Hàng trăm ha khoai lang bị sùng (một loại sâu ăn khoai lang) tấn công khiến năng suất vụ mùa bị giảm, gây thiệt hại kinh tế cho rất nhiều hộ dân trong niên vụ khoai lang 2023-2024 tại tỉnh Gia Lai.
Tại các cánh đồng của huyện Phú Thiện, Ia Pa, thị xã Ayun Pa (Gia Lai) đang bước vào vụ thu hoạch khoai lang. Chỉ tính riêng khoai lang Phú Thiện, năm 2023, đã có 1.200 ha. Năm nay, người dân ồ ạt mở rộng diện tích lên 3.400 ha. Hiện, khoai lang được các thương lái thu mua với giá khoảng 5.000 đồng/kg. Tuy nhiên, sùng khoai lang làm năng suất, chất lượng giảm sâu, khiến người dân trồng khoai năm nay lỗ nặng. Nhiều vườn khoai cho củ to, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu nhưng khi bị sùng, đã trở thành phế phẩm làm thức ăn cho vật nuôi, bán với giá rất thấp, chưa đến 1.000 đồng/kg.
Ông Phan Văn Chiến, làng King Pênh, xã Chư A Thai, huyện Phú Thiện, cho biết, 7 ha khoai lang nhà ông và rất nhiều diện tích của các hộ dân lân cận bị sùng tấn công. Khoảng 3 tháng đầu, khoai lang vẫn phát triển rất tốt, nhưng chỉ ít ngày sau đó con sùng tấn công làm củ bị thâm đen, thối. Khi đó người dân buộc phải thu hoạch sớm để tránh sùng lây lan trên diện rộng, nếu không xem như mất trắng cả vườn khoai.
Theo báo cáo của Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Gia Lai, khoai lang bị sùng khi cây trồng này bước vào giai đoạn hình thành củ nên gây thiệt hại rất lớn cho người trồng. Hiện sùng xuất hiện gây hại trên cây khoai lang tại huyện Phú Thiện với diện tích nhiễm hơn 100 ha ở mức độ nhẹ.
Ông Đỗ Văn Năm, Giám đốc Hợp tác xã Nông sản an toàn Phú Thiện, cho biết, vụ thu hoạch khoai lang năm nay cho năng suất cao khoảng hơn 30 tấn/ha. Tuy nhiên, do khoai lang bị sùng rất nhiều nên dù năng suất cao nhưng cũng không tiêu thụ được. Sùng phá hoại khoai lang đang ở mức báo động. Nguyên nhân do thời tiết nắng nóng, cùng với việc người dân trồng từ vụ trước không dọn sạch sẽ dây và củ khoai lang, dẫn đến những con sùng phát tán ra xung quanh. Trong khi đó, người dân trồng nhiều khoai lang trên nương, rẫy bị thiếu nước càng làm cho con sùng sinh sôi ra nhiều.
Trước tình hình sùng khoai lang đang lây lan trên diện rộng, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh Gia Lai đã đề nghị Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện Phú Thiện và các địa phương có trồng khoai lang trên địa bàn tỉnh Gia Lai khẩn trương tổ chức hướng dẫn và thực hiện một số biện pháp để phòng trừ sâu sùng hại khoai lang.
Theo đó, địa phương cần kịp thời hướng dẫn cho người dân trồng khoai lang thực hiện đồng bộ các biện pháp phòng trừ theo hướng dẫn của cơ quan chuyên môn, tránh để lây lan ra diện rộng ảnh hưởng đến sản xuất của người dân.
Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cũng khuyến cáo người dân chuyển đổi những diện tích khoai lang bị nhiễm sùng nặng sang trồng các loại cây trồng khác như lúa, rau màu ít nhất 1 vụ để cắt đứt trứng, ấu trùng sùng trước khi trồng khoai lang trở lại.
Tiến sĩ Nguyễn Xuân Hòa, Trưởng bộ môn hệ thống, Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên (Wasi) cho biết, sùng trên cây khoai lang là 1 loại sâu hại chứ không phải bệnh hại. Tại đây, con sùng tấn công vào củ khoai lang, nhất là giai đoạn củ phát triển cho đến khi thu hoạch. Sùng khoai lang thường có sẵn nguồn bệnh ở trong đất nên khi trồng hoặc canh tác trên diện rộng, cần nguồn thức ăn lớn nên sẽ lây lan rất nhanh. Đối với cây khoai lang hiện nay, chưa có loại giống nào kháng được sùng xâm nhập vào củ. Chính vì vậy, quan trọng nhất vẫn là khâu xử lý đất bằng cách phơi khô đất, cải tạo lại đất thật kỹ trước khi trồng nhằm hạn chế tối đa sâu sùng gây hại.
Để phòng trừ sùng khoai lang, người dân cần phải xử lý đất thật kỹ trước khi xuống giống bằng cách phơi khô đất để các sâu bệnh bị tiêu diệt. Bên cạnh đó, trong quá trình cày xới đất, cần rải thuốc điều trị để xử lý nguồn bệnh trong đất. Trong trường hợp người dân trồng khoai lang rồi mới phát hiện sùng thì vẫn có thể dùng thuốc điều trị kịp lúc củ khoai còn nhỏ. Nếu để củ khoai lớn mới dùng thuốc sẽ rất khó xử lý.
Mặt khác, chính vì khoai lang trồng luân canh từ vụ này sang vụ khác dẫn đến sùng tích tụ nên khi luân canh từ cây khoai lang sang cây trồng khác, người dân cần phải lựa chọn loại cây mà sùng không thể gây hại. Chẳng hạn như trồng khoai lang xong chuyển qua trồng ngô, đậu con sùng sẽ không thể tấn công rồi dần biến mất.
Hồng Điệp
