Xã Vĩnh An (huyện Vĩnh Lộc) là địa phương duy nhất ở Thanh Hóa trồng cây củ ấu. Từ bao đời nay, củ ấu không chỉ là món quà quê dân dã, mà còn là nguồn sinh kế cho người dân địa phương.
Dễ trồng, lại không tốn nhiều công chăm sóc, lợi ích kinh tế mang lại cao, nên những năm gần đây, nhiều hộ dân ở xã Vĩnh An chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng ấu. Ảnh: Khiếu Tư - TTXVN
Vĩnh An là xã miền núi của huyện Vĩnh Lộc, nơi có 2/3 diện tích là đồi, núi đá vôi hình thành cách đây hàng triệu năm. Trải qua biến đổi địa chất đã tạo nên cảnh quan, hang động kỳ vỹ, nhiều ngọn núi đá cao vút và những vùng đầm lầy, chiêm trũng. Nơi trồng ấu chính là diện tích mặt nước nằm dưới chân dãy núi Bền (dãy núi nằm trên địa phận 2 xã Vĩnh Minh và Vĩnh An), mực nước thường sâu từ 1-3 m và hoàn toàn là nước tự nhiên chảy ra từ các khe núi.
Đến với xã Vĩnh An những ngày cuối tháng 8 này, giữa màu xanh bạt ngàn của gần 12 hecta mặt nước trồng cây ấu, hàng chục người dân trong xã đang tất bật thu hoạch củ ấu bán cho các thương lái. Khoảng 10 năm nay, khi du khách biết đến quần thể danh thắng Quốc gia Kim Sơn (nằm trên địa bàn xã Vĩnh An) nhiều hơn thì củ ấu trở thành một đặc sản địa phương mà bất cứ ai đến đây vào mùa ấu cũng muốn mua về tặng người thân, bạn bè.
Loại cây này chỉ cần trồng một lần là vụ sau sẽ tự lên mầm không cần trồng lại. Ảnh: Khiếu Tư - TTXVN
Vừa chèo thuyền, vừa thoăn thoắt lật từng gốc ấu để bẻ các củ ấu già, chị Nguyễn Thị Hiền, thôn Đồng Đá, xã Vĩnh An cho biết với 10 sào mặt nước trồng ấu, nếu chăm sóc tốt, không sâu bệnh, mỗi vụ ấu đem về cho gia đình từ 3-4 tấn củ ấu. Năm nay với giá bán buôn hiện tại là 6.000-8.000 đồng/kg, thu nhập của gia đình chị Hiền có thể đạt từ 200-300 triệu đồng từ việc trồng ấu.
Chị Nguyễn Thị Hiền chia sẻ, hơn chục năm nay, năm nào cũng trồng khoảng 10 sào ấu. Trồng ấu mất nhiều công thu hoạch nhưng năng suất cao hơn trồng cây lúa, cây ngô nên gia đình vẫn duy trì làm. Năm nay giá ấu chỉ bằng nửa so với giá mọi năm. Giờ bà con chỉ trông dịch bệnh bớt đi, thị trường lưu thông bán được giá ổn định như mọi năm để có thu nhập trang trải trong gia đình.
Cây ấu không mọc quá sâu vào lòng bùn mà nổi bồng bềnh trên mặt nước như cây bèo. Thường thì mỗi gốc ấu ra được 10-15 củ, ấu lớn lên dưới nước, dưới sự che chở của tán lá xanh phía trên. Khi còn nhỏ, củ ấu nhỏ trông rất xinh, màu hồng hồng bám vào gốc, chỉ khoảng 1 tháng sau, củ ấu căng mọng vỏ xanh đen, cứng dần lên và đen nhẻm như 2 chiếc sừng trâu chính là lúc có thể thu hoạch ấu.
Củ ấu trông xù xì, đen nhẻm nhưng bên trong lại ẩn chứa một món quà quê độc đáo. Ảnh: Khiếu Tư - TTXVN
Củ ấu trông xù xì, xấu xí nhưng bên trong lại ẩn chứa một món quà quê độc đáo. Sau khi tách lớp vỏ, phần “thịt” ấu trắng nõn hiện ra, ăn sống thì giòn ngọt như hạt sen, khi luộc lên thì bở tơi với hương vị ngọt bùi rất dễ “gây nghiện” cho những ai từng nếm thử. Củ ấu già còn có thể gỡ nhân ra để nấu chè, nấu canh, hầm xương vừa thơm, vừa ngọt, lại vừa bùi.
Ông Nguyễn Văn Minh, Phó Chủ tịch UBND xã Vĩnh An, huyện Vĩnh Lộc cho biết, ở xã Vĩnh An cây ấu đã được trồng qua nhiều đời, thấy được tiềm năng thế mạnh của cây ấu những năm gần đây chính quyền địa phương đã có định hướng phát triển diện tích trồng. Đây đang là thời điểm thu hoạch của bà con nhưng do ảnh hưởng của dịch COVID-19 nên năm nay giá ấu chỉ bằng ½ so với năm 2020. Giá ấu giảm làm ảnh hưởng không nhỏ đến thu nhập của bà con. Nhưng chính quyền địa phương vẫn quyết tâm duy trì cây đặc sản của địa phương, những năm tới sẽ mở rộng diện tích trồng ấu ra những diện tích đầm lầy, ao sâu...
Theo thống kê của xã Vĩnh An, mỗi năm người dân trong xã thu hoạch được khoảng 30 tấn củ ấu. Loại cây này chỉ cần trồng một lần là vụ sau sẽ tự lên mầm không cần trồng lại. Dễ trồng, lại không tốn nhiều công chăm sóc, lợi ích kinh tế mang lại cao, nên những năm gần đây, nhiều hộ dân ở xã Vĩnh An chuyển đổi từ trồng lúa sang trồng ấu. Hiện địa phương đang tuyên truyền vận động nhân dân trong xã tập trung phát triển diện tích trồng củ ấu, trồng hoa súng gắn với phát triển du lịch và quảng bá đặc sản địa phương.
Hoa Mai
