Không để khoảng trống thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia khi các địa phương thực hiện sáp nhập cấp xã, tỉnh, không tổ chức cấp huyện.
Đây là yêu cầu của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà tại cuộc họp trực tiếp kết hợp trực tuyến với một số bộ ngành, địa phương về 3 Chương trình mục tiêu quốc gia: Phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; Giảm nghèo bền vững; Xây dựng nông thôn mới, diễn ra chiều 31/3, tại Trụ sở Chính phủ.
Phó Thủ tướng Mai Văn Chính đồng chủ trì cuộc họp tại điểm cầu UBND tỉnh Khánh Hòa.
Tháo gỡ vướng mắc để hoàn thành mục tiêu 3 Chương trình
Thẳng thắn nêu rõ 3 Chương trình mục tiêu quốc gia còn chồng lấn về đối tượng hỗ trợ, mục tiêu, nguồn vốn đầu tư còn dàn trải, Phó Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương rút kinh nghiệm trong công tác điều phối, phân cấp và tháo gỡ vướng mắc nhằm hoàn thành mục tiêu của 3 Chương trình. Nhấn mạnh việc đạt chỉ tiêu về giảm số huyện nghèo, số xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, huyện đạt chuẩn nông thôn mới còn nhiều thách thức, Phó Thủ tướng nhấn mạnh: "Sử dụng hiệu quả, thiết thực, cấp bách nguồn vốn mà Nhà nước đầu tư".
Theo đó, Bộ Tài chính làm việc với các bộ, ngành, địa phương để tổng hợp, đề xuất phân bổ nguồn vốn đầu tư, kinh phí thường xuyên còn lại dành cho 3 Chương trình mục tiêu quốc gia, nhất là Chương trình phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Bộ Tài chính phối hợp với các bộ, ngành, địa phương rà soát lại các cơ chế, chính sách tài chính, ngân sách theo Quyết định số 1719/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 bảo đảm bền vững, công khai, minh bạch, không chồng chéo.
Bộ Xây dựng trao đổi với Bộ Tài chính, Ngân hàng Chính sách xã hội bố trí vốn để xóa nhà tạm, nhà dột nát, ưu tiên cho đối tượng người có công, gia đình chính sách.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường xây dựng cơ sở dữ liệu về 3 Chương trình mục tiêu quốc gia; đề xuất chương trình mới nhằm khắc phục tình trạng chồng chéo, dàn trải, chưa dựa vào đối tượng, vùng có tính đặc thù, phân định rõ nhiệm vụ với các chương trình mục tiêu khác. “Các địa phương chuẩn bị thật tốt các dự án thuộc 3 Chương trình để khi có kinh phí, thực hiện ngay”, Phó Thủ tướng yêu cầu.
Phát biểu chỉ đạo trực tuyến tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Mai Văn Chính yêu cầu tổng kết đầy đủ những hạn chế, khó khăn, vướng mắc, thống nhất giải pháp tháo gỡ, quyết tâm phân bổ và giải ngân hết nguồn vốn đầu tư công và kinh phí thường xuyên theo kế hoạch.
Phó Thủ tướng Mai Văn Chính nhấn mạnh cần ban hành bộ tiêu chí mới về xây dựng nông thôn, giảm nghèo theo hướng tích hợp, giảm chồng chéo, trùng lặp; đồng thời tiếp tục kiện toàn Ban chỉ đạo thực hiện các chương trình mục tiêu ở địa phương; phân định thẩm quyền, nhiệm vụ giao cho tỉnh, cho xã sau khi không tổ chức đơn vị hành chính cấp huyện.
Còn 3 nhóm mục tiêu chưa đạt
Theo báo cáo tổng hợp của Bộ Tài chính, tổng số vốn đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 dành cho 3 Chương trình là 102.000 tỷ đồng (100.000 tỷ đồng vốn trong nước, 2.050 tỷ đồng vốn nước ngoài; vốn sự nghiệp nguồn ngân sách Trung ương bố trí đạt gần 97.900 tỷ đồng).
Kết quả thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới đến tháng 3/2025, tỷ lệ xã đạt chuẩn nông thôn mới đạt 77,9% (mục tiêu giai đoạn 2021-2025 là 80%); huyện đạt chuẩn nông thôn mới là 47,6% (mục tiêu là 50%); 6 tỉnh hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới (mục tiêu là 15 tỉnh).
Chương trình giảm nghèo bền vững đã đạt chỉ tiêu Quốc hội, Chính phủ giao. Tỷ lệ hộ nghèo đa chiều đến năm 2024 là 1,93%; hộ nghèo tại các huyện nghèo là 24,86%; hộ nghèo dân tộc thiểu số còn 12,55% (giảm 3,95%).
Trong số 9 nhóm mục tiêu của Chương trình phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, có 6 nhóm mục tiêu đã cơ bản hoàn thành và vượt: Tỷ lệ giảm nghèo vùng đồng bào dân tộc thiểu số; thu nhập bình quân; giao dục; lao động qua đào tạo nghề; bảo tồn, phát triển giá trị, bản sắc văn hóa truyền thống; tăng cường công tác y tế.
Ba nhóm mục tiêu chưa đạt là: Cải thiện hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội; giảm số xã, thôn ra khỏi địa bàn đặc biệt khó khăn; công tác định canh, định cư, giải quyết cơ bản tình trạng thiếu đất ở, đất sản xuất.
Riêng năm 2025, tổng dự toán, kế hoạch vốn ngân sách Trung ương dành cho 3 Chương trình là hơn 53.500 tỷ đồng, trong đó Thủ tướng đã giao gần 30.400 tỷ đồng (gồm gần 22.000 tỷ đồng vốn đầu tư công, 8.400 tỷ đồng kinh phí thường xuyên). Ước đến hết tháng 3/2025, các địa phương giải ngân 3.836 tỷ đồng vốn đầu tư công Trung ương (đạt 16%); kinh phí thường xuyên đạt 323 tỷ đồng (đạt 1,8%).
Về những khó khăn, hạn chế, Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung biết, một số nội dung thuộc 3 Chương trình mục tiêu quốc gia chưa đủ cơ sở pháp lý để triển khai thực hiện, nhất là Chương trình phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Một số nội dung hỗ trợ của Chương trình giảm nghèo bền vững; Chương trình phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi không còn đối tượng triển khai hoặc định mức hỗ trợ còn thấp.
Một số địa phương chưa chủ động rà soát, chuẩn bị thủ tục đầu tư ngay từ khâu lập kế hoạch, mất nhiều thời gian hoàn thiện thủ tục đầu tư, phê duyệt dự án, phân bổ, giao kế hoạch vốn.
Chưa kể, trong những tháng đầu năm 2025, các bộ ngành, địa phương tập trung chủ yếu cho việc kiện toàn, sắp xếp bộ máy tổ chức nên chưa tập trung thực hiện, giải ngân vốn các chương trình mục tiêu quốc gia.
Đẩy nhanh tiến độ giải ngân
Tại cuộc họp, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy đánh giá kết quả đạt chuẩn xã nông thôn mới của một số vùng kinh tế-xã hội vẫn còn khoảng cách chênh lệch lớn. Một số địa phương chưa chú trọng nâng cao chất lượng tiêu chí sau đạt chuẩn. Trong khi đó, việc sắp xếp tổ chức, bộ máy làm thay đổi chủ thể thực hiện, gây khó khăn cho điều hành, tổng hợp.
Trong năm 2025, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy đề nghị các địa phương khẩn trương hoàn thành phân bổ, giao chi tiết kế hoạch vốn ngân sách Trung ương, bố trí đủ vốn đối ứng thực hiện; đẩy nhanh tiến độ giải ngân; rà soát, bổ sung, điều chỉnh các vấn đề liên quan đến xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững phù hợp với bối cảnh thực hiện sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng kiến nghị tích hợp 2 Chương trình xây dựng nông thôn mới, Chương trình giảm nghèo bền vững thành 1 Chương trình trong giai đoạn 2026-2030; xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về Chương trình mục tiêu quốc gia để nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước...
Tiếp thu các ý kiến tại cuộc họp, Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho biết Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan để xây dựng chương trình về nông thôn mới, giảm nghèo bền vững theo hướng tích hợp, bảo đảm hiệu quả, không trùng lặp, quản lý theo mục tiêu, sản phẩm đầu ra, thay vì quy trình, thủ tục.
Phát biểu trực tuyến tại cuộc họp, Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung cho biết, hai mục tiêu của Chương trình giảm nghèo bền vững về giảm: Số huyện nghèo; số xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo là "khó đạt chỉ tiêu đề ra".
Tuy nhiên, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho rằng: Chương trình giảm nghèo bền vững cơ bản hoàn thành sứ mệnh lịch sử, vì vậy, các nội dung, tiêu chí về hộ thoát nghèo ở đô thị, nông thôn, vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo... nên tích hợp vào Chương trình xây dựng nông thôn mới. Các nội dung tiêu chí thoát nghèo của thôn, xã, bản đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số có thể tích hợp vào Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.
Đối với một số địa phương có tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công thấp, phát biểu trực tuyến tại cuộc họp, lãnh đạo tỉnh Khánh Hòa, Gia Lai, Cao Bằng... báo cáo nguyên nhân, đề xuất giải pháp khắc phục, phân bổ hết vốn đầu tư công, kinh phí thường xuyên trong năm 2025 để kịp thời hoàn thành các mục tiêu của 3 Chương trình mục tiêu quốc gia trong năm 2025.
Cùng với đó, lãnh đạo Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Xây dựng, Bộ Nội vụ, Ngân hàng Nhà nước... đề nghị Chính phủ tiếp tục duy trì chính sách hỗ trợ phù hợp, tập trung cho từng đối tượng, địa bàn đặc thù, bảo đảm sự phát triển bền vững và tránh tình trạng tái nghèo; tập trung xóa nhà tạm, nhà dột nát.
Diệp Trương
