Nhắc tới vùng đất Sóc Trăng, dường như ai cũng bị cuốn hút bởi những ngôi chùa Khmer sắc màu nổi bật, kiến trúc lộng lẫy. Mỗi ngôi chùa Khmer nơi đây đều được xem như một bảo tàng về Phật giáo và nghệ thuật của phum, sóc, là trung tâm sinh hoạt tôn giáo, văn hóa cộng đồng, đồng thời là trường học, nơi để người Khmer nương tựa tâm hồn khi sống và gửi tro tàn khi mất…
Chùa Khmer, trung tâm sinh hoạt tôn giáo của đồng bào
Đến Sóc Trăng, dấu ấn Khmer không chỉ thể hiện qua văn hóa, lối sống hằng ngày của người dân mà còn biểu hiện rõ nét qua kiến trúc của những ngôi chùa. Sóc Trăng hiện có 92 ngôi chùa, trong đó có 2 ngôi chùa (chùa Kh’leang, chùa Dơi) được công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia.
Chùa Sro Lôn (chùa Chén Kiểu) ở xã Đại Tâm, huyện Mỹ Xuyên rộn ràng, lộng lẫy trong những ngày lễ, hội truyền thống của người Khmer. Ảnh: An Hiếu
Các chư tăng Khmer theo học tại Trường Bổ túc Văn hóa Pali Trung cấp Nam Bộ ở thành phố Sóc Trăng. Ảnh: Trọng Chính
Chùa Kh’Leang ở thành phố Sóc Trăng là một trong những ngôi chùa cổ mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống của người Khmer, đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di tích lịch sử, văn hóa quốc gia. Ảnh: An Hiếu
Bà con Phật tử Khmer chiêm bái tượng Phật Thích Ca nhập niết bàn lớn nhất tại Việt Nam trong khuôn viên chùa Som Rong ở phường 5, thành phố Sóc Trăng. Ảnh: Trọng ChínhNgôi chùa Khmer ở Sóc Trăng không đơn thuần là ngôi chùa mà còn là trung tâm sinh hoạt tôn giáo. Mặc dù chịu ảnh hưởng văn hóa của các tộc người khác nhưng những giá trị mang bản sắc riêng của người Khmer vẫn được bảo lưu, gìn giữ và phát huy tác dụng. Theo các nhà nghiên cứu văn hóa Khmer, cái đã làm nên “bản sắc riêng” đó là Phật giáo Nam tông. Đến nay, Phật giáo Nam tông vẫn giữ vị trí độc tôn trong đời sống tinh thần của người Khmer.
Bà con Phật tử Khmer đi lễ tại chùa Kh’leang ở phường 5, thành phố Sóc Trăng dịp Lễ mừng năm mới (Chol Chnam Thmay). Ảnh: An Hiếu
Các sư hiện đang tu tập tại chùa Sro Lôn (Chén Kiểu) ở xã Đại Tâm, huyện Mỹ Xuyên. Ảnh: An Hiếu
Lễ Xuất hạ (Chanh vosa) do Thượng tọa Lý Minh Đức, Phó trưởng Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Sóc Trăng, Phó Hội trưởng Hội Đoàn kết sư sãi yêu nước tỉnh Sóc Trăng, Trụ trì chùa Som Rong tổ chức cho bà con Khmer. Ảnh: Trọng Chính
Bà con Phật tử Khmer dâng vật phẩm đến các vị chư tăng chùa Som Rong. Ảnh: Trọng ChínhVới người Khmer, chùa là nơi để gửi gắm niềm tin về mọi điều trong cuộc sống. Theo Thượng tọa Lý Đen, Trụ trì chùa Chrôi Tưm Chắs (thành phố Sóc Trăng), Phật tử Khmer gắn bó với chùa từ đời cha ông đến các thế hệ con cháu. Ngôi chùa gắn liền với các nghi lễ vòng đời. Lúc mới sinh, đứa trẻ được gia đình đưa lên chùa làm lễ và trở thành tín đồ Phật giáo. Khi lìa đời, họ được hỏa táng và gửi tro cốt tại chùa.
Sửa chữa và tôn tạo Chánh điện chùa Chrôi Tưm Chắs, phường 10, thành phố Sóc Trăng. Ảnh: Trọng Chính
Nghi thức cầu siêu tại gia của một hộ Khmer ở thành phố Sóc Trăng vào dịp Tết cổ truyền Chol Chnam Thmay. Ảnh: An HiếuVào các ngày tuần tiết trong tháng, người Khmer lên chùa dâng hương, niệm Phật, tụng Kinh, cùng nhau tưởng nhớ tới ông bà, tổ tiên. Người Khmer luôn ý thức về việc góp công, góp của xây dựng chùa, luôn quan tâm tới chùa và chùa là “trụ cột” tinh thần to lớn trong đời sống, chi phối đời sống và làm nên những đặc trưng cơ bản của người Khmer.
Nơi sinh hoạt văn hóa cộng đồng, trường học giáo dục đạo đức
Hằng năm, tại khuôn viên chùa, người Khmer ở Sóc Trăng tổ chức nhiều lễ hội như: Lễ Phật đản, lễ dâng áo cà sa, lễ đặt cơm vắt… Đây là những lễ hội đã ăn sâu vào tâm trí người dân Khmer. Bên cạnh những lễ hội mang màu sắc tôn giáo đó, người Khmer nơi đây còn tổ chức các lễ hội dân gian gắn liền với lễ nghi nông nghiệp, cũng diễn ra tại khuôn viên chùa như: lễ mừng năm mới (Chol Chnam Thmay), lễ cúng trăng (Ok Om Bok), lễ cúng ông bà (Sene Dolta)… Trong không gian thiêng của ngôi chùa, người Khmer quần tụ lại để biểu diễn văn nghệ, cùng nhau múa hát, tiến hành các nghi lễ truyền thống.
Thiếu nữ Khmer trong trang phục truyền thống diễu hành dâng hoa quả vào dịp Tết cổ truyền Chol Chnam Thmay tại chùa Sro Lôn (Chén Kiểu) ở xã Đại Tâm, huyện Mỹ Xuyên. Ảnh: An Hiếu
Bà con Phật tử Khmer dâng vật phẩm đến các vị chư tăng vào dịp lễ Dâng y (Kathina) tại chùa Som Rong ở phường 5, thành phố Sóc Trăng. Ảnh: Trọng Chính
Vào những dịp lễ, hội truyền thống, người Khmer thường quần tụ về chùa để tham gia các hoạt động văn nghệ, mang lại không khí vui tươi, rộn ràng. Ảnh: An HiếuĐến Sóc Trăng những ngày cuối tháng 10, có dịp ghé thăm nhiều ngôi chùa, chúng tôi được hòa mình vào không khí náo nức, hăng say tập luyện chuẩn bị cho lễ hội đua ghe Ngo. Đó là đội đua hàng trăm người của chùa Kh’leang, chùa Chrôi Tưm Chắs… luôn vui vẻ tập luyện; đó là tiếng hát, điệu múa của thành viên các câu lạc bộ ca múa truyền thống... Ánh mắt sáng lên niềm vui, chị Thạch Thị Mỹ Nhung ở xã Phú Tân (huyện Châu Thành) bày tỏ, đã 5 năm nay, chị mới lại được tham gia câu lạc bộ ca múa của chùa Buôl Pres Phek. Dù công việc hằng ngày vất vả nhưng chị vẫn không bỏ buổi tập nào, muốn mang lời ca, điệu múa phục vụ đồng bào dịp lễ hội.
Thanh niên Khmer hóa thân thành các hình tượng chằn, khỉ Hanuman… trong truyền thuyết với các động tác vũ đạo độc đáo tại chùa Som Rong ở thành phố Sóc Trăng. Ảnh: Trọng Chính
Ghe Ngo chùa Chrôi Tưm Chắs ở phường 10, thành phố Sóc Trăng. Ảnh: Trọng Chính
Thanh niên Khmer tập luyện chuẩn bị cho Lễ hội đua ghe Ngo tại chùa Chrôi Tưm Chắs ở phường 10, thành phố Sóc Trăng. Ảnh: An Hiếu
Thanh niên Khmer tập luyện thể lực trên sân chùa Chrôi Tưm Chắs ở phường 10, thành phố Sóc Trăng, chuẩn bị cho Hội đua ghe Ngo. Ảnh: Trọng ChínhVới người Khmer Sóc Trăng, chùa còn là trường học để trẻ em đến học chữ, học nghề. Chùa là trung tâm vận động tổ chức việc đào tạo những kiến thức và hiểu biết về văn hóa, về bảo tồn và lưu giữ chữ viết Khmer. Tại chùa Som Rong ở phường 5 (thành phố Sóc Trăng), trò chuyện cùng Đại đức, sư phó Lâm Bình Thanh, chúng tôi được biết chùa hiện có 31 nhà sư. Không chỉ thường xuyên tổ chức các lớp giảng dạy đạo lý, học hè, bồi dưỡng kiến thức cho học sinh từ lớp 1 đến lớp 5…, chùa còn thường xuyên tổ chức các lễ hội như: Chol Chnam Thmay, Ok Om Bok, Sene Dolta, Kathina…
Bảo tồn chữ viết Khmer là việc làm thường xuyên của các chư tăng, sư sãi Khmer trong các ngôi chùa trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng. Ảnh: An Hiếu
Giờ học giáo dục thể chất của học sinh Khmer Trường tiểu học phường 2, được xây dựng trong khuôn viên chùa Sa La Phô Thi ở thị xã Vĩnh Châu. Ảnh: An Hiếu
Thiếu nữ Khmer trong trang phục truyền thống dịp Lễ dâng y Kathina tại chùa Som Rong ở phường 5, thành phố Sóc Trăng. Ảnh: Trọng ChínhNhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người Khmer sinh hoạt tôn giáo, tín ngưỡng, thời gian qua, tỉnh Sóc Trăng đã dành nhiều sự quan tâm tới công tác sửa chữa, tôn tạo, xây dựng chùa. Theo Hòa thượng Tăng Nô, Trưởng Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Sóc Trăng, Phó Hội trưởng Thường trực Hội Đoàn kết sư sãi yêu nước tỉnh Sóc Trăng, với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, đời sống vật chất cũng như tinh thần của người Khmer đã được cải thiện nhiều. Người Khmer tích cực tham gia các phong trào thi đua, sẵn sàng chung sức, đồng lòng xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp, phồn vinh.
“Với người Khmer, chùa là ngôi nhà thứ hai, là chỗ dựa tinh thần, nơi nuôi dưỡng văn hóa, giảng dạy và rèn đạo đức cho bà con, Phật tử. Người Khmer cả cuộc đời gắn liền với chùa, từ khi sinh ra cho đến khi mất đi, hồn cốt cũng được gửi trong chùa” - Thượng tọa Lý Minh Đức, Đại biểu Quốc hội khóa XIV, XV, Phó trưởng Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Sóc Trăng, Phó Hội trưởng Hội Đoàn kết sư sãi yêu nước tỉnh Sóc Trăng, Trụ trì chùa Som Rong (Sóc Trăng).
Bài: Thu Hương - Ảnh: Trọng Chính, An Hiếu
