Nông dân Cúc Phương làm giàu từ nghề nuôi hươu lấy nhung

Đầu hè về với Cúc Phương, khi những bông hoa gạo nở đỏ rực cả một góc rừng, từng đàn bướm đủ mầu khoe sắc trong ánh bình minh đưa chúng tôi vào một nơi thiên nhiên tươi đẹp và tinh khiết. Tại đây đang vào thời kỳ cao điểm thu hoạch nhung hươu của năm nên mọi thứ như sôi động hơn rất nhiều. Trong nhiều năm trở lại đây, nghề nuôi hươu lấy "lộc" hươu, hay còn gọi là nhung hươu (một bộ phận sừng non của con hươu đực) phát triển rất rầm rộ. 

Một đội khai thác đang thu hoạch nhung hươu.

Tại một trang trại của người dân địa phương, một toán thợ đang thực hiện những công việc thuần thục của việc cắt nhung hươu. Những con hươu đực, đủ tuổi và khỏe mạnh được lùa ra một khu cách ly để lấy nhung. Những con hươu được chọn lấy nhung thường khi tuổi của sừng đã đủ tháng, khỏe mạnh, nhanh nhẹn. 

Bốn người thợ to khỏe, lành nghề thuần thục bắt từng con hươu, giữ chặt và dùng dao sắc khéo léo nhưng dứt khoát cắt nhanh đôi nhung hươu. Sau đó, người thợ băng vết thương vừa cắt bằng lá rừng giúp cầm máu và nhanh lành vết thương. Sau khi được lấy nhung, những con hươu đực lại chạy nhảy và ăn cỏ cây bình thường như chưa hề có chuyện gì xảy ra. 

Nhân viên của Trung tâm Cứu hộ bảo tồn phát triển sinh vật, Vườn Quốc gia Cúc Phương chăm sóc hươu.

Anh Bùi Văn Tuyên, thôn Nga 2, xã Cúc Phương dẫn chúng tôi ra khu chuồng trại của gia đình giới thiệu về những con hươu được nuôi lấy nhung, thường thì những con hươu đến tuổi lấy nhung được được nuôi từ vài năm trở lên, ở độ tuổi trưởng thành. Hàng năm, từ khoảng tháng 12 âm lịch đến hết tháng 4 âm lịch là mùa cắt lộc nhung hươu. 

Khi con hươu bắt đầu mọc nhung, người chăn nuôi sẽ theo dõi quá trình phát triển của nhung, đánh dấu đủ ngày đủ tháng để cắt lộc đảm bảo lộc nhung vừa đủ tuổi, không non quá cũng không già quá, vì khi nhung già sẽ hóa sừng, hươu cọ vào thành tường hoặc vào đá cũng sẽ bị rụng sừng. 

Nhung hươu đạt tiêu chuẩn sẽ cho chất lượng về dinh dưỡng. Sau hơn chục năm nuôu hươu lấy lộc, nay gia đình anh Tuyên duy trì đàn hươu 14 con hươu đực, tất cả đều đang ở tuổi cho lộc hươu. 

Đàn hươu của một hộ dân trong xã.

Theo anh Tuyên, nuôi hươu không khó, chỉ cần một diện tích nhất định đủ xây dựng chuồng trại cho hươu ở, có khoảng không gian rộng rãi cho hươu đi lại, chạy nhảy. Điều quan trọng là phải cung cấp đủ chất dinh dưỡn cho hươu, có 8 loại lá rừng mà hươu thường ăn, trong đó phải có một số lá cây mà loài hươu yêu thích như lá sung, lá vải… để đảm bảo đủ thành phần dinh dưỡng cho hươu nhanh lớn, phát triển khỏe mạnh. Những loại lá rừng này ở Cúc Phương rất nhiều. 

Hươu cho lộc 1 lần/năm với số lượng khoảng 7 lạng nhung/con, cá biệt có con hươu cho hơn 1kg nhung/năm. Hiện tại nhung hươu được bán tại Cúc Phương có giá dao động từ 1,6 triệu đến 2 triệu đồng/lạng, nhẩm tính một con hươu bình quân cho thu nhập từ 10 đến 15 triệu đồng/năm. Với đàn hươu của mình, gia đình anh Tuyên có thể thu về khoảng 150 triệu đồng trong vụ lộc hươu năm nay. 

Anh Đinh Ngọc Lan, một thợ khai thác nhung hươu xã Cúc Phương cho biết: Đội khai thác nhung hươu có 5 người, chuyên đi khai thác nhung hươu cho các gia đình khi vào vụ thu hoạch. Việc cắt nhung hươu được thực hiện theo đúng quy trình, từ bắt nhẹ nhàng, ghì chặt để người cắt nhanh, đúng vị trí, vừa đảm bảo nhung hươu chất lượng vừa đảm bảo con hươu không đau, không bị nhiễm trùng sau cắt. 

Dẫn chúng tôi thăm khu chăn nuôi hươu của Trung tâm Cứu hộ bảo tồn phát triển sinh vật, Vườn Quốc gia Cúc Phương, ông Hoàng Xuân Thủy, Phó Giám đốc Trung tâm cho biết, hiện Trung tâm nuôi 120 cá thể hươu, phần lớn trong độ tuổi khai thác nhung. Ông Thủy cho biết, Trung tâm bắt đầu nuôi hươu từ cuối những năm 1980, tuy nhiên, thay vì nuôi hươu để lấy thịt như trước, nhiều năm gần đây Trung tâm đã chuyển hướng nuôi hươu để lấy nhung, vừa là để phát triển ngành nghề, vừa là để bảo tồn những nguồn gen quý. 

Nhiều năm nay, ngoài khu vực chăn nuôi tại Vườn quốc gia Cúc Phương, các hộ dân xung quanh cũng mua hươu giống về chăn nuôi tại gia đình với giá dao động từ 5 đến 6 triệu đồng/con hươu 5 tuổi. Tuy nhiên, để phát triển đàn hươu cũng như phát triển nghề nuôi hươu lấy nhung tại địa phương, cần có chính sách khuyến nông hợp lý và mở các lớp tập huấn, chuyển giao khoa học kỹ thuật cho các hộ chăn nuôi. 

Bên cạnh đó, cần đầu tư công nghệ sấy khô nhung hươu để phục vụ nhu cầu của các hộ chăn nuôi, bởi hiện nhung hươu khi thu hoạch xong đều được cấp đông, dẫn đến giảm giá thành cũng như các vi chất dinh dưỡng trong sản phẩm. 

Chủ tịch UBND xã Cúc Phương Đinh Văn Xuân cho biết, nghề nuôi hươu ở Cúc Phương đã có từ những năm cuối thế kỷ trước. Hiện toàn xã có gần 200 hộ nuôi hươu với tổng đàn trên 500 cá thể hươu, 80% trong số đó đang ở trong độ tuổi trưởng thành. Nhẩm tính với số lượng hươu như hiện nay, người dân Cúc Phương có thể thu về khoảng 5 tỷ đồng từ khai thác nhung hươu. 

Ngoài việc giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho các hộ chăn nuôi, tại Cúc Phương nhiều năm nay còn có nghề thu hái lá rừng cho hươu. Thường thì mỗi con hươu trưởng thành ăn hàng chục kg lá/ngày, do đó nhiều gia đình chăn nuôi quy mô lớn hàng chục con đã tính đến phương án trồng thêm cây cỏ voi để chủ động nguồn thức ăn cho hươu. Nhiều năm nay, nhờ giá lộc hươu luôn ổn định nên nghề này mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người chăn nuôi.