Người lưu giữ, lan tỏa tình yêu Dân ca Quan họ Bắc Ninh

Người lưu giữ, lan tỏa tình yêu Dân ca Quan họ Bắc Ninh

Gần 80 tuổi đời với 70 năm đắm say, gìn giữ làn điệu Dân ca Quan họ Bắc Ninh, Nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Thị Quýnh luôn là niềm tự hào của các liền anh, liền chị Quan họ. Bà không chỉ yêu loại hình nghệ thuật này mà còn là “linh hồn” giúp dân ca Quan họ trường tồn và lan tỏa.

* Người phục dựng Quan họ Đương Xá

Nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Thị Quýnh, sinh năm 1948, tại Xuân Hội, xã Lạc Vệ, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh. Mặc dù không sinh ra và lớn lên tại làng Quan họ gốc nhưng ngay từ khi còn nhỏ, tình yêu Dân ca Quan họ đã nhen nhóm trong bà. Bà Nguyễn Thị Quýnh cho biết, từ nhỏ, khi được nghe các bà, các chị hát Quan họ, bà đã cảm nhận được làn điệu này có sức hút đặc biệt. Từ đó, bà tự nghe, tự học và nhờ mọi người uốn nắn thêm. Lâu dần, Quan họ đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của bà. Mỗi tối, bà đều theo bác tham gia các buổi sinh hoạt để học cách ca, chơi Quan họ.

Người lưu giữ, lan tỏa tình yêu Dân ca Quan họ Bắc Ninh ảnh 1Nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Thị Quýnh trong buổi sinh hoạt câu lạc bộ. Ảnh: Thanh Thương - TTXVN

Cứ như vậy, tình yêu và “vốn liếng” Quan họ mỗi ngày lớn dần lên. Sau này, bà kết duyên với ông Nguyễn Văn Cách, làng Đặng Xá (nay là khu Đương Xá), phường Vạn An, thành phố Bắc Ninh (1 trong 44 làng quan họ cổ trong tỉnh). Nhờ đó, một lần nữa “duyên" Quan họ lại như mạch nguồn chảy trong con người của bà. Nghệ nhân Nguyễn Thị Quýnh chia sẻ, do ảnh hưởng của chiến tranh, nhiều năm, Quan họ Đặng Xá vắng bóng. Tuy nhiên, người dân nơi đây luôn ước muốn phục dựng lại loại hình nghệ thuật độc đáo này. Khi đó, hai vợ chồng bà cùng với những người yêu Quan họ trong làng đã tuyên truyền, vận động, tập hợp mọi người ở các lứa tuổi thành lập câu lạc bộ Quan họ Đương Xá do bà làm chủ nhiệm.

Nhớ lại những ngày đầu mới thành lập câu lạc bộ, bà Quýnh cho biết, lúc đó, gặp rất nhiều khó khăn, không có người dạy, không có kinh phí hoạt động. Mọi người đã đi từng nhà vận động từng người. Nhiều người đồng ý và cũng có nhiều người không đồng ý vì cho rằng duy trì câu lạc bộ rất khó. Tuy nhiên, với tình yêu và niềm đam mê, năm 1994, câu lạc bộ Quan họ Đương Xá được thành lập với 12 thành viên. Đến nay, trải qua 30 năm thành lập (1994 - 2023), câu lạc bộ đã thu hút 60 thành viên với 3 thế hệ cao tuổi, trung tuổi và măng non.

Ban đầu, do không có nơi sinh hoạt, các thành viên tập trung tại nhà bà Quýnh. Trong căn nhà ấm cúng, tràn đầy tình yêu Quan họ, những âm thanh vang, rền, nền, nảy từ lớp lớp các thế hệ người yêu làn điệu dân ca này vang lên không ngớt. Mọi người cùng học hát, giao lưu, hướng dẫn nhau những lời khó trong quan họ cổ, làm vơi đi những nhọc nhằn của cuộc sống. Là Chủ nhiệm câu lạc bộ được ví như “nhạc trưởng” của đoàn nhạc, bà Nguyễn Thị Quýnh phân công mỗi người một nhiệm vụ, người sưu tầm các làn điệu, người sáng tác bài mới, người truyền dạy… Nhờ vậy, câu lạc bộ Quan họ Đương Xá nhanh chóng phát triển, đạt được nhiều thành tích cao trong các cuộc thi hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh.

Người lưu giữ, lan tỏa tình yêu Dân ca Quan họ Bắc Ninh ảnh 2Nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Thị Quýnh (thứ 4 từ phải) truyền dạy Quan họ trong các buổi sinh hoạt câu lạc bộ. Ảnh: Thanh Thương - TTXVN

Bà Quýnh đã tập hợp các thành viên, sưu tầm hàng trăm bài Quan họ cổ, trực tiếp truyền dạy cho hàng trăm người trong câu lạc bộ và những câu lạc bộ khác. Bà đã sáng tác được nhiều bài Quan họ mới như: “Chung tay, chung sức chống giặc COVID-19”, “Tâm tình người chiến sĩ ngành Y”, “Chiến sĩ Công an vì nước quên thân, vì dân phục vụ”, “Bác đi xa lòng ta còn ước”… Với những cống hiến đó, bà Nguyễn Thị Kim Quýnh vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng Nghệ nhân Nhân dân năm 2022.

* Vinh dự gắn liền với trách nhiệm

Với Nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Thị Quýnh, niềm vui lớn nhất của bà là được đắm mình trong làn điệu dân ca, mỗi tối được tham gia sinh hoạt, luyện tập các bài Quan họ với những thành viên trong câu lạc bộ. Bà luôn tâm niệm đem hết “vốn liếng” Quan họ của mình truyền dạy cho các thế hệ.

Người lưu giữ, lan tỏa tình yêu Dân ca Quan họ Bắc Ninh ảnh 3Nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Thị Quýnh hát đôi với liền chị trong buổi sinh hoạt câu lạc bộ. Ảnh: Thanh Thương - TTXVN

Theo Nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Thị Quýnh, hát Quan họ dễ nhưng cách “chơi” lại rất khó. Bởi vì “chơi” Quan họ cần tổng hợp các yếu tố văn hóa như: biểu diễn, trang phục, ẩm thực, các tục của người Quan họ… Vì vậy, các liền anh, liền chị cần có quá trình sinh hoạt lâu dài, học hỏi từ nhiều thế hệ. Loại hình nghệ thuật này chủ yếu truyền miệng nên chỉ đi "chơi" Quan họ mới có thể thấm nhuần và hiểu được những nguyên tắc. Mỗi buổi sinh hoạt câu lạc bộ, bên cạnh dạy hát, bà còn kể cho các thành viên nghe những câu chuyện đi “chơi” Quan họ của các cụ xưa kia, phân tích về ẩm thực, trang phục, những luật khi hát một canh Quan họ…

Bà Quýnh tâm sự, một canh Quan họ giữ đúng các lề lối thường chia thành 3 chặng, gồm: chặng đầu tiên, các liền anh, liền chị hát những bài “lề lối” giọng cổ; chặng thứ hai, liền anh, liền chị hát những bài thuộc giọng vặt; chặng cuối là những lời ca ân nghĩa, thủy chung để rồi khi chia tay sẽ hát những lời ca giã bạn. Bởi vậy, mỗi buổi sinh hoạt, với lứa tuổi trung niên và cao tuổi, bà yêu cầu các liền anh, liền chị hát theo đúng lề lối để gìn giữ vốn Quan họ cổ. Đối với lớp măng non, ngoài học theo các làn điệu cổ của thiếu nhi như “Mười nhớ”, “Trên rừng 36 thứ chim”, “Cây trúc xinh”…, bà còn dạy các cháu những làn điệu mới, phù hợp với lứa tuổi, động viên các cháu học tập, rèn luyện. Từ đó, truyền tải niềm đam mê để bảo tồn và phát triển Dân ca Quan họ.

Với các liền anh, liền chị nhí, Nghệ nhân Nguyễn Thị Kim Quýnh là người bà, người thầy mẫu mực. Em Nguyễn Thị Kiều Oanh (11 tuổi, câu lạc bộ Quan họ Đương Xá) cho biết, em đã học hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh được 2 năm nhưng đã thuộc được khá nhiều làn điệu. Ban đầu khi chưa biết đến loại hình nghệ thuật này, chính bà Quýnh là người động viên gia đình và các em tham gia học hát Quan họ. Mỗi buổi sinh hoạt câu lạc bộ, bà Quýnh bắt nhịp, uốn nắn từng câu, từng chữ, hướng dẫn các em cách “buông câu, nhả chữ” cho đúng nhịp điệu.

Người lưu giữ, lan tỏa tình yêu Dân ca Quan họ Bắc Ninh ảnh 4Nghệ nhân Nguyễn Thị Quýnh, thứ 4 từ trái trong buổi vinh danh Nghệ nhân Nhân dân. Ảnh: Thanh Thương - TTXVN

Sinh hoạt tại câu lạc bộ Quan họ Đương Xá từ khi thành lập đến nay, liền chị Đặng Thị Nhung bày tỏ, tình yêu và niềm đam mê Quan họ của chị hai Nguyễn Thị Quýnh đã truyền lửa cho các thế hệ sau này. Sự nhiệt huyết của bà Quýnh giúp mọi người tự nhủ, ý thức được trách nhiệm tiếp nối nguồn đam mê đến thế hệ sau. Các anh chị em lấy bà là điểm sáng, tấm gương trong công tác bảo tồn và lan tỏa Dân ca Quan họ Bắc Ninh.

Bắc Ninh là một trong những địa phương đi đầu cả nước quan tâm và có cơ chế đãi ngộ đối với các chủ thể trực tiếp nắm giữ, thực hành truyền dạy và lan tỏa giá trị di sản. Từ 2010 đến nay, tỉnh đã có 3 lần tổ chức xét tặng và tôn vinh nghệ nhân lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể với hàng trăm người. Năm 2013, địa phương đã ban hành và thực hiện cơ chế hỗ trợ “lương” hàng tháng đối với Nghệ nhân Dân ca Quan họ. Năm 2019, tỉnh tiếp tục có thêm cơ chế hỗ trợ kinh phí hoạt động đối với 44 làng Quan họ gốc (với mức 30 triệu đồng/làng/năm) và 150 làng Quan họ thực hành (với mức 20 triệu đồng/làng/năm)...

Thanh Thương

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Cổ phục thuần Việt tưng bừng phố Xuân

Cổ phục thuần Việt tưng bừng phố Xuân

Chương trình Tết Việt - Tết Phố đã chính thức diễn ra tại Hà Nội với sự tham gia của hơn 400 người mặc cổ phục. Đây là sự kiện văn hóa thường niên do Ban quản lý hồ Hoàn Kiếm và Phố cổ Hà Nội phối hợp với Câu lạc bộ đình Làng Việt tổ chức vào mỗi dịp “Tết đến, Xuân về”.

Tết với đồng bào 2025: Vạn dặm xuân vui

Tết với đồng bào 2025: Vạn dặm xuân vui

Năm 2025 ghi dấu nhiều sự kiện, ngày lễ lớn của đất nước. Với tinh thần ấy, “Tết với đồng bào 2025” sẽ hòa niềm vui chung của đồng bào trên khắp mọi miền Tổ quốc, của lòng tự hào là con Lạc cháu Rồng, với những mong muốn, khát khao làm rạng danh 2 tiếng Việt Nam. Chương trình phát sóng 7 giờ trên kênh VTV1 và 9 giờ 30 phút trên kênh VTV5 ngày 29/1 (tức mùng 1 Tết Ất Tỵ).

Độc đáo phong tục treo vỏ sam của ngư dân miền biển

Độc đáo phong tục treo vỏ sam của ngư dân miền biển

Huyện Diễn Châu (Nghệ An) có hơn 20km đường bờ biển với 6 xã, thị trấn, ven biển, bãi ngang. Gắn bó với môi trường biển gần 100 năm qua, người dân ở nhiều xã vẫn lưu giữ được nhiều nghi lễ, tín ngưỡng thể hiện đậm nét văn hóa của cư dân miền biển như: tục nhúng giã, nghi thức mở cửa biển, tín ngưỡng thờ cá ông, lễ cầu ngư…

Triển lãm mỹ thuật Xuân biên cương mang dấu ấn cá tính nghệ sĩ

Triển lãm mỹ thuật Xuân biên cương mang dấu ấn cá tính nghệ sĩ

Ngày 17/1, Lễ khai mạc Triển lãm mỹ thuật Xuân biên cương đã diễn ra tại Hải Dương. Sự kiện do Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Hải Dương, Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Lào Cai và Trung tâm nghệ thuật Thành Đông Babeeni (Tập đoàn Babeeni) phối hợp tổ chức.

Gìn giữ văn hóa đặc sắc gắn với phát triển du lịch Đắk Lắk

Gìn giữ văn hóa đặc sắc gắn với phát triển du lịch Đắk Lắk

Ngày 16/1, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk đã trao 16 bộ chiêng và các loại nhạc cụ (T’rưng, Đing Pah, chiêng tre, đàn bầu, sáo trúc, đàn nhị, sáo lỗ…), 69 đàn tính cùng 358 bộ trang phục truyền thống của các dân tộc Ê Đê, M’nông, Tày, Nùng, Mường, Thái, Dao, Gia Rai… cho 33 câu lạc bộ, đội văn nghệ của 14 huyện, thị xã, thành phố.

Huế: Phát huy thế mạnh trong bảo tồn, trùng tu, phục hồi các điểm di tích

Huế: Phát huy thế mạnh trong bảo tồn, trùng tu, phục hồi các điểm di tích

Kế thừa và phát huy những kết quả đạt được thời gian qua, năm 2025, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế tiếp tục đẩy mạnh thực hiện các dự án bảo tồn, trùng tu, phục hồi các công trình thuộc Quần thể Di tích Cố đô Huế góp phần từng bước lấy lại diện mạo của Kinh đô xưa. Qua đó, thúc đẩy phát triển du lịch di sản của thành phố.

Nhà văn Y Ban nhận Giải Đặc biệt Giải thưởng Hội Nhà văn 2024

Nhà văn Y Ban nhận Giải Đặc biệt Giải thưởng Hội Nhà văn 2024

Ngày 15/1, tại Hà Nội, Hội Nhà văn Việt Nam tổ chức Hội nghị triển khai công tác văn học năm 2025, trao Giải thưởng văn học Hội Nhà văn Việt Nam năm 2024 và Lễ kết nạp Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam. Nhà văn Y Ban nhận Giải Đặc biệt Giải thưởng Hội Nhà văn Năm 2024.

 Gói bánh chưng Tết cùng người Dao đỏ ở Nguyên Bình

Gói bánh chưng Tết cùng người Dao đỏ ở Nguyên Bình

Mỗi khi năm cũ sắp qua, năm mới cận kề, từ khoảng giữa tháng Chạp, người Dao đỏ ở huyện Nguyên Bình (tỉnh Cao Bằng) lại tất bật vào rừng hoặc ra chợ kiếm lá dong, xay xát thóc nếp để gói bánh chưng, cất rượu…

Hòa Bình: Lễ hội Gầu Tào, gìn giữ và bảo tồn văn hóa của người Mông

Hòa Bình: Lễ hội Gầu Tào, gìn giữ và bảo tồn văn hóa của người Mông

Ngày 11/1, tại hai xã Hang Kia và Pà Cò, UBND huyện Mai Châu (Hòa Bình) đã tổ chức Lễ hội Gầu Tào, đây là hoạt động văn hóa dân gian truyền thống, đặc sắc với nét sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng có từ lâu đời của người Mông Hòa Bình. Lễ hội đã thu hút được hàng nghìn người dân, du khách trong và ngoài tỉnh đến tham gia.

Cây thiên tuế 200 tuổi ở Bến Tre được vinh danh là cây di sản

Cây thiên tuế 200 tuổi ở Bến Tre được vinh danh là cây di sản

Cây thiên tuế cao sừng sững tỏa ra nhiều nhánh, thân gốc 2 người ôm, tuổi đời khoảng 200 năm ở đình Phú Nhuận, xã Phú Nhuận (thành phố Bến Tre, tỉnh Bến Tre) đã được Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam công nhận là cây Di sản Việt Nam.

Gìn giữ nghệ thuật thêu, dệt thổ cẩm của người Dao Thanh Y

Gìn giữ nghệ thuật thêu, dệt thổ cẩm của người Dao Thanh Y

Nếu như người đàn ông đóng vai trụ cột trong đời sống của người Dao Thanh Y thì phụ nữ ở dân tộc này lại nắm giữ những giá trị không thể thay thế, là người nuôi dưỡng phát huy nguồn văn hóa truyền thống trong mỗi gia đình và rộng hơn là bản sắc của cả một dân tộc. Một trong những nét văn hóa của phụ nữ Dao Thanh Y ở thành phố Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh còn giữ lại được là nghệ thuật thêu, dệt thổ cẩm, thể hiện sự khéo léo, tài tình của phụ nữ.

Phục dựng, bảo tồn không gian nhà rông truyền thống ở Kon Tum

Phục dựng, bảo tồn không gian nhà rông truyền thống ở Kon Tum

Đối với cộng đồng người dân tộc thiểu số tại Tây Nguyên nói chung và tỉnh Kon Tum nói riêng, nhà rông được xem như “trái tim” của cả ngôi làng. Với yếu tố quan trọng trong tín ngưỡng, đời sống, nhà rông luôn được đồng bào dân tộc thiểu số giữ gìn nhằm phát huy các giá trị truyền thống, tạo nên không gian văn hóa mang nét đặc trưng riêng của mỗi dân tộc.

Khởi công xây dựng Khu bảo tồn Di sản văn hóa Mo Mường

Khởi công xây dựng Khu bảo tồn Di sản văn hóa Mo Mường

Ngày 8/1, UBND huyện Cao Phong (Hòa Bình) tổ chức Lễ khởi công Dự án Khu không gian bảo tồn Di sản văn hóa Mo Mường gắn với dịch vụ du lịch tại xã Hợp Phong. Dự án được phê duyệt theo Nghị quyết số 455/NQ-HĐND ngày 11/5/2021 của HĐND tỉnh Hòa Bình, có quy mô diện tích 36,02 ha, tổng mức đầu tư 50 tỷ đồng từ ngân sách tỉnh giai đoạn 2021-2025.

Bảo tồn nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào dân tộc Thái ở Nghệ An

Bảo tồn nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào dân tộc Thái ở Nghệ An

Bản Hoa Tiến, xã Châu Tiến, huyện Quỳ Châu, tỉnh Nghệ An từ lâu được biết đến là một trong những làng nghề dệt thổ cẩm nổi tiếng của đồng bào dân tộc Thái. Trong quá trình phát triển, sự cạnh tranh từ các sản phẩm công nghiệp giá rẻ và sự thờ ơ của thế hệ trẻ khiến nghề dệt truyền thống này đứng trước nguy cơ mai một. Nhận thức rõ ràng về nguy cơ này, người dân và chính quyền địa phương cùng nhau thực hiện nhiều biện pháp cụ thể bảo tồn, phát triển nghề dệt thổ cẩm. Qua đó không chỉ giữ gìn văn hóa truyền thống mà còn tạo thêm nguồn thu nhập ổn định cho người dân trong vùng.

Tổ chức Chương trình “Bánh chưng xanh - Tết vì người nghèo” năm 2025 tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam

Tổ chức Chương trình “Bánh chưng xanh - Tết vì người nghèo” năm 2025 tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam

Ngày 19/1, tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) sẽ diễn ra chương trình "Bánh chưng xanh - Tết vì người nghèo" năm 2025. Đây là hoạt động thường niên do Ban quản lý Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam tổ chức, thể hiện sự đoàn kết, tương thân, tương ái, chung tay góp phần tiếp nối và phát huy truyền thống “Lá lành đùm lá rách”, chia sẻ tinh thần đón Tết cổ truyền Ất Tỵ năm 2025 ấm áp nghĩa tình, hướng tới một năm mới bình an, tốt đẹp.

Phát huy di sản văn hóa phi vật thể Võ cổ truyền Bình Định

Phát huy di sản văn hóa phi vật thể Võ cổ truyền Bình Định

Ngày 5/1, tại thành phố Quy Nhơn (Bình Định), Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Bình Định, Viện nghiên cứu văn hóa (Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam) phối hợp tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế “Bảo vệ, phát huy di sản văn hóa phi vật thể và Võ cổ truyền Việt Nam”, với sự tham gia của 58 nhà khoa học trong nước và quốc tế cùng đông đảo đại biểu Trung ương, địa phương.

Đặc sắc Chương trình nghệ thuật “Lửa ấm cao nguyên”

Đặc sắc Chương trình nghệ thuật “Lửa ấm cao nguyên”

Tối 4/1, tại Quảng trường 10/3, thành phố Buôn Ma Thuột, Bộ Công an phối hợp với UBND tỉnh Đắk Lắk tổ chức Chương trình giao lưu nghệ thuật “Người truyền lửa” với chủ đề “Lửa ấm cao nguyên”. Chương trình được tổ chức nhân dịp Chào mừng kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (3/2/1930 - 3/2/2025); hướng tới kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống lực lượng Công an nhân dân (19/8/1945 - 19/8/2025).