Từ lâu, bà Jerrilyn Brusseau - người đồng sáng lập Tổ chức PeaceTrees Vietnam (Cây Hòa bình Việt Nam) đã xem Quảng Trị là quê hương thứ hai của mình. Gần 30 năm với những nỗ lực không ngừng nghỉ, bà Jerilyn Brusseau đã dành nhiều tâm huyết cho Quảng Trị thông qua các hoạt động hỗ trợ khắc phục hậu quả chiến tranh; xây dựng lòng tin, hiểu biết và thúc đẩy tình hữu nghị giữa nhân dân hai nước Việt Nam và Hoa Kỳ.
Xây dựng cầu nối niềm tin
Trụ sở làm việc của Tổ chức Cây hòa bình Việt Nam nằm trong Lâm viên Hữu nghị Đông Hà (ở Khu phố 7, Phường 3, thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị), trưng bày nhiều hình ảnh đẹp suốt chặng đường gần 30 năm của tổ chức trên mảnh đất này, khởi đầu từ buổi lễ trồng cây đầu tiên. Tản bộ trong Lâm viên Hữu nghị Đông Hà, bà Jerrilyn Brusseau mở đầu câu chuyện: "Tôi có một người em trai tên là Daniel Cheney. Năm 1969, Daniel Cheney là phi công tham gia vào chiến tranh tại Việt Nam và tử trận tại chiến trường Quảng Trị. Đó là khoảng thời gian đau buồn nhất trong cuộc đời tôi và gia đình tôi. Tôi hiểu rằng, nỗi đau của gia đình mình cũng giống như nỗi đau của các gia đình Việt Nam, những người mất đi người thân do chiến tranh. Và từ đó, một ý niệm thôi thúc tôi là "hãy đến Việt Nam và làm một điều gì đó để xoa dịu nỗi đau do chiến tranh".
Bà Brusseau kể rằng chiến tranh kết thúc nhưng quyết tâm của gia đình bà cũng chưa thực hiện được vì Việt Nam bị Hoa Kỳ cấm vận. Đến năm 1995, khi Việt Nam và Mỹ bình thường hóa quan hệ, vợ chồng bà mới có cơ hội để thực hiện ý tưởng của mình. "Đầu năm 1996, tôi và chồng Danaan Parry là nhà hoạt động vì hòa bình lần đầu tiên đến Việt Nam để tìm kiếm cơ hội xây dựng niềm tin, tình hữu nghị giữa nhân dân hai nước. Trong chuyến thăm đó vợ chồng chúng tôi đã được gặp ông Vũ Xuân Hồng, khi đó là Chủ tịch Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam. Ông Hồng đã chào đón chúng tôi rất nồng nhiệt và nói với chúng tôi rằng "chúng tôi đã đợi các bạn lâu rồi và đây chính là thời điểm khép lại quá khứ, hướng tới tương lai"-bà Jerrilyn Brusseau nhớ lại.
Tầm nhìn của vợ chồng bà là kết nối với người dân Việt Nam, vinh danh những mất mát to lớn của họ trong chiến tranh và bắt đầu xây dựng những cầu nối về niềm tin và thấu hiểu, sẻ chia với người dân Việt Nam. ''Chúng tôi đã đề nghị tài trợ cho hoạt động rà phá bom mìn nhân đạo tại tỉnh bị chiến tranh tàn phá nặng nề nhất. Ngay lập tức, ông Hồng đã mời chúng tôi đi tàu lửa đến thị xã Đông Hà, tỉnh Quảng Trị trong tối hôm đó. Và khi bình minh thức dậy, những gì chúng tôi nhìn thấy là hàng dài nối tiếp những hố bom. Khi tàu lửa dừng lại ở Đông Hà, chúng tôi được tỉnh Quảng Trị chào đón nồng nhiệt và con đường hàn gắn vết thương chiến tranh của chúng tôi đã bắt đầu '', bà Jerrilyn Brusseau chia sẻ''.
Sau chuyến đi đó, bà Jerrilyn Brusseau cùng chồng và mẹ đẻ quyết định thành lập tổ chức PeaceTrees Vietnam với mục đích xây dựng lòng tin và hiểu biết lẫn nhau giữa nhân dân hai nước. Tháng 9/1996, ba cựu chuyên gia rà phá bom mìn từ Hoa Kỳ đã sang Quảng Trị để thực hiện sứ mệnh trên. Công việc này đã đưa PeaceTrees Vietnam trở thành tổ chức phi chính phủ đầu tiên được Chính phủ Việt Nam cho phép tiến hành công việc rà phá bom mìn nhân đạo kể từ khi chiến tranh chấm dứt. Sau khi đến Quảng Trị, một trong những hoạt động đầu tiên của dự án là rà tìm bom mìn, vật nổ còn sót lại sau chiến tranh để giúp hình thành lâm viên Đông Hà. Ít ai biết, phần lớn chuyên gia nhận nhiệm vụ này là các cựu chiến binh Hoa Kỳ từng một thời mang súng ống sang Việt Nam. Họ trở lại Việt Nam với mong muốn gửi lời xin lỗi và hàn gắn vết thương chiến tranh. Về sau, họ còn hỗ trợ PeaceTrees Vietnam về trang thiết bị và tập huấn kỹ thuật. Tháng 11/1996, 43 tình nguyện viên công dân Hoa Kỳ cùng 43 tình nguyện viên Việt Nam đã trồng 2.000 cây hòa bình đầu tiên trên mảnh đất vừa sạch bom mìn, là nhịp nối đầu tiên của hòa bình, hữu nghị giữa nhân dân Mỹ và nhân dân Việt Nam.
Ươm mầm cây hòa bình
Kể từ đó đến nay, bà Jerrilyn Brusseau cùng các cộng sự tại PeaceTrees Vietnam đã dành rất nhiều tâm huyết và nỗ lực cho công tác khắc phục hậu quả bom mìn thông qua việc thành lập và hỗ trợ kỹ thuật cho các đội rà phá bom mìn; giáo dục, truyền thông nâng cao nhận thức về tai nạn bom mìn; hỗ trợ nạn nhân bom mìn.
Bà Jerrilyn Brusseau chia sẻ: Sứ mệnh của PeaceTrees Vietnam là hàn gắn vết thương chiến tranh bằng cách loại bỏ các vật liệu nổ nguy hiểm, trả lại đất đai an toàn cho người dân sử dụng, thúc đẩy hòa bình và mang đến một tương lai tươi sáng hơn cho trẻ em và gia đình Việt Nam. PeaceTrees Vietnam đã có gần 30 năm đồng hành với tỉnh Quảng Trị trong công cuộc khắc phục hậu quả chiến tranh, góp phần tích cực thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội và xóa đói giảm nghèo của địa phương, đồng thời là cầu nối hữu nghị giữa bạn bè quốc tế và người dân Quảng Trị. Trong những năm qua, đã có 2.700 đất đã được rà phá an toàn, gần 143.000 vật liệu nổ được loại bỏ. Tổ chức cũng đã xây dựng Trung tâm Giáo dục phòng tránh bom mìn, là mô hình đầu tiên tại Quảng Trị. Hàng nghìn nạn nhân bom mìn và con em họ đã được Tổ chức Cây hòa bình Việt Nam hỗ trợ thông qua các chương trình hỗ trợ y tế khẩn cấp, hỗ trợ phát triển kinh tế, cho vay vốn, xây giếng nước sạch, trao học bổng. Với nỗ lực phát triển cộng đồng, PeaceTrees Vietnam đã giúp nhiều thư viện, hội trường, nhà mẫu giáo mọc lên tại vùng sâu, vùng xa, nơi có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn. Tổ chức này cam kết đến tháng 3/2026, tổng kinh phí tài trợ cho tỉnh Quảng Trịhơn 26,3 triệu USD.
Trong suốt nhiều năm, bằng những nỗ lực không ngừng nghỉ, bà Jerilyn Brusseau đã vận động được sự tài trợ từ Bộ Quốc phòng Mỹ, các quỹ cũng như những cựu binh Mỹ tham chiến tại Việt Nam để xây dựng và triển khai các dự án của PeaceTrees Vietnam. Bằng những hành động thiết thực và hiệu quả, bà Jerilyn Brusseau trở thành người bạn đầy tâm huyết với nhân dân Quảng Trị, nhân dân Việt Nam. Tháng 8/2019, bà vinh dự được nhận Huân chương Hữu nghị của Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam vì những đóng góp to lớn trong việc thúc đẩy đoàn kết hữu nghị, hợp tác nhân dân giữa Việt Nam và Hoa Kỳ.
Lần trở lại Quảng Trị giữa tháng 7/2024, cùng với những người bạn từ Hoa Kỳ, bà Jerilyn Brusseau được sống trong không khí Lễ hội Vì Hòa bình lần đầu tiên được tổ chức tại Quảng Trị. Bà cho rằng, Quảng Trị tổ chức Lễ hội Vì hòa bình là một ý tưởng rất có giá trị, là một bước chuyển mình hướng tới hòa bình giữa các cá nhân, khu vực và quốc gia trên toàn thế giới, qua đó cho thấy ngoại giao nhân dân là một phương tiện mạnh mẽ để xây dựng hòa bình trên thế giới. Dịp này, thông qua Chương trình trồng cây ngoại giao nhân dân tại Quảng Trị, hơn 1.000 tình nguyện viên đã cùng PeaceTrees Vietnam đến Quảng Trị để xây dựng những cầu nối về tình hữu nghị và sự tin tưởng với người dân Việt Nam cũng như trồng cây trên những mảnh đất từng bị ô nhiễm vì bom mìn.
PeaceTrees Vietnam chuẩn bị bước sang năm thứ 30 đồng hành cùng tỉnh Quảng Trị; tổ chức này cam kết tiếp tục rà phá và xử lý các vật liệu chưa nổ còn sót lại, cung cấp kiến thức về giáo dục phòng tránh tai nạn bom mìn cho người dân. Đặc biệt, PeaceTrees Vietnam tiếp tục đẩy mạnh đưa những người bạn Hoa Kỳ và bạn bè từ các quốc gia khác trên thế giới đến Việt Nam để cùng tổ chức này xây dựng hoạt động ngoại giao nhân dân ngày càng lớn mạnh hơn, chung tay kiến tạo thế giới hòa bình.
Nguyên Linh
