Cứ từ 3 đến 5 năm, trong khoảng thời gian từ tháng 1 đến tháng 3, khi mùa màng thu hoạch xong, đồng bào M’nông ở tỉnh Đắk Nông lại tổ chức lễ sum họp nhằm cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Ngày 13/7, tại buôn Đung (xã Đắk Phơi, huyện Lắk), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk tổ chức phục dựng Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia: Lễ mừng thọ của người M’nông năm 2023.
Từng có việc làm ổn định nhưng anh Y Xim Ndu (sinh năm 1992) ở buôn Yuk La 1, xã Đắk Liêng, huyện Lắk (Đắk Lắk) đã quyết định nghỉ việc, mở tour du lịch trải nghiệm trên mảnh đất quê hương. Được du khách tin tưởng, hành trình “khởi nghiệp” của Y Xim Ndu đã truyền cảm hứng cho nhiều bạn trẻ trên con đường lập thân, lập nghiệp.
Dân ca của người M'nông (còn gọi là Nau M’pring) ở Đắk Nông là hình thức diễn xướng dân gian (không có nhạc đệm) với 2 hình thức gồm độc diễn (hát một người) và hát đối đáp, vừa được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia thuộc loại hình Nghệ thuật trình diễn dân gian.
Buôn M’Liêng, xã Đắk Liêng, huyện Lắk (Đắk Lắk) là một trong những buôn làng hiếm hoi còn lưu giữ được những giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể truyền thống của Tây Nguyên.
Người M’nông quan niệm “khách vào bon (làng) như con vào bụng mẹ” nên không phân biệt khách chung hay khách riêng, tất cả đều được bon hoặc chủ nhà chào đón nồng nhiệt.
Lễ cúng mưa đầu mùa là một trong những phong tục tốt đẹp của đồng bào người M’nông ở Đắk Lắk, cầu thần mưa ban cho mưa thuận gió hòa, nhiều điều tốt đẹp.
Theo quan niệm của người M’nông, cây nêu là nơi trú ngụ của các thần linh, nơi mà các vị thần sẽ về ở và dự lễ hội. Các vị thần được mời đến phải có chỗ “lưu trú”. Thần linh phải ở chỗ trang trọng thì mới chứng kiến lòng thành và giúp đỡ bon làng.
Lễ cúng cổng buôn làng của người M’nông là nghi lễ khẩn cầu các vị thần phù hộ mưa thuận, gió hòa, tránh rủi ro, tai họa cho buôn làng. Đây là nghi thức sinh hoạt quan trọng của người M’nông, thường diễn ra vào khoảng cuối tháng Ba, đầu tháng Tư (âm lịch).
Từ khi là thai nhi trong bụng mẹ cho đến lúc chào đời, mỗi đứa trẻ người M’nông trải qua nhiều giai đoạn. Ở mỗi giai đoạn, gia đình, dòng họ đều tổ chức một nghi lễ để báo cáo với thần linh như lễ mở mắt, lễ cắt tóc, lễ xỏ tai,... Trong đó, lễ cắt nhau rốn ở trẻ em mới sinh đánh dấu cho sự tồn tại và phát triển của đứa trẻ.
Trong đời sống hằng ngày, bên cạnh nhiều món ăn truyền thống dân dã, ngon và hấp dẫn như cơm lam – thịt nướng, cà đắng nấu lòng bò, đọt mây nấu cá hộp, canh thụt…, người M’nông trên địa bàn còn có một món ăn rất đặc sắc là “biăp pŭ”.
Ông Điểu Hót, 42 tuổi, Bon trưởng bon Điêng Đu, xã Đắk Ngo, huyện Tuy Đức, Đắk Nông là một tấm gương điển hình của phong trào học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh của cả tỉnh nói chung và cộng đồng người M’Nông nói riêng.
