Những nét đẹp độc đáo trong phong tục đón Tết của đồng bào vùng cao ở Lào Cai

Mùa xuân mới đang về trên khắp các bản làng vùng cao Lào Cai. Trong hơi sương lạnh, những cánh hoa đào phớt hồng, chùm mận trắng vươn mình khoe sắc cùng gió núi. Khắp các làng trên, xóm dưới rộn rã không khí chuẩn bị cho một mùa lễ hội tưng bừng với những nghi lễ độc đáo, những món ăn đặc trưng của đồng bào các dân tộc. Đặc biệt, mỗi dân tộc ở Lào Cai đón năm mới với phong tục tập quán riêng, độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa của cộng đồng, tạo nên một bức tranh đa sắc màu của 25 dân tộc anh em vùng biên giới.

* Rực rỡ tục "chỉa đeng"

Trên những dãy núi trùng trùng điệp điệp, sương mây hòa quyện vào nhau. Trong nếp nhà sàn có tuổi đời “vắt ngang” hai thế kỷ nằm bên con suối tại thôn Làn 1, xã Khánh Yên Trung, huyện Văn Bàn, Nghệ nhân dân gian Hoàng Thị Quản cho biết: Một trong những phong tục đón Tết Nguyên đán độc đáo của người Tày ở Lào Cai đó là tục "chỉa đeng", tức dán giấy đỏ lên bàn thờ, vào mọi dụng cụ lao động, sinh hoạt, từ nhà tới chuồng trại, cây cối xung quanh... Người ta dán giấy đỏ vào cây cối với mong muốn mùa xuân chúng sẽ đâm chồi nảy lộc, năm mới bội thu. Dán giấy đỏ vào đồ dùng, vật dụng lao động để đánh thức chúng dậy, chuẩn bị cho một mùa vụ sản xuất mới.

Theo truyền thống của người Tày, vào những ngày cuối cùng của năm (ngày 29 hoặc 30 Tết), người đàn ông là chủ gia đình sẽ dọn sạch sẽ nhà cửa, với quan niệm quét đi những điều xấu, rủi ro của năm cũ. Sau đó thực hiện cúng thần linh trong nhà và làm nghi lễ dán giấy đỏ cầu may. Trước khi cúng, chủ nhà mổ lợn, gà, sắp một mâm cỗ rồi thắp hương khấn xin phép thần linh thổ địa và tổ tiên được lau dọn bàn thờ; tiếp đó sẽ khấn xin phép thực hiện nghi lễ "chỉa đeng" dán giấy đỏ cầu may và mừng tuổi đồ vật, nông cụ trong nhà.

Đầu tiên, người ta dán giấy đỏ vào các ống hương, sau đó chọn một cây cột chính trong nhà để dán. Tiếp theo sẽ xuống bếp dán vào vị trí chính giữa của bếp đun thường ngày rồi đến các vật khác như nồi nấu rượu, cối xay ngô, cối giã bánh dày cùng các nông cụ như dao, cuốc, cày… Cuối cùng dán vào cây cối xung quanh nhà. Toàn bộ ngôi nhà sẽ được nhuộm sắc đỏ rực rỡ.

Nghi lễ dán giấy đỏ của người Tày nhằm cầu mong năm mới gặp nhiều may mắn, sung túc, đủ đầy, đồng thời cũng xem như sự tri ân công cụ sản xuất. Theo quan niệm của đồng bào Tày, mỗi một mảnh giấy đỏ là thông báo cho dụng cụ đã lao động vất vả trong năm qua được nghỉ ngơi trong những ngày Tết. Đồng thời, đồng bào Tày cũng gửi gắm vào các nông cụ những mong muốn rằng sau ngày nghỉ Tết, nông cụ sẽ tiếp tục phát huy hiệu quả trong năm mới khi cùng gia chủ tham gia lao động, sản xuất. Bên cạnh ý nghĩa về mặt tâm linh, cùng nhau thực hiện nghi lễ cũng là dịp để cả gia đình quây quần, làm cho ngày Tết càng thêm ấm cúng, hạnh phúc.

Đã trở thành thông lệ, cứ đến ngày cuối cùng của năm, đi học xa trở về, anh Hoàng Đức Hùng (xã Khánh Yên Hạ) lại cùng bố mẹ ngồi cắt giấy đỏ để để chuẩn bị cho nghi lễ "chỉa đeng". Hùng cho biết, Tết là dịp để học hỏi và tìm hiểu thêm về các phong tục của dân tộc mình. "Từ việc hiểu rõ, thế hệ trẻ sẽ thêm yêu và tiếp nối sợi dây truyền thống của cha ông từ nghìn đời nay để lại", Hoàng Đức Hùng chia sẻ.

Không chỉ đối với đồng bào Tày, những tờ giấy đỏ thắm để cầu may cũng là nghi lễ từ cổ xưa vẫn được trân trọng gìn giữ của một số dân tộc khác như: Giáy, Mông, Nùng... Tuy cách thức thực hiện có đôi chút khác nhau song đều gửi gắm mong ước về một năm mới với nhiều thành công hơn trong cuộc sống, gia đình, thôn bản luôn được hạnh phúc và bình an.

* Rộn rã tiếng chày giã bánh ngày Tết

Phong tục đón Tết cổ truyền dân tộc được cộng đồng các dân tộc ở Lào Cai gìn giữ qua các thế hệ để gia đình, cộng đồng thêm gắn kết, xây dựng bản làng no ấm. Những ngày sát Tết, ghé chân tới bất kỳ một bản người Mông nào ở Lào Cai, tiếng chày giã bánh dày là âm thanh phổ biến, quen thuộc mà bất cứ ai cũng có thể cảm nhận. Tiếng chày xen lẫn tiếng vui đùa, reo hò của trẻ em khi chơi các trò chơi truyền thống như tu lu (đánh cù), ném pao làm không khí Tết thêm rộn ràng. Công việc chuẩn bị Tết được tất cả các thành viên trong gia đình san sẻ với nhau. Những người phụ nữ tranh thủ hoàn thiện những đường thêu, nút chỉ cuối cùng trên bộ váy, áo mới để cả nhà kịp diện Tết. Còn cánh đàn ông lại tất bật mổ gà, mổ lợn, chuẩn bị đồ ăn Tết cho gia đình.

Theo phong tục cổ xưa của người Mông, trong năm, đồng bào ăn Tết cổ truyền vào cuối tháng 11, đầu tháng Chạp. Nhưng tục lệ này nay đã không còn. Hiện nay, người Mông ăn Tết Nguyên đán như các dân tộc khác. Đối với người Mông, lễ vật dâng cúng tổ tiên và trời đất vào ngày Tết không thể thiếu bánh dày (rúa tua) được giã to như cái đĩa tượng trưng cho mặt trời, mặt trăng - nguồn gốc sinh ra con người và vạn vật trên mặt đất - theo quan niệm của đồng bào Mông. Lễ cúng được thực hiện liên tục từ tối 30 đến mùng 3 Tết.

Ngày cận Tết, chị Vàng Thùy Dung, xã Trung Lèng Hồ, huyện Bát Xát lại cùng bà, mẹ trong gia đình tất bật đồ chín gạo nếp nương - thành phần chính của bánh dày. Chị Dung cho biết, công việc cho xôi vào một máng gỗ rồi dùng chày giã nhuyễn rất vất vả và tốn nhiều sức lực nên sẽ do những thanh niên trai tráng khỏe mạnh trong gia đình đảm đương. Những hạt nếp đã được giã mịn và quyện vào nhau sẽ được gói lại bằng lá chuối theo hình tròn. Sau khi hoàn thành, gia đình chị sẽ bày 6 cặp bánh dày lên bàn thờ, tượng trưng cho 12 tháng trong một năm để dâng lên trời đất và vị thần mùa màng.

Người Mông không đón Giao thừa, họ quan niệm tiếng gà gáy đầu tiên của sáng sớm mùng 1 mới là mốc đánh dấu bắt đầu một năm mới. Vào ngày này, đàn ông dậy làm hết mọi việc thay phụ nữ, từ cho lợn gà ăn đến nấu cơm. Bởi họ quan niệm, con trai là trụ cột của gia đình nên tất cả mọi việc trong nhà phải chịu trách nhiệm để giữ được truyền thống cho cả năm.

Văn hóa đón Tết ở mỗi dân tộc ở Lào Cai đều có sự tương đồng thú vị đồng thời cũng có những nét riêng độc đáo. Điển hình, người Hà Nhì, người Dao trong lễ cúng Tết nhất thiết phải mổ lợn. Tuy nhiên, đối với người Hà Nhì, món ăn để cúng ngoài thịt lợn, còn có bánh giày đen, bánh giày trắng và bia Hà Nhì. Ngoài ra, vào sáng mùng 1, mọi gia đình Hà Nhì đều đến giếng làng để lấy nước. Họ quan niệm lấy nước đầu năm mới sẽ mang đến vận may sung túc cho gia đình cả một năm.

Còn với gia đình người Dao, nếu có điều kiện sẽ mổ từ 2 đến 3 con lợn, hoặc ít nhất cũng phải một con để làm 2 đến 3 mâm cơm cúng Tết. Đối với người Nùng, điều đặc biệt là từ khi bắt đầu đón Giao thừa cho đến hết ngày mùng 3 Tết, mọi công việc trong gia đình đều do người đàn ông thực hiện, các bà mẹ, người vợ, người con gái được nghỉ ngơi.

Cùng với các nghi lễ trong gia đình, những hoạt động vui chơi ngày hội Xuân trên vùng cao Lào Cai còn khiến lòng người thêm rộng mở trong không gian ngập tràn tiếng khèn, tiếng sáo, bên cánh đồng bạt ngàn cải trắng như mây nơi sườn núi; nơi chồi xanh non nhú lên từ những gốc đào đã "mốc" lên màu thời gian. Trong không khí vui tươi và rộn ràng, gác lại những mất mát, đau thương do thiên tai của năm cũ, mỗi người dân vùng cao Lào Cai đang phơi phới niềm tin về một năm mới Ất Tỵ hạnh phúc và đủ đầy hơn.

Hương Thu

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội " Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc" xuân Ất Tỵ 2025, tại làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Mường đến từ tỉnh Hòa Bình đã tổ chức tái hiện lễ hội Khai hạ đặc sắc.

Khánh thành Chánh điện và Kiết giới Sima Học viện Phật giáo Nam tông Khmer

Khánh thành Chánh điện và Kiết giới Sima Học viện Phật giáo Nam tông Khmer

Ngày 15/2, tại phường Châu Văn Liêm, quận Ô Môn, thành phố Cần Thơ, Học viện Phật giáo Nam tông Khmer tổ chức Đại lễ khánh thành Chánh điện và Kiết giới Sima. Tham dự buổi lễ có lãnh đạo các bộ, ban ngành Trung ương và thành phố Cần Thơ, Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo các tỉnh, thành phố và đông đảo bà con Phật tử Nam tông Khmer khu vực Nam Bộ.

Chị Neáng Chanh Ty tỷ mẫn bên khung cửi để cho ra đời những tấm lụa thổ cẩm mang thương hiệu “Silk Khmer” nức tiếng gần xa. Ảnh: Công Mạo - TTXVN

Hướng đi mới cho nghề dệt thổ cẩm của đồng bào Khmer An Giang

Liên kết cùng nhau sản xuất, hỗ trợ nâng cao tay nghề, phát triển các sản phẩm dệt truyền thống đạt chuẩn OCOP là cách mà các nghệ nhân làng dệt thổ cẩm Khmer ở xã Văn Giáo, thị xã Tịnh Biên (An Giang) đang thực hiện nhằm bảo tồn và mang lại sức sống mới cho nghề dệt truyền thống tồn tại hàng thế kỷ ở vùng Bảy Núi An Giang.

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội “Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc” xuân Ất Tỵ 2025, tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) bà con đồng bào dân tộc Thái đến từ huyện Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức tái hiện trích đoạn nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông (Kin Chiêng Boọc Mạy) đặc sắc.

Giữ nét đẹp văn hóa trong lễ hội Xuân

Giữ nét đẹp văn hóa trong lễ hội Xuân

Một mùa Xuân mới đã về mang theo lộc biếc trên cành, các loài hoa đua nhau bừng nở, khoe sắc xuân. Trong hơi thở mùa xuân ấy, người dân nô nức trẩy hội, gửi gắm ước vọng về một năm mới bình an, mọi việc hanh thông.

Pháo đất - nâng tầm trò chơi dân gian thành sản phẩm OCOP

Pháo đất - nâng tầm trò chơi dân gian thành sản phẩm OCOP

Liên hoan pháo đất tỉnh Hải Dương năm 2025 diễn ra ngày 14/2 tại chùa Côn Sơn, thuộc Di tích quốc gia đặc biệt Côn Sơn - Kiếp Bạc (thành phố Chí Linh) là hoạt động do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hải Dương tổ chức, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân gian của dân tộc.

Lễ hội Làm Chay - Một nét đẹp văn hóa dân gian

Lễ hội Làm Chay - Một nét đẹp văn hóa dân gian

Hằng năm, vào các ngày 14, 15 và 16 tháng Giêng âm lịch, người dân thị trấn Tầm Vu, huyện Châu Thành, tỉnh Long An cùng các địa phương trong và ngoài tỉnh lại náo nức chờ đón "cái Tết thứ 2" - Lễ hội Làm Chay, diễn ra tại Đình Tân Xuân, thị trấn Tầm Vu. Đây là một trong những lễ hội lớn nhất tỉnh Long An, là nơi hội tụ các yếu tố, nét đẹp văn hóa dân gian mang đậm tính cộng đồng, làng xã của người dân từ xưa đến nay.

Long An: Giao lưu Đờn ca tài tử Nam Bộ mở rộng lần thứ 29

Long An: Giao lưu Đờn ca tài tử Nam Bộ mở rộng lần thứ 29

Chiều 13/2 (18 tháng Giêng), tại Di tích lịch sử - văn hóa Đình Vạn Phước, xã Mỹ Lệ, huyện Cần Đước, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Long An phối hợp UBND huyện Cần Đước khai mạc Giao lưu Đờn ca tài tử Nam Bộ tỉnh Long An mở rộng lần thứ 29 năm 2025.Tham gia chương trình có 7 Ban Đờn ca tài tử đến từ các tỉnh, thành phố, với hơn 100 nghệ nhân, tài tử đờn, tài tử ca. Chương trình diễn ra trong 2 ngày 13 và 14/2. Trong đó, các Ban Đờn ca tài tử tỉnh Long An, Bến Tre, Bình Dương và Trung tâm Văn hóa Quận 8, Thành phố Hồ Chí Minh biểu diễn trong ngày 13/2. Các Ban Đờn ca tài tử tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu, An Giang biểu diễn ngày 14/2.

Công bố đề cử chính thức Giải Cống hiến lần thứ 19 năm 2025

Công bố đề cử chính thức Giải Cống hiến lần thứ 19 năm 2025

Ngày 13/2, tại Hà Nội, Báo Thể thao và Văn hóa (Thông tấn xã Việt Nam) đã công bố Giải Cống hiến lần 19 năm 2025; đề cử chính thức trên cả 2 hệ thống giải là Giải Âm nhạc Cống hiến và Giải Thể thao Cống hiến. Cùng với đó, Ban tổ chức mở cổng bình chọn cho công chúng, để cùng với lá phiếu của các nhà báo, tìm ra những chủ nhân Cống hiến mùa giải năm nay.

Khai hội mùa Xuân Côn Sơn - Kiếp Bạc 2025

Khai hội mùa Xuân Côn Sơn - Kiếp Bạc 2025

Sáng 13/2, tại sân đá chùa Côn Sơn, Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Hải Dương đã phối hợp với Giáo hội Phật giáo Việt Nam long trọng tổ chức lễ khai hội mùa Xuân Côn Sơn - Kiếp Bạc; Tưởng niệm 691 năm ngày viên tịch của Đệ tam Tổ Trúc Lâm Huyền Quang Tôn giả (1334 - 2025); Kỷ niệm 60 năm Ngày Bác Hồ về thăm Hải Dương, Côn Sơn (15/2/1965 – 15/2/2025) và phát động Tết trồng cây đời đời nhớ ơn Bác.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long trao Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt cho Căn cứ bản doanh của Ngô Quyền

Phó Thủ tướng Lê Thành Long trao Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt cho Căn cứ bản doanh của Ngô Quyền

Tối 12/2, tại Cụm di tích Từ Lương Xâm (phường Nam Hải, quận Hải An), UBND thành phố Hải Phòng tổ chức Lễ đón nhận Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt cho Cụm di tích Từ Lương Xâm - Căn cứ bản doanh của Ngô Quyền năm 938 và khai mạc Lễ hội truyền thống Từ Lương Xâm 2025.

Lào Cai khai hội Đền Thượng Xuân Ất Tỵ

Lào Cai khai hội Đền Thượng Xuân Ất Tỵ

Ngày 12/2, hàng ngàn người dân và du khách tập trung dưới gốc cây đa hơn 300 năm tuổi tại phường Lào Cai (thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai) tham dự khai mạc Lễ hội đền Thượng Xuân Ất Tỵ 2025.

Độc đáo phiên chợ người mua, người bán giao dịch bằng lá cây ở Tây Ninh

Độc đáo phiên chợ người mua, người bán giao dịch bằng lá cây ở Tây Ninh

Ngày 12/2, tại khu vực thuộc ấp Long Hải, xã Trường Tây, thị xã Hòa Thành, tỉnh Tây Ninh, nhiều người dân đã tổ chức phiên chợ lá độc đáo, với hàng chục gian hàng ẩm thực chay phục vụ miễn phí. Phiên chợ diễn ra mỗi năm một lần vào dịp rằm tháng Giêng. Người dân và du khách tham gia phiên chợ chỉ cần sử dụng lá cây để mua hàng thay cho tiền.

Tưng bừng Lễ hội Lồng Tồng nơi địa đầu cực Bắc của Tổ quốc

Tưng bừng Lễ hội Lồng Tồng nơi địa đầu cực Bắc của Tổ quốc

Mỗi độ Xuân về, khi những cánh đào phai bung nở rực rỡ khắp núi rừng, đồng bào dân tộc Tày ở Hà Giang lại nô nức tổ chức Lễ hội Lồng Tồng - một lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa, thể hiện khát vọng về một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, đời sống ấm no, hạnh phúc.

Giữ gìn nghệ thuật trình diễn dân gian hát Đúm

Giữ gìn nghệ thuật trình diễn dân gian hát Đúm

Hát Đúm, một loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo, gắn bó với người dân Thủy Nguyên từ bao đời nay. Đây không chỉ là một hình thức biểu diễn nghệ thuật mà còn là cách thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó của cộng đồng, là nơi lưu giữ những truyền thuyết, phong tục tập quán truyền thống của địa phương. Trải qua những thăng trầm, hiện hát Đúm đang được nhiều câu lạc bộ trên địa bàn thành phố Thủy Nguyên gìn giữ, phát triển.

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu trong đời sống đương đại

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu trong đời sống đương đại

Tối 10/2, tại di tích đền Hạ, Khu du lịch sinh thái Suối Mỡ, xã Nghĩa Phương, huyện Lục Nam (Bắc Giang), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Giang phối hợp với UBND huyện Lục Nam tổ chức Liên hoan “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” tỉnh Bắc Giang mở rộng lần thứ VI năm 2025. Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Bắc Giang Mai Sơn cùng đông đảo nhân dân tham dự.

Khai mạc lễ hội Đền Trần tỉnh Thái Bình năm 2025

Khai mạc lễ hội Đền Trần tỉnh Thái Bình năm 2025

Tối 10/2 (tức ngày 13 tháng Giêng năm Ất Tỵ), tại Di tích Quốc gia đặc biệt Khu Lăng mộ và Đền thờ các vị vua triều Trần (xã Tiến Đức, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình), UBND tỉnh Thái Bình đã long trọng tổ chức khai mạc Lễ hội đền Trần 2025. Dự lễ khai mạc có các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, tỉnh Thái Bình và hàng vạn người dân, du khách trong và ngoài tỉnh Thái Bình.