Hoàn thiện phương án đầu tư các tuyến đường sắt tốc độ cao, bảo đảm đồng bộ, thống nhất quy chuẩn, tiêu chuẩn, từ thiết kế, hạ tầng phương tiện, hệ thống thông tin, điều hành... Đây là yêu cầu của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà tại Phiên họp thứ hai Ban Chỉ đạo Xây dựng, thực hiện đề án chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam và các dự án đường sắt quan trọng quốc gia, diễn ra sáng 26/3, tại Trụ sở Chính phủ.
Tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nhấn mạnh, một quốc gia công nghiệp hóa, hiện đại hóa cần phát triển đường sắt tốc độ cao để giảm chi phí logistics, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế, trong xu thế chuyển đổi xanh hiện nay. Yêu cầu Bộ Giao thông Vận tải tiếp thu, giải trình, làm rõ các ý kiến được nêu tại Phiên họp, Phó Thủ tướng lưu ý: “Phải giữ lại các nhà ga trung tâm ở các đô thị lớn mang tính biểu tượng, đồng thời bảo đảm hành lang an toàn bằng cách kết hợp với tuyến đi trên cao, đi ngầm”.
Bên cạnh đó, Bộ Giao thông Vận tải phải làm rõ hiệu quả kinh tế, kinh nghiệm trên thế giới trong vận hành đường sắt tốc độ cao kết hợp vận tải hành khách với hàng hóa; phương án huy động nguồn vốn, phân kỳ đầu tư; mô hình tổ chức bộ máy quản lý, vận hành đồng bộ, thống nhất; phương án tiếp nhận, chuyển giao kỹ thuật, công nghệ tiến tới làm chủ và xây dựng ngành công nghiệp đường sắt trong nước…
Theo báo cáo của Bộ Giao thông Vận tải, tuyến đường sắt tốc độ cao với tốc độ thiết kế 350 km/giờ, vận tải hành khách và vận tải hàng hóa khi có nhu cầu. Tuyến đường sắt hiện hữu sẽ chuyển sang phục vụ vận tải hàng hóa.
Thời gian qua, Bộ Giao thông Vận tải đã phối hợp với Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) đánh giá tác động của Dự án Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam đến nền kinh tế cho thấy dự án có thể đóng góp khoảng 1 điểm phần trăm (%) tăng trưởng GDP/năm trong giai đoạn 2025-2037.
Bộ Giao thông Vận tải và các cơ quan liên quan đã rà soát, cập nhật hoàn thiện phương án huy động nguồn vốn, đánh giá tác động nợ công; đề án phát triển nguồn nhân lực; định hướng phát triển công nghiệp đường sắt…
Bên cạnh việc thực hiện cải tạo, nâng cấp để khai thác hiệu quả các tuyến đường sắt hiện có, Bộ Giao thông Vận tải đang giao Ban Quản lý dự án đường sắt chuẩn bị đầu tư các dự án thuộc tiêu chí dự án quan trọng quốc gia: Tuyến Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng nằm trên hành lang kinh tế Đông - Tây; Ngọc Hồi (Thanh Trì, Hà Nội) - Thạch Lỗi (Đông Anh, Hà Nội) kết nối các tuyến đường sắt đi phía nam và phía bắc; Thành phố Hồ Chí Minh - Cần Thơ kết nối Thành phố Hồ Chí Minh với các tỉnh miền Tây Nam Bộ; Thủ Thiêm - Long Thành kết nối Thành phố Hồ Chí Minh với Cảng hành không Long Thành; Biên Hòa - Vũng Tàu kết nối các tỉnh Đông Nam bộ với Thành phố Hồ Chí Minh, cảng biển khu vực Cái Mép - Thị Vải.
Về khó khăn, vướng mắc, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Danh Huy cho biết, các dự án đường sắt quan trọng quốc gia có quy mô lớn, tiêu chuẩn kỹ thuật phức tạp, đi qua nhiều địa phương nên cần xem xét cẩn trọng, kỹ lưỡng, công tác chuẩn bị đầu tư mất nhiều thời gian, cần sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành, địa phương.
Các dự án đường sắt mang lại hiệu quả lớn về mặt kinh tế nhưng hiệu quả tài chính dự án chưa cao nên ngân sách nhà nước cần giữ vai trò chủ đạo và ưu tiên bố trí nguồn lực để đầu tư. Công nghiệp đường sắt chưa sản xuất được phương tiện, thiết bị, linh kiện, phụ tùng cho đường sắt nói chung. Nguồn nhân lực chưa tiếp cận với trình độ quản lý, kỹ thuật tiên tiến; thiếu chuyên gia về đường sắt...
Phát biểu tại Phiên họp, Giáo sư, Tiến sĩ Lã Ngọc Khuê, nguyên Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải, ngoài mục tiêu vận tải hành khách, tuyến đường sắt tốc độ cao phải giải quyết được điểm nghẽn vận tải hàng hóa bằng đường sắt của Việt Nam, nhằm thay đổi cơ cấu của thị phần vận tải, có như vậy mới giảm chi phí logistics và dứt khoát phải liên thông với các tuyến đường sắt quốc tế. Mặc dù vận tải đường thủy nội địa, đường biển có ưu thế về chi phí nhưng thời gian kéo dài, bốc dỡ nhiều lần. Vì vậy, đây là cơ hội rất lớn để ngành đường sắt giành lại thị phần vận tải hàng hóa đường dài, nâng cao năng lực cạnh tranh cho nền kinh tế.
Nguyên Phó Tổng Giám đốc Tổng công ty Đường sắt Việt Nam Vương Đình Khánh đề nghị tính toán kỹ phương án đưa toàn bộ tuyến đường sắt hiện hữu chỉ phục vụ chạy tàu hàng; đầu tư cho công nghiệp đường sắt, nhất là chế tạo đầu máy, toa xe… song song với lộ trình triển khai dự án đường sắt tốc độ cao.
Một số ý kiến cho rằng, kỹ thuật, công nghệ hiện nay còn phụ thuộc bên ngoài; do đó, cần chủ động về cơ chế, chính sách để huy động được nguồn lực, đột phá về cách làm.
Diệp Trương
