Bà Trương Thị Lê là một gương mặt tiêu biểu trong cộng đồng dân tộc Sán Dìu tại phường Quang Hanh, thành phố Cẩm Phả, Quảng Ninh. Với tấm lòng nhiệt huyết, bà đã có nhiều đóng góp trong việc bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc, đặc biệt là việc truyền dạy ngôn ngữ Sán Dìu, tiếng hát Soọng Cô cho thế hệ trẻ.
Ở Quảng Ninh, người Sán Dìu không nhiều sống xen kẽ cùng các tộc người Dao, Sán Chay, Kinh, Tày... và chiếm khoảng 1,6% số dân toàn tỉnh. Cùng với quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa nên văn hoá dân gian của người Sán Dìu ở Quảng Ninh đang đứng trước nguy cơ mai một. Để các giá trị văn hóa truyền thống không bị thất truyền, lãng quên theo thời gian, bà Trương Thị Lê, sinh năm 1959, dân tộc Sán Dìu, hiện đang sinh sống tại phường Quang Hanh, thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh đã có nhiều nỗ lực đóng góp cho việc giữ gìn và phát huy di sản văn hóa Sán Dìu trong đời sống.
Bà Trương Thị Lê đã trải qua quá trình công tác dài từ khu phố đến phường. Dù ở cương vị nào bà cũng nhiệt tình, tâm huyết, trách nhiêm và luôn hoàn hành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Với sự tin tưởng, tín nhiệm cao, bà Trương Thị Lê đã được chính quyền và các tổ chức giao nhiều nhiệm vụ như: Năm 2000 tham gia Ban Chấp hành Hội Liên hiệp Phụ nữ phường Quang Hanh; từ năm 2004-2016 làm Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ kiêm Phó Trường ban Kế hoạch hóa dân số và gia đình phường Quang Hanh; năm 2003-2008 tham gia Ủy viên Ủy ban Mặt trận tổ quốc Việt Nam tỉnh Quảng Ninh; năm 2017 đến nay bà tham gia Chi ủy Chi bộ khu phố 7A, Trưởng Ban Công tác mặt trận khu phố 7A. Cuối năm 2018, bà được cộng đồng khu phố tín nhiệm suy tôn và Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh quyết định công nhận là người có uy tín trong đồng bảo dân tộc thiểu số; Trung tâm Nghiên cứu Bảo tồn và phát triển văn hóa Sán Diù bổ nhiệm là Trưởng Ban Liên lạc Cộng đồng dân tộc Sán Dìu tỉnh Quảng Ninh.
Với mục đích lưu giữ văn hoá Sán Dìu, đồng thời truyền dạy lại cho thế hệ trẻ biết trân trọng ngôn ngữ dân tộc và không đánh mất bản sắc, bà Trương Thị Lê cùng các bà, các chị trong hội phụ nữ phường Quang Hanh đã thành lập câu lạc bộ Tiếng hát Soọng Cô. Câu lạc bộ cũng do bà Trương Thị Lê làm Chủ nhiệm là một điểm sáng trong việc bảo tồn văn hóa dân tộc Sán Dìu tại Quang Hanh. Hát Soọng Cô là một thể loại dân ca truyền thống, gắn liền với đời sống tinh thần của người Sán Dìu. Dưới sự dẫn dắt của bà Lê, câu lạc bộ đã thu hút nhiều thành viên tham gia, đặc biệt là thế hệ trẻ.
Bà Trương Thị Lê chia sẻ: Khi thành lập CLB Tiếng hát Soọng Cô với mục đích cao cả là lưu truyền văn hóa dân tộc Sán Dìu, chúng tôi cũng gặp phải nhiều khó khăn trăn trở. Nguồn kinh phí hạn hẹp, rồi thế hệ trẻ bận rộn với công việc khó tham gia, tài liệu về văn hóa dân tộc ít,…Nhưng bằng tình yêu và niềm tự hào dân tộc, chúng tôi đã nghĩ ra cách làm vượt qua khó khăn, vận động các bà các mẹ lớn tuổi tham gia sinh hoạt CLB và về truyền lại kiến thức cho con cháu ngay chính trong gia đình mình để không bị mai một.
Bà Đỗ Thị Hồng Hạnh, phường Quang Hanh, thành phố Cẩm Phả, Quảng Ninh cho biết: Khi tham gia CLB của chị Lê tổ chức tôi cảm thấy vui tươi, tự hào tôi biết được thêm dân tộc mình cũng có nhiều bản sắc và truyền thống quý báu mà mỗi người con Sán Dìu cần có trách nhiệm gìn giữ và phát triển.
Bà Lê không chỉ truyền dạy kỹ năng hát mà còn giúp các em hiểu về ý nghĩa, giá trị văn hóa của từng bài hát. Nhờ đó, CLB đã đạt được nhiều thành tích đáng kể, như giải ba tại Giao lưu, liên hoan dân ca Sán Dìu các tỉnh phía Bắc năm 2019. Ngoài ra bà Lê cũng đã sưu tầm, dịch các bài hát dân ca Sán Dìu, tổ chức nhiều buổi luyện hát dân ca Sán Dìu và đưa đoàn đi giao lưu với nhiều địa phương như giao lưu Hội hát của dân tộc Sán Chay, huyện Bình Liêu, tỉnh Quảng Ninh.
CLB Tiếng hát Soọng Cô đã góp phần không nhỏ để lưu giữ văn hóa của người Sán Dìu và truyền dạy cho thế hệ trẻ biết trân trọng ngôn ngữ và không đánh mất bản sắc dân tộc. Bà Lê còn tham gia tổ chức và truyền dạy nhiều buổi cho học sinh người dân tộc Sán Dìu về hát Soọng cô và việc học, dạy tiếng Sán Dìu trong chương trình học ngoại khóa của Trường THCS Suối khoáng Quang Hanh (TP Cẩm Phả, Quảng Ninh).
Người dân phường Quang Hanh, TP Cẩm Phả đều biết đến bà Trương Thị Lê ở khu phố 7A, bởi bà luôn quan tâm đến đời sống người dân và các phong trào ca hát góp phần xây dựng đời sống văn hóa khu dân cư. Bà Lê phối hợp đi vận động các nhà hảo tâm để hàng năm các hộ nghèo, hộ khó khăn trên địa bàn đều có phần quà trong các dịp Tết Nguyên đán, các cháu thiếu niên nhi đồng đều được vui chơi và có một chút quà vào dịp tết Trung thu...
Hiện nay, với cương vị là Chi ủy Chi bộ khu phố 7A; Trưởng Ban Công tác mặt trận khu phố 7A; Người uy tín trong đồng bào dân tộc Sản Dìu, bà luôn tuyên truyền vận động đồng bào và nhân dân thực hiện tốt các chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước, gìn giữ ăn ninh trật tự, vận động các chương trình nhân ái "là lành đúm lá rách" tương trợ giúp đỡ những hoàn cảnh khó khăn, thi đua phát triển kinh tế hộ gia đình, giữ gìn bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dẫn tộc, xây dựng nếp sống văn minh, gia đình văn hóa, xây dựng quê hương giàu đẹp nghĩa tình. Những nỗ lực của bản thân bà Trương Thị Lê đã được các bộ ngành và chính quyền các cấp trao tặng nhiều danh hiệu, khen thường như: Kỷ niệm chương của Uỷ ban Dân tộc, Bộ Y tế, Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam và nhiều bằng khen, giấy khen của chính quyền các cấp.
Về gia đình, bà Trương Thị Lê luôn là người mẹ, người bà tận tụy chăm sóc gia đình, yêu thương con cháu, ngoài những công việc bộn bề của cộng đồng, công tác khu phố bà vẫn miệt mài với góc vườn để trồng những luồng rau tươi tốt phục nhu cầu gia đình của các con và hàng xóm. Chính vì vậy, bà luôn là tấm gương mẫu mực cho con cháu học tập noi theo.
Bà Trương Thị Lê thực sự là một tấm gương sáng, lan tỏa tinh thần gìn giữ và phát huy văn hóa dân tộc trong cộng đồng Sán Dìu. Những đóng góp không ngừng nghỉ của bà đã góp phần quan trọng trong việc bảo tồn di sản văn hóa của dân tộc Sán Dìu, trở thành nguồn cảm hứng lớn cho cộng đồng. Câu lạc bộ Hát Soọng Cô cũng chính là một minh chứng cho nỗ lực bảo tồn văn hóa dân tộc, khơi dậy niềm tự hào và tình yêu đối với di sản văn hóa trong cộng đồng Sán Dìu.
Hương Hiền