Nữ ca sĩ Lady Gaga, cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama, tỷ phú Bill Gates, danh ca Paul McCartney và “hoàng tử nhạc pop” Justin Bieber có điểm gì chung với nhạc sĩ Jimi Hendrix, nữ minh tinh Judy Garland và huyền thoại âm nhạc David Bowie? Tất cả họ đều thuận tay trái, một đặc điểm chỉ có ở khoảng 10% dân số thế giới.
Nhưng tại sao một số người lại thuận tay trái trong khi hầu hết thuận tay phải? Đó là câu hỏi đang được các nhà khoa học tích cực nghiên cứu để tìm kiếm câu trả lời. Một nghiên cứu công bố trên tạp chí Nature Communications ngày 2/4 đã làm sáng tỏ thành phần di truyền ở những người thuận tay trái.
Theo đó, các nhà nghiên cứu đã xác định được các biến thể hiếm gặp của một gene liên quan đến việc kiểm soát hình dạng của tế bào và nhận thấy số lượng biến thể gene này cao hơn 2,7 lần ở những người thuận tay trái. Mặc dù các biến thể di truyền này chỉ chiếm một phần rất nhỏ - khoảng 0,1% - ở những người thuận tay trái, nhưng các nhà nghiên cứu cho biết gene này, được gọi là TUBB4B, có thể đóng vai trò trong sự phát triển bất đối xứng của não, làm cơ sở cho việc xác định tay nào thuận hơn.
Ở hầu hết mọi người, hai bán cầu não có cấu trúc giải phẫu hơi khác nhau và chịu trách nhiệm thực hiện các chức năng khác nhau. Nhà sinh học thần kinh Clyde Francks thuộc Viện Ngôn ngữ Tâm lý học Max Planck ở Hà Lan, trưởng nhóm nghiên cứu, cho biết, đối với hầu hết mọi người, bán cầu não trái chiếm ưu thế về chức năng ngôn ngữ và bán cầu não phải chiếm ưu thế đối với chức năng định hướng không gian. Ông nhấn mạnh: “Ở hầu hết mọi người, bán cầu não trái điều khiển tay phải. Các sợi thần kinh liên quan đi từ trái sang phải ở phần dưới của não. Ở người thuận tay trái, bán cầu não phải điều khiển tay thuận. Câu hỏi đặt ra là: điều gì khiến sự bất đối xứng của não phát triển khác biệt ở người thuận tay trái?
Gene TUBB4B kiểm soát một protein được tích hợp vào các sợi gọi là vi ống cung cấp cấu trúc bên trong cho tế bào. Ông Francks cho biết việc xác định các đột biến hiếm gặp ở gene này phổ biến hơn ở những người thuận tay trái cho thấy các vi ống có liên quan đến việc thiết lập sự bất đối xứng bình thường của não. Hai bán cầu não bắt đầu phát triển khác nhau trong phôi người, mặc dù cơ chế này vẫn chưa rõ ràng.
Ông Francks cho biết thêm: “Các biến thể di truyền hiếm gặp ở một số ít người có thể xác định chính xác các gene cung cấp manh mối về cơ chế phát triển bất đối xứng của não người. TUBB4B có thể là một ví dụ điển hình”.
Những phát hiện này dựa trên dữ liệu di truyền thu thập từ hơn 350.000 người trong độ tuổi từ trung niên đến cao niên ở Anh trong bộ dữ liệu có tên UK Biobank. Trong số này có khoảng 11% thuận tay trái.
Đối với hầu hết mọi người, việc xác định tay thuận có thể tùy thuộc vào hành động cụ thể. Ông Francks cho biết hầu hết các trường hợp thuận tay trái xảy ra đơn giản là do sự biến đổi ngẫu nhiên trong quá trình phát triển của não phôi thai, không có ảnh hưởng di truyền hoặc môi trường cụ thể. Ví dụ, sự dao động ngẫu nhiên về nồng độ của một số phân tử trong các giai đoạn quan trọng của quá trình hình thành não bộ.
Cũng theo chuyên gia trên, những phát hiện mới có thể cho thấy mối liên hệ với lĩnh vực tâm thần học. Theo đó, đại đa số những người thuận tay trái không mắc phải những vấn đề về sức khỏe tâm thần, nhưng những người mắc bệnh tâm thần phân liệt lại có khả năng thuận tay trái hoặc thuận cả hai tay cao gấp đôi và những người mắc chứng tự kỷ có khả năng cao gấp ba lần.
Ông Francks giải thích: “Một số gene hoạt động trong não đang phát triển trong thời kỳ đầu đời có thể liên quan đến cả sự bất đối xứng của não và các đặc điểm tâm thần. Nghiên cứu của chúng tôi đã tìm thấy bằng chứng gợi ý về điều này và chúng tôi cũng đã thấy điều đó trong các nghiên cứu trước đây khi chúng tôi xem xét các biến thể di truyền phổ biến hơn trong dân số”.
Phan An
