Túi đựng cơm có hình dáng trụ tròn, miệng nhỏ, đáy hơi lồi và đan theo kiểu hình xương cá. Để làm ra được một chiếc túi phải trải qua nhiều công đoạn, đòi hỏi sự tỉ mỉ, chịu khó và khéo tay. Đầu tiên phải ra đầm lầy tìm cây Diêng Dung (còn gọi là cây nát) chặt mang về phơi khô đến khi ngả thành màu vàng, sau đó, tách những sợi già, dài, suôn thẳng, không bị sâu và mối mọt ép nhẹ cho sợi dẹt mỏng để đan túi. Chỉ có thể đan túi vào lúc sáng sớm và chiều tối, vì lúc này sợi mới mềm dẻo, dễ đan. Tùy kỹ năng của người thợ, nếu tay nghề giỏi thì mỗi ngày một người có thể đan được 1 đến 2 túi, với túi lớn sẽ mất nhiều thời gian hơn.
 |
| Túi đựng cơm của người M’nông được lưu giữ tại Bảo tàng Đắk Lắk. |
Túi đựng cơm được coi là một vật linh thiêng của người M’nông nên khi làm xong, muốn dùng để trao đổi hoặc bán mua đều phải tiến hành nghi thức cúng thần bếp. Lễ vật cúng thường là một chóe rượu cần nhỏ và một con gà trống tơ. Người lớn tuổi nhất trong gia đình sẽ cắt tiết gà, lấy huyết bôi lên miệng những túi đựng cơm, mời thần linh trông giữ để cơm đựng trong túi luôn ngon không bị hỏng, người ăn không bị bệnh tật. Hiện nay, nghi thức cúng này vẫn được người dân tộc M’nông sinh sống trên địa bàn Tây Nguyên duy trì nhưng đã thưa thớt dần.
Túi giữ cho cơm thoát nước, thông thoáng, khi ăn sẽ ngon hơn. Sau khi ăn hết phần cơm trong túi, người dùng mang ra cạo sạch bên trong rồi treo trên gác bếp lần sau sử dụng. Túi đựng cơm còn là một tài sản dùng để làm của hồi môn chia cho con trai và con gái khi lập gia đình, mang ý nghĩa cha mẹ muốn con luôn có cơm no, áo ấm, gia đình khỏe mạnh, hạnh phúc. Ngoài ra túi còn dùng để cúng lễ mừng thọ cho ông (bà) hay đựng cơm cúng cho người mới chết. Nếu muốn biết gia đình đó có bao nhiêu thành viên, chỉ cần đếm số túi đặt trong góc bếp hay trong chiếc gùi của gia chủ.
Dù bây giờ xã hội phát triển, có nhiều vật dụng đựng cơm hiện đại nhưng nhiều người M’nông vẫn giữ thói quen đựng cơm trong túi bởi tính tiện dụng, nhỏ gọn, dễ dàng mang theo khi lên nương rẫy. Tuy nhiên, số người biết đan túi không còn nhiều, lớp trẻ lại không đam mê nên nghề đan túi đang đứng trước nguy cơ bị mai một.
Báo Điện tử Đắk Lắk
