Gian nan lập lại trật tự đô thị ở Thành phố Hồ Chí Minh - Bài 2: Tìm giải pháp để “sống chung”

*Thắt chặt kỷ cương      
Tiến sĩ Huỳnh Thanh Điền, Thành viên nhóm Tư vấn đề án Phát triển công nghiệp hỗ trợ Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, vỉa hè là dành cho người đi bộ, lâu nay người ta lấn chiếm như vậy là vi phạm pháp luật, giờ lấy lại là thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật. Tuy nhiên, có bền vững hay không, việc giải quyết được gốc rễ của vấn đề mới là quan trọng.    
      
Theo ông Điền, nguyên tắc căn cơ khi muốn dẹp tình trạng buôn bán trên vỉa hè là phải tạo ra một sự lựa chọn khác cho người dân mưu sinh. Hiện nay, thành phố đang quy hoạch một số tuyến đường sẽ mở rộng, hệ thống giao thông công cộng cũng phát triển theo những tuyến đường này. Do đó, tuyến đường nào mở rộng đến đâu thì nên thắt chặt việc quản lý vỉa hè ở chỗ đó, đừng để “mất bò mới lo làm chuồng”. Tức là phải làm theo lộ trình, trình tự chứ không làm ồ ạt, đại trà như thời gian qua gây tâm lý hoang mang cho người dân. Đó là bước đầu tiên, bước thứ hai là quy hoạch một khu vực nào, tuyến đường nào để người dân vào đó buôn bán, “buôn có bạn, bán có phường”. Làm được điều này sẽ tạo thành một đặc trưng văn hóa và có giá trị về du lịch. Mỗi quận chia về các phường, phường chia về các tổ thì không khó để quản lý.      

Theo Luật sư Lê Trung Phát, Giám đốc điều hành Công ty TNHH Luật sư Riêng (thành viên Đoàn Luật sư TP.HCM), để chủ trương tạo được sự lan tỏa tốt trong cộng đồng, cần làm tốt khâu vận động tuyên truyền, đặc biệt là việc tuyên truyền pháp luật trong lĩnh vực này, để nguời dân đang sai phạm thấy rõ đây là chính sách chung, hướng đến sự phát triển theo xu hướng đô thị hóa. Từ đó giúp họ nhận thức tự khắc phục, khôi phục lại hiện trạng ban đầu, nhằm không bị cưỡng chế. Nếu làm tốt được việc này sẽ làm cho chính quyền giảm tải được chi phí quá lớn cho việc tiến hành cưỡng chế, nguời vi phạm sẽ giảm được thiệt hại về vật chất khi bị cưỡng chế.    
     
Ông Đào Duy Thanh, chủ một quán ăn trên đường Trương Định, quận 3 cho biết, ông thuê mặt bằng mở quán ở đây đã nhiều năm nên lượng khách khá đông. Quán tiếp giáp với mặt đường nhưng không có sân rộng phía trước nên vẫn tận dụng một phần vỉa hè để dựng xe máy cho khách. Những hôm khách đông, phải mượn chỗ nhà hàng xóm để gửi xe khách. Tuy việc kinh doanh chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng lớn nhưng dự định sẽ thuê một chỗ dành riêng giữ xe cho khách. Tuy nhiên, theo ông Thanh, một số lề đường có vỉa hè rộng nên kẻ vạch sơn tạo điều kiện cho người dân mua bán và vẫn có chỗ cho người đi bộ.   
     
Theo ông Nguyễn Ngọc Tường, Phó trưởng Ban thường trực Ban An toàn giao thông Thành phố Hồ Chí Minh, địa phương có thể rà soát những tuyến đường có vỉa hè rộng trên 3m. Nếu được, có thể kẻ vạch cho phép người dân sử dụng một phần để xe cho khách đến giao dịch. Tất nhiên phải ưu tiên mọi sự thuận lợi cho người đi bộ. Vì vậy, Ban An toàn giao thông kiến nghị thành phố cho thời gian 1-2 tháng để các quận huyện tuyên truyền nhắc nhở, làm cam kết không lấn chiếm vỉa hè đối với những hộ thường xuyên lấn chiếm. Cũng là để cho các hộ kinh doanh có thời gian sắp xếp lại việc buôn bán. Sau thời gian này các địa phương phải tăng cường xử lý, xử phạt và cương quyết xử lý nghiêm tất cả các trường hợp cố tình lấn chiếm.   
      
*Giải pháp để “sống chung”         
Theo bà Tô Thị Bích Châu, chủ tịch Ủy ban Mặt trận tổ quốc Việt Nam Thành phố Hồ Chí Minh, nhìn chung đa số người dân rất đồng tình với chủ trương và cách làm của các quận huyện. Nhưng cần lưu ý, vỉa hè là nơi mưu sinh, nguồn sống của một bộ phận lớn người dân thành phố, nhiều năm qua sinh sống trên vỉa hè và ít nhiều có đóng góp cho sự phát triển của thành phố. Chính vì vậy khi giải quyết vấn đề này phải có lộ trình và biện pháp chuyển đổi, tạo công ăn việc làm, nơi buôn bán ổn định, đúng quy định cho người dân.   
      
Làm sao để vừa giải quyết tình trạng lấn chiếm lòng, lề đường vừa đảm bảo an sinh cho người dân bao năm nay sống bằng nghề buôn bán trên vỉa hè… Luật sư Lê Trung Phát cho rằng, trước mắt, nếu cấm tuyệt đối việc kinh doanh vỉa hè, thì cần tính toán đến việc hỗ trợ cơ chế về tài chính nếu cần thiết, để giúp những nguời kinh doanh vỉa hè sớm chuyển qua hình thức kinh doanh phù hợp để có nguồn thu nhập. Về lâu dài, chúng ta cần tạo ra các cơ chế, chính sách hợp lý để những nguời lâu nay sinh sống bằng việc kinh doanh ở vỉa hè vẫn có được nguồn thu nhập nếu họ tham gia vào những nơi kinh doanh hoặc làm những công việc đã được quy hoạch trước đó…         

Lực lượng chức năng lạp biên bản các trường hợp lấn chiếm vỉa hè đường Nguyễn Đình Chiểu (phường Đa Kao, quận 1). Ảnh: Mạnh Linh-TTXVN

Theo Thạc sĩ Phạm Thanh Thôi, Giảng viên Khoa Nhân học, Trường Đại học Khoa học xã hội & Nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh, giải pháp để trả lại vỉa hè không phải là ngăn cấm, hay dẹp bỏ các hoạt động mua bán. Cái chính yếu là hoạt động buôn bán đó diễn ra ở đâu, trong phạm vi nào, cách bài trí hàng hóa, văn hóa kinh doanh… phải được tổ chức ra sao. Cư dân chiếm dụng vỉa hè phải tự thu xếp sao cho không lấn át quyền lưu thông của người khác.  
    
Thạc sĩ Phạm Thanh Thôi cho biết, thành phố phát triển là thành phố đem lại cơ hội và chất lượng cuộc sống tốt đẹp cho các thành phần cư dân khác nhau. Do vậy, thay cho giải pháp ngăn cấm là nhóm các giải pháp tổ chức để sống chung với các hoạt động buôn bán nhỏ. Qua đó, chính những người chiếm dụng vỉa hè tự thấy phải trả lại không gian vỉa hè cho cư dân thành phố một cách chủ động, chứ không phải trả lại cho chính quyền phường/quận hay cho lực lượng cảnh sát như lâu nay.   
      
“Trong việc tổ chức lại như vậy, chính quyền và người dân nên cùng hợp tác xây dựng các tuyến phố chuyên doanh, nơi chuyên cung cấp những mặt hàng và dịch vụ nhất định, phù hợp với nhu cầu của khách hàng. Thông qua các tuyến phố chuyên doanh đó mỗi địa phương dễ dàng xây dựng và thể hiện các nét văn hóa kinh doanh của mình. Và cũng từ đó, sẽ có điều kiện thuận lợi về mặt không gian để quản lý trật tự, xây dựng nếp sống văn minh với sự tham gia của cộng đồng”, Thạc sĩ Phạm Thanh Thôi nhấn mạnh.   
      
Ngoài ra, cần có lực lượng cảnh sát đô thị hoạt động chuyên trách để nhắc nhở hoặc phạt nặng các trường hợp cố tình làm mất trật tự, chiếm dụng vỉa hè sai quy định. Song song đó là việc giáo dục, ngăn chặn kịp thời các biểu hiện buôn bán thiếu văn hóa để làm sao người bán hàng lẫn người mua hàng cùng hiểu được rằng mua bán trên vỉa hè cũng là một hoạt động văn hóa…/.