Ông Đinh Dốch gìn giữ "hồn chiêng" cho buôn làng Tây Nguyên

Trước tác động của kinh tế thị trường, nhiều nét văn hóa truyền thống vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên cũng như tỉnh Gia Lai đang có nguy cơ mai một. Những bộ chiêng dần vắng bóng bởi thiếu người giữ lửa. Đến thăm làng U Diếp (xã Kông Htok, huyện Chư Sê, Gia Lai), gia đình ông Đinh Dốch được nhiều người nhắc đến với nhiều tâm huyết, miệt mài giữ hồn chiêng cho buôn làng.

Ông Đinh Dốch đã có hơn 43 năm gắn bó với công việc chỉnh chiêng. Ảnh: baogialai.com.vn
Ông Đinh Dốch đã có hơn 43 năm gắn bó với công việc chỉnh chiêng. Ảnh: baogialai.com.vn

Gia đình ba đời giữ lửa cho cồng chiêng

Chúng tôi về làng U Diếp, xã Kông Htok khi cái nắng chiều đã nhạt. Ngôi nhà mái ngói đỏ nổi nhất làng là của ông Đinh Dốch - người được mọi người biết đến bởi tài chỉnh chiêng và giữ hồn chiêng.

Bước qua tuổi lục tuần, đôi mắt và đôi chân ông Dốch vẫn lanh lợi lắm. Ông có nét hiền hòa của người Bahnar và sự nhanh nhẹn, hoạt bát của người Jrai. 66 tuổi đời, ông đã có 43 năm rong ruổi khắp các làng xã lân cận để chỉnh chiêng. Cũng vì vậy, ông nổi danh khắp vùng nhờ nghề chỉnh chiêng gia truyền. Cụ Kpui Sich - cha của ông Dốch là một nghệ nhân có tiếng về nghề chỉnh chiêng của làng U Diếp. Từ những lần đi phụ việc cùng cha, thanh âm trầm hùng của cồng chiêng đã ngấm vào từng hơi thở của ông và đưa ông đến với nghề. Ông chia sẻ: "Trước đây, cha tôi nổi tiếng lắm, được mời đi chỉnh chiêng khắp nơi. Tôi thường theo phụ việc vặt trong các chuyến đi ấy, dần dần âm chiêng thấm vào người lúc nào không hay. Bộ chiêng nào hỏng tiếng, lạc nhịp, chỉ cần cha tôi dùng búa gõ nhẹ vài cái đã đưa về đúng điệu".

Thế nhưng phải đến năm 1978, sau khi cha ông mất rồi, ông Dốch mới bắt đầu lần mò tập chỉnh chiêng. Người trong làng nghe thấy tiếng chiêng vọng lại từ nhà ông Dốch, liền nhận ra đó chính là "truyền nhân" của người nghệ nhân kỳ cựu, liền tìm đến mời ông đi chỉnh chiêng. Dù có năng khiếu trời phú song ông Dốch vẫn phải tập luyện, rèn giũa rất nhiều mới có thể thành thạo như bây giờ. Ông kể lại, bộ chiêng đầu tiên, phải 3 ngày "mất ăn mất ngủ", ông mới có thể chỉnh xong bởi chưa quen với việc kiểm soát lực tay, phân biệt độ dày, mỏng của chiêng. Dần dần, thời gian chỉnh một bộ chiêng được rút ngắn, độ thành thạo, am hiểu của ông đối với từng loại chiêng cũng dần tăng lên.

Cũng như cha mình, anh Siu Hiếc (38 tuổi) - con trai đầu của ông Dốch, sớm bộc lộ khả năng thẩm âm cồng chiêng rất tốt. Những ngày cùng cha rong ruổi khắp các làng gần xa để chỉnh chiêng, anh Hiếc đã mày mò học theo. Thấy con trai có năng khiếu và muốn theo nghề, ông Dốch vui mừng khôn tả, tận tình chỉ dạy. Đến nay, anh Hiếc đã có hơn 7 năm chỉnh chiêng cùng cha. Những lúc ông Dốch có nhiều việc, anh Hiếc lại đến phụ giúp. "Cha dạy mình biết đánh cồng chiêng, phân biệt từng loại chiêng và cách chỉnh âm cho chúng. Mình tự hào lắm, vì nghề này đâu phải ai cũng làm được"- anh Hiếc bày tỏ.

Gìn giữ "hồn chiêng cho làng"


Chính nhờ những gia đình như ông Đinh Dốch, thanh âm trầm hùng của cồng chiêng tại huyện Chư Sê vẫn đều nhịp. Không giống như việc đánh một bài chiêng, việc chỉnh chiêng không phải cứ học là làm được. Công việc ấy chỉ những người thật sự có năng khiếu, có khả năng thẩm âm, cảm thụ cao độ của âm thanh tốt mới có thể đảm nhận. Cũng bởi vậy mà trong hàng ngàn người biết đánh cồng chiêng cũng chỉ có khoảng vài chục người biết chỉnh chiêng.

Gia đình ông Dốch là một trường hợp hiếm thấy khi lần lượt cả 3 người đàn ông thuộc ba thế hệ đều biết và yêu thích công việc chỉnh chiêng. Ông Dốch chia sẻ: "Ngày xưa đi chỉnh một bộ chiêng thường được trả 1-2 gùi lúa tùy vào số lượng chiêng, bây giờ được trả khoảng 100.000-200.000 đồng. Có đi xa mấy, tôi cũng chỉ lấy tiền công như vậy thôi, giúp bà con có chiêng để sử dụng là vui rồi".

Với thâm niên 7 năm trong nghề chỉnh chiêng, anh Hiếc con ông cũng được nhiều người biết đến. Qua mỗi lần chỉnh chiêng, anh lại tự mình tích lũy thêm kinh nghiệm cho công việc được cha truyền lại. Anh Hiếc tâm sự: "Khi mới học, mình chỉ dám nhận chỉnh cho những bộ chiêng đúc dày dặn do chưa rành phân bổ lực tay, nếu chỉnh chiêng mỏng, nhẹ, lỡ tay một chút là làm hỏng chiêng ngay. Phải mất 3 tháng ròng, mình mới biết chỉnh sơ sơ. Sau này, cha dạy cho cách kiểm tra độ dày mỏng của chiêng để chỉnh sao cho đúng. Cách nhận diện chiêng như thế nào là lạc điệu, cần nâng âm lên cao hay hạ xuống thấp".

Công việc đòi hỏi sự tỉ mỉ, tập trung cao độ và đậm tính nghệ thuật ấy lại đang đứng trước nguy cơ mai một. Người biết chỉnh chiêng vốn đã ít ỏi nay lại càng khó tìm bởi nhiều nguyên do. Ông Dốch tâm sự: "Bây giờ đồng bào không còn giữ nhiều chiêng nữa. Mỗi làng cũng chỉ còn nhiều lắm là 3-4 gia đình còn lưu giữ chiêng trong nhà, phần lớn không sử dụng, để lâu cũng bị hư hỏng nhiều. Còn chiêng chung của làng bây giờ thường là chiêng treo, dùng để biểu diễn những bài hát hiện đại nhiều hơn".

Suốt 43 năm theo nghề, ông Dốch chỉ tìm được một học trò duy nhất cũng là con trai của mình. Mặc dù rất muốn truyền dạy thêm cho nhiều người nhưng lớp trẻ trong làng hiện nay không mấy hứng thú với việc ngày ngày cặm cụi lắng nghe, sờ nắn rồi gõ gõ vào mặt chiêng. Âm thanh trầm hùng của cồng chiêng vốn là niềm tự hào của thế hệ ông bà giờ như có chút xa lạ với người trẻ. "Ai muốn học tôi cũng sẽ dạy ngay để họ còn thay mình gìn giữ nghề truyền thống. Tôi cũng sợ rằng sau này, các bộ chiêng sẽ không còn ai giữ đúng nhịp, rồi chúng cũng sẽ dần bị bỏ quên"- ông Dốch bộc bạch.

Để những người như ông Dốch tiếp tục cống hiến tài năng của mình, ngành Văn hóa huyện Chư Sê rất quan tâm, tạo điều kiện. Ông Phạm Viết Nghị, Phó Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Chư Sê cho biết: Ông Dốch là nghệ nhân chỉnh chiêng hiếm hoi của xã Kông Htok nói riêng và huyện Chư Sê nói chung. Không chỉ có tài năng, ông Dốch rất yêu thích công việc này, nhiệt tình nhận lời giúp chỉnh chiêng cho khắp các làng trong và ngoài xã. Vừa qua, Phòng đã lấy thông tin, lập hồ sơ đề nghị xét tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú cho ông Dốch. Hy vọng rằng đây sẽ là nguồn động viên để ông Dốch tiếp tục cống hiến. Chúng tôi cũng mong rằng anh Hiếc - con trai ông sẽ tiếp tục phát huy truyền thống của gia đình góp phần gìn giữ "lửa chiêng" cho buôn làng đến mai sau.

Quang Thái

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Ông Đường Quang Chiến - Người tiên phong trồng cây dược liệu ở Chí Linh

Ông Đường Quang Chiến - Người tiên phong trồng cây dược liệu ở Chí Linh

Hoàng Hoa Thám là một xã miền núi nằm ở phía đông bắc TP Chí Linh, tỉnh Hải Dương. Nơi đây có nhiều tiềm năng về rừng và đất lâm nghiệp; địa hình, điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng đa dạng nên nguồn tài nguyên về hệ thực vật, động vật rất phong phú, trong đó có nhiều loại làm cây thuốc. Sản xuất cây dược liệu tại địa phương là đang là hướng đi mới phù hợp với bà con sinh sống tại đây, vừa có thể mang lại giá trị kinh tế cao, đặc biệt phù hợp với việc tái cơ cấu nông nghiệp, sử dụng đất trồng có hiệu quả hơn…

Điểu Kem - Người con của dân tộc S'tiêng với những cống hiến thầm lặng

Điểu Kem - Người con của dân tộc S'tiêng với những cống hiến thầm lặng

Trong những con người thầm lặng cống hiến cho cộng đồng trên địa bàn tỉnh Bình Phước, hình ảnh ông Điểu Kem, một người con của đồng bào dân tộc S'tiêng tại huyện Phú Riềng đã trở thành một tấm gương sáng, lan tỏa những giá trị tốt đẹp trong cộng đồng vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

Những “cây” sáng kiến ở Điện Biên

Những “cây” sáng kiến ở Điện Biên

Năm 2025, tỉnh Điện Biên vinh dự có ba cá nhân được vinh danh ở Giải thưởng Lý Tự Trọng. Họ đều là những cán bộ xuất sắc được ghi nhận, đánh giá cao với nhiều sáng kiến trong rèn luyện, xung kích tình nguyện vì cuộc sống cộng đồng.

Đại úy Đinh Trung Khiếu được Chủ tịch nước tặng Huy chương Chiến sĩ vẻ vang hạng Ba năm 2021. Ảnh: Lê Phước Ngọc - TTXVN

Tấm gương thanh niên tiêu biểu nơi vùng cao Bình Định

Đại úy Đinh Trung Khiếu (sinh năm 1990, dân tộc Bahnar, trú xã Vĩnh Hòa, huyện Vĩnh Thạnh, Bình Định), Trợ lý Ban Chính trị, Bí thư Chi đoàn Quân sự huyện Vĩnh Thạnh là tấm gương thanh niên tiêu biểu vùng cao. Với những cống hiến cho công tác Đoàn, hoạt động của đơn vị, anh vinh dự được Chủ tịch nước tặng Huy chương Chiến sĩ vẻ vang hạng Ba; Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc và Trung ương Đoàn tặng Bằng khen.

Tuổi trẻ Sơn La với khát vọng lập thân, lập nghiệp

Tuổi trẻ Sơn La với khát vọng lập thân, lập nghiệp

Những năm qua, chương trình “Hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp” đã được các cấp bộ Đoàn tỉnh Sơn La triển khai sâu rộng tới đoàn viên, thanh niên. Qua đó, chương trình giúp tạo lập môi trường thuận lợi hỗ trợ, cổ vũ, thúc đẩy đoàn viên, thanh niên thi đua lập thân, lập nghiệp, làm giàu trên mảnh đất quê hương; góp phần xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh tại địa phương.

Đảng viên Quàng Văn Khóa - "người thầy” của đồng bào dân tộc Thái xã Mường Khoa

Đảng viên Quàng Văn Khóa - "người thầy” của đồng bào dân tộc Thái xã Mường Khoa

Với 75 năm tuổi đời, 46 năm tuổi Đảng, ông Quàng Văn Khóa, dân tộc Thái ở bản Khoa, xã Mường Khoa, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La nhiều năm qua đã dành hết tâm huyết để dạy chữ và tiếng Thái cho bà con dân bản nhằm bảo tồn và giữ gìn tiếng nói và chữ viết riêng mà nhiều dân tộc thiểu số khác ở Việt Nam không có.

Anh Nguyễn Quốc Huy làm giàu từ sản vật quê hương

Anh Nguyễn Quốc Huy làm giàu từ sản vật quê hương

Với mong ước làm giàu trên mảnh đất quê hương, anh Nguyễn Quốc Huy ở thị trấn Hợp Châu (huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc) đã mạnh dạn đầu tư vào nuôi trồng các loại nấm đem lại hiệu quả kinh tế cao và góp phần giải quyết việc làm cho lao động tại địa phương.

Đảng viên trẻ vùng cao Than Uyên tiên phong làm kinh tế

Đảng viên trẻ vùng cao Than Uyên tiên phong làm kinh tế

Nhiều đảng viên trẻ ở vùng cao Lai Châu đã và đang hiện thực hóa ý tưởng, khát khao làm giàu bằng những mô hình khởi nghiệp trên mảnh đất quê hương, khẳng định vai trò đảng viên tiên phong, gương mẫu tích cực làm kinh tế, đóng góp vào sự phát triển chung của địa phương.

Nữ bác sĩ tận tâm chữa bệnh, cứu người

Nữ bác sĩ tận tâm chữa bệnh, cứu người

Gần 15 năm công tác tại Bệnh viện Ung bướu thành phố Đà Nẵng, nữ bác sĩ Nguyễn Thị Minh Chí (sinh năm 1979, trú tại Đà Nẵng), Trưởng khoa Tuyến vú không chỉ làm tốt chuyên môn, tìm ra phương pháp điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân mà bác sĩ Chí còn là điểm tựa tin cậy, luôn đồng hành, chia sẻ nỗi đau, giúp bệnh nhân có cảm giác an tâm, vượt qua khó khăn trong quá trình điều trị.

 Người "giữ hồn" thổ cẩm ở vùng cao Yên Bái

Người "giữ hồn" thổ cẩm ở vùng cao Yên Bái

Trong tín ngưỡng, văn hóa của đồng bào Mông, thổ cẩm truyền thống là hồn cốt dân tộc, đóng vai trò quan trọng trong đời sống. Thổ cẩm gắn bó với mỗi cộng đồng trong suốt vòng đời, từ lúc sinh ra, lập gia đình và những lúc cuối đời. Với mong muốn gìn giữ, phát triển các sản phẩm thổ cẩm, nghệ nhân vẽ sáp ong Lý Thị Ninh (xã Chế Cu Nha, huyện Mù Cang Chải) đã kết nối, mang thổ cẩm truyền thống của đồng bào Mông vươn ra thế giới và trở thành người "giữ hồn" thổ cẩm dân tộc.

Chị Trương Thị Hân với hành trình xanh đưa sản phẩm cói truyền thống vươn xa

Chị Trương Thị Hân với hành trình xanh đưa sản phẩm cói truyền thống vươn xa

Bằng niềm đam mê với nghề cói xâu truyền thống, chị Trương Thị Hân – Giám đốc Hợp tác xã thủ công mỹ nghệ cói xâu Thọ Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An đã vượt qua nhiều gian nan, thử thách để đưa những sản phẩm từ nguyên liệu quê hương ra thế giới. Các sản phẩm như túi, khay, giỏ đan bằng cói đã mang lại doanh thu hàng tỷ đồng mỗi năm, tạo việc làm ổn định cho hàng trăm lao động.

Chị Nguyễn Thị Kim Nhung nỗ lực thay đổi nếp nghĩ, cách làm của chị em người dân tộc thiểu số

Chị Nguyễn Thị Kim Nhung nỗ lực thay đổi nếp nghĩ, cách làm của chị em người dân tộc thiểu số

“Bén duyên” với công tác phụ nữ chưa lâu, nhưng với vai trò là Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Thanh Minh, thành phố Điện Biên Phủ (tỉnh Điện Biên), chị Nguyễn Thị Kim Nhung luôn gương mẫu, trách nhiệm, hết lòng vì phong trào Hội và được cán bộ, hội viên mến phục, tin yêu.

Trưởng thôn Lò Thị Phương gieo niềm tin, giúp đồng bào dân tộc thiểu số thoát nghèo bền vững

Trưởng thôn Lò Thị Phương gieo niềm tin, giúp đồng bào dân tộc thiểu số thoát nghèo bền vững

Nhắc đến chị Lò Thị Phương, Trưởng thôn Làng Un (xã Kiến Thiết, huyện Yên Sơn, Tuyên Quang), người dân trong thôn ai cũng yêu mến gọi chị là “bông hoa lạ”. Chị được coi là “cánh chim đầu đàn” giúp đồng bào các dân tộc tại địa phương nâng cao nhận thức, phát triển sản xuất, từng bước thoát nghèo bền vững.

Bà Trần Thị Thu, Bí thư Chi bộ ấp Xéo Lá là cầu nối hỗ trợ gia đình ông Ngô Văn Ban vay vốn thực hiện mô hình nuôi chồn thành công, khôi phục và phát triển kinh tế gia đình. Ảnh:Trúc Linh

Bí thư Chi bộ tận tâm giúp dân thoát nghèo

Tại ấp Xẻo Lá, xã Viên An Đông, huyện Ngọc Hiển (Cà Mau), bà Trần Thị Thu là Bí thư Chi bộ ấp nhiệt tình, trách nhiệm, luôn chăm lo, giúp đỡ hộ nghèo vươn lên phát triển kinh tế, chung sức xây dựng làng quê khang trang.

Bác sĩ Trần Hồng Vinh say mê nghiên cứu khoa học để áp dụng cứu chữa bệnh nhân

Bác sĩ Trần Hồng Vinh say mê nghiên cứu khoa học để áp dụng cứu chữa bệnh nhân

Hơn 30 năm gắn bó với nghề, Tiến sĩ, bác sĩ Trần Hồng Vinh, Giám đốc Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Sơn La luôn say mê nghiên cứu khoa học để áp dụng vào thực tế cứu chữa bệnh nhân. Ghi nhận những cống hiến đó, năm 2022, Tiến sĩ, bác sĩ Trần Hồng Vinh được Chủ tịch nước tặng danh hiệu cao quý Thầy thuốc Ưu tú. Đây không chỉ là vinh dự mà còn là động lực để bác sĩ Trần Hồng Vinh tiếp tục vững bước trên hành trình chăm sóc sức khỏe cho nhân dân.

Điều dưỡng Nguyễn Văn Thanh đến từng nhà để khám bệnh, tư vấn sức khỏe cho đồng bào Ca Dong. Ảnh: Đinh Hương - TTXVN

Tận tụy, tâm huyết vì đồng bào Ca Dong

Trải qua hàng chục năm công tác, gắn bó với đồng bào Ca Dong, huyện miền núi Sơn Tây, tỉnh Quảng Ngãi, điều dưỡng Nguyễn Văn Thanh và y sĩ Đinh Thị Thơ luôn tận tụy, tâm huyết với nghề, hết lòng vì người bệnh, để lại nhiều ấn tượng tốt đẹp và sự tin yêu của bà con.

Y sỹ Y Bun Toản Niê - Người con áo blouse trắng của buôn làng

Y sỹ Y Bun Toản Niê - Người con áo blouse trắng của buôn làng

Những năm trước đây, xã Krông Na, huyện Buôn Đôn, tỉnh Đắk Lắk từng là điểm nóng về bệnh sốt rét với hàng chục ca mắc mỗi năm, thậm chí đã có trường hợp tử vong. Tuy nhiên, trong hai năm 2023 và 2024, địa phương này không ghi nhận trường hợp mắc sốt rét nào. Thành công ấy là kết quả của sự vào cuộc quyết liệt của ngành Y tế, chính quyền và nhân dân, trong đó có sự đóng góp thầm lặng nhưng bền bỉ của y sỹ Y Bun Toản Niê - một người con của buôn làng luôn hết mình vì sức khỏe cộng đồng.

Đồng bào Jrai thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp bền vững

Đồng bào Jrai thay đổi tư duy sản xuất nông nghiệp bền vững

Hành trình của vợ chồng chị Rơ Châm Awưnh và anh Siu Sắt tại Gia Lai không chỉ là câu chuyện về một thương hiệu cà phê sạch, mà còn là sự đổi thay trong nhận thức của đồng bào Jrai về phương thức sản xuất nông nghiệp bền vững. Từ những vườn cà phê truyền thống, họ đã tiên phong áp dụng khoa học kỹ thuật để nâng cao giá trị nông sản, tạo sinh kế ổn định cho cộng đồng.

Nguyễn Thị Thu Hiền - Nữ sinh vùng khó hai lần “chạm đỉnh” kỳ thi học sinh giỏi quốc gia

Nguyễn Thị Thu Hiền - Nữ sinh vùng khó hai lần “chạm đỉnh” kỳ thi học sinh giỏi quốc gia

Sinh ra ở vùng quê nghèo Cẩm Quang, huyện Cẩm Xuyên, tỉnh Hà Tĩnh, Nguyễn Thị Thu Hiền (hiện đang là học sinh lớp 12 Địa, Trường Trung học Phổ thông Chuyên Hà Tĩnh) đã không ngừng nỗ lực vươn lên, “chạm đỉnh” vinh quang 2 năm liên tiếp tại Kỳ thi học sinh giỏi quốc gia môn Địa lý, trở thành niềm tự hào của gia đình, thầy cô và bạn bè.

Anh Nguyễn Văn Luân làm giàu từ cây lúa

Anh Nguyễn Văn Luân làm giàu từ cây lúa

Thay vì tìm những công việc bớt “chân lấm, tay bùn”, anh Nguyễn Văn Luân (sinh năm 1988, xã Trang Bảo Xá, huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình) lại lựa chọn khởi nghiệp từ nông nghiệp vốn nhiều khó khăn. Với khát vọng vươn lên, làm giàu từ những cánh đồng lúa quê hương, anh Luân đã bước đầu thành công trên hành trình đưa thương hiệu gạo Thái Bình vươn xa. Năm 2024, anh là một trong hai đại diện tiêu biểu của tỉnh nhận giải thưởng toàn quốc tôn vinh nhà nông trẻ xuất sắc - Giải thưởng Lương Định Của lần thứ XIX.

Ksor Thanh - Chàng trai Jrai và ước mơ gia nhập lực lượng công an

Ksor Thanh - Chàng trai Jrai và ước mơ gia nhập lực lượng công an

Sinh năm 2000 tại thôn Plei Ksing, xã Ia Piar, huyện Phú Thiện (Gia Lai) - Ksor Thanh là con trai út trong gia đình có ba chị em. Xuất thân từ gia đình nông dân bình thường, bố mẹ làm nông nghiệp, nhưng Thanh đã nỗ lực vượt qua khó khăn để theo đuổi con đường học vấn.