Tỷ lệ người dân nông thôn ở nhiều xã dùng nước sạch thấp so với chỉ tiêu nước sạch theo tiêu chí mới được ban hành đã khiến cho nhiều địa phương của tỉnh Hà Tĩnh có thể “lỡ hẹn” về đích nông thôn mới nâng cao. Điều này cũng gây khó khăn trong hành trình xây dựng tỉnh Hà Tĩnh đạt chuẩn nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025 như Đề án mà Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt.
Cỏ dại mọc um tùm quanh khu vực Nhà máy Nước sạch khu TĐC xã Hương Điền, huyện Vũ Quang (Hà Tĩnh). Ảnh: baohatinh.vn
Chưa thể “phủ sóng” nước sạch
Nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống người dân, thời gian qua tỉnh Hà Tĩnh đã nỗ lực mở rộng mạng lưới nước sạch đến với các vùng nông thôn, miền núi, tuy nhiên, quá trình triển khai vẫn còn nhiều “điểm nghẽn” cần được các cấp, ngành chung tay tháo gỡ.
Ðể nâng cao hơn nữa chất lượng sống của người dân vùng nông thôn, giải quyết triệt để những bệnh lý thông thường do sử dụng nguồn nước chưa đạt chuẩn, ngày 8/3/2022, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định 318/QÐ-TTg về Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới và nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021-2025; trong đó, nhấn mạnh và nâng chỉ tiêu tỷ lệ người dân nông thôn được dùng nước sạch đạt quy chuẩn. Theo đó, khu vực Bắc Trung Bộ, tỷ lệ dân được dùng nước sạch ở các xã vùng III tối thiểu là 35% (trong đó 15% cung cấp bởi hệ thống cấp nước tập trung), các xã không thuộc vùng III tương ứng là 45% và 20%...
Tuy nhiên, với bộ tiêu chí mới, nhiều vùng nông thôn (kể cả các xã đã được công nhận xã đạt chuẩn nông thôn mới) sẽ không đạt; những xã đang phấn đấu về đích nông thôn mới lại càng khó khăn để đạt chuẩn.
Tại huyện miền núi Hương Sơn, từ nhiều đời nay, người dân vẫn sử dụng nước giếng khơi, giếng khoan, nước khe suối qua lắng lọc hoặc dùng máy lọc nước RO quy mô hộ gia đình để phục vụ sinh hoạt. Nguồn nước này được công nhận là nước hợp vệ sinh nhưng chưa đủ tiêu chuẩn nước sạch từ hệ thống cấp nước tập trung theo quy định của bộ tiêu chí xã nông thôn mới.
Ông Nguyễn Kiều Hưng, Phó Chủ tịch UBND huyện Hương Sơn, Hà Tĩnh cho biết, trên địa bàn huyện Hương Sơn hiện chỉ có hai nhà máy cấp nước tập trung tại thị trấn Tây Sơn và thị trấn Phố Châu và một nhà máy nước hiện đang xây dựng là nhà máy nước Khe Cò – Sơn Lễ. Tại nhiều xã có nguồn nước kém, bị nhiễm phèn như Sơn Lễ, Sơn Thịnh, An Hòa Thịnh, nhu cầu người dân sử dụng nước sạch cao nhưng do kinh phí xây dựng nhà máy nước sạch lớn, nằm ngoài khả năng của xã nên vẫn chưa thể triển khai được.
Theo thống kê từ Chi cục Thủy Lợi (Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Hà Tĩnh), tỷ lệ người dân Hà Tĩnh dùng nước sạch từ các công trình cấp nước tập trung là hơn 23,4%, tương ứng với 68.265 hộ/290.875 hộ dân. 8 xã có tỷ lệ sử dụng nước sạch từ hệ thống cấp nước tập trung dưới 20%; 15 xã đạt chuẩn nông thôn mới với tỷ lệ sử dụng nước lớn hơn hoặc bằng 20%; 36 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao, đạt tỷ lệ sử dụng từ 55%.
Cần gỡ khó cho việc thực hiện tiêu chí nước sạch
Theo ông Hồ Đình Hoài, Phó Giám đốc Trung tâm Nước sạch và vệ sinh môi trường Hà Tĩnh, hiện nay trung tâm đang quản lý 7 công trình nước sạch với tổng công suất 14.300 m3/ngày đêm. Ngoài ra, có một số công trình nước sạch do các xã đang quản lý, vận hành và 9 mạng lưới của Công ty cổ phần Cấp nước Hà Tĩnh mở rộng.
Việc cung cấp nước sạch gặp một số khó khăn như các công trình xây dựng đã lâu, quá trình di dời đường ống ảnh hưởng đến quy trình cấp nước. Chi phí phục vụ việc vận hành và cấp nước cao, tuy nhiên mức sử dụng của các hộ dân nông thôn còn rất ít. Để đạt được 50% hộ dân sử dụng nước sạch từ công trình cấp nước tập trung theo tiêu chí tỉnh nông thôn mới thì đang cần nguồn lực đầu tư rất lớn. Theo tính toán, với các nguồn lực đã được Nhà nước duyệt đầu tư cho nước sạch nông thôn mới Hà Tĩnh giai đoạn 2021-2025, các dự án khi hoàn thành cũng chỉ đáp ứng được từ 42 - 45% hộ dân dùng nước sạch.
Theo Nghị quyết số 94 của HĐND tỉnh Hà Tĩnh năm 2022 về phân bổ nguồn vốn, giai đoạn 2022-2025, tỉnh Hà Tĩnh sẽ triển khai xây dựng 17 công trình cấp nước sạch nông thôn, dự kiến số người dân được sử dụng nước sạch từ các công trình cấp nước nông thôn tập trung được tăng thêm 39.973 hộ (tỷ lệ tăng thêm đạt 13,74%). Ngoài ra, sửa chữa, nâng cấp, mở rộng 3 công trình nước sạch hiện có sẽ cấp thêm cho 3.804 hộ dân (tỷ lệ tăng thêm đạt 1,3%).
Phó Chủ tịch UBND huyện Hương Sơn Nguyễn Kiều Hưng cho biết, đối với tiêu chí nước sạch trong xây dựng xã nông thôn mới nâng cao, huyện cũng đã đề xuất với cấp trên nên có sự điều chỉnh phù hợp, nhất là đối với các huyện miền núi địa bàn rộng, bị chia cắt; việc đầu tư hệ thống cung cấp nước sạch cho các xã tốn rất nhiều kinh phí, cần sự đồng hành từ nhà đầu tư để xã hội hóa xây dựng các nhà máy nước tập trung. Nếu không có sự chung tay từ các cấp, ngành thì khả năng nhiều địa phương sẽ phải “lỡ hẹn” với xây dựng nông thôn mới nâng cao.
Để đạt được chỉ tiêu đến năm 2025, có 50% người dân nông thôn được sử dụng nước từ công trình cấp nước tập trung, Chi cục Thủy lợi Hà Tĩnh đã đề xuất UBND tỉnh Hà Tĩnh đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án xây dựng công trình nước sạch tập trung đã được phân bổ kế hoạch vốn đầu tư tại Nghị quyết số 94/NQ-HĐND ngày 11/11/2022 của HĐND tỉnh hoàn thành cấp nước cho các xã trong năm 2023. Đối với các dự án xây dựng công trình cấp nước tập trung đã phê duyệt danh mục xúc tiến đầu tư theo hình thức xã hội hóa cần khẩn trương hoàn thiện thủ tục, điều kiện pháp lý theo các quy định về đầu tư, xây dựng, đất đai và quy định khác có liên quan để kêu gọi nhà đầu tư sớm triển khai các dự án. Tiếp tục hỗ trợ đầu tư xây dựng, nâng cấp sửa chữa các công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung và mở rộng mạng lưới công trình cấp nước sinh hoạt nông thôn.
Hoàng Ngà
