.
Hoạt động khử mặn nước biển đã tăng dần trên toàn thế giới trong thập kỷ qua, với châu Âu và châu Phi chứng kiến công nghệ phát triển mạnh mẽ hơn. Tây Ban Nha có khoảng 800 nhà máy khử mặn nước biển có thể sản xuất 5 triệu lít nước ngọt mỗi ngày để phục vụ sinh hoạt, nông nghiệp và công nghiệp. Nếu chỉ dành riêng cho con người sử dụng, lượng nước này sẽ đủ cung cấp nước ăn uống cho 34 triệu người,tức hơn 70% dân số Tây Ban Nha.
Trong khuôn khổ gói ứng phó với hạn hán có trị giá 2,2 tỷ euro (2,4 tỷ USD), Chính phủ Tây Ban Nha cho biết sẽ dành 220 triệu euro để xây thêm một nhà máy khử mặn nước biển ở phía Bắc Barcelona và dành 200 triệu euro cho một nhà máy ở bờ biển phía Nam của Tây Ban Nha. Chính phủ cũng cam kết chi 224 triệu euro nhằm cải tạo các hệ thống lọc nước ở miền Nam nước này.
Nguyễn Hằng
