Theo đánh giá của các nhà khoa học, năng suất lúa ở một số tỉnh vùng Đồng bằng sông Cửu Long có xu hướng giảm, nguyên nhân một phần là do ảnh hưởng của thời tiết. Ngoài ra, kỹ thuật canh tác chưa hợp lý cũng là nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên.
 |
| Canh tác lúa thông minh. Nguồn ảnh: TNMT |
Tỉnh An Giang có 617 tiểu vùng (xây dựng đê bao) với hơn 254.210 ha đất lúa được bảo vệ trong mùa lũ; trong đó 281 tiểu vùng bao với diện tích trên 133.023 ha được bảo đảm tuyệt đối và 336 tiểu vùng với diện tích khoảng 121.187 ha có đê bao bảo vệ diện tích lúa Hè Thu đến đầu mùa lũ (cuối tháng 8).
Ở các vùng có đê bao, những năm gần đây, việc sản xuất lúa 3 vụ/năm giúp giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho nông dân, nhưng tình trạng này kéo dài và bị lạm dụng khiến nguồn dinh dưỡng trong đất ngày càng bị vắt kiệt. Thời gian gần đây, nông dân phải sử dụng phân bón nhiều hơn nhưng năng suất lúa vẫn có chiều hướng sụt giảm.
Ông Bùi Thanh Tùng, ở xã Vĩnh Lộc, huyện An Phú, tỉnh An Giang, cho biết: Trước đây trung bình mỗi công lúa (khoảng 1.000m2) ông chỉ sử dụng khoảng 50kg phân bón/vụ, hiện nay phải bón gần 100kg, lúa mới phát triển tốt. Nếu vụ nào lúa được mùa, được giá sẽ có lãi, còn mất mùa thì lỗ vốn.
Phân tích về những nguyên nhân ảnh hưởng đến năng suất lúa cũng như chi phí giá thành của nông dân ngày một tăng, Tiến sĩ Thái Huỳnh Phương Lan, Trường Đại học An Giang cho rằng, ngoài ảnh hưởng từ các yếu tố thời tiết, đất đai, cung cấp dinh dưỡng không hợp lý, chế độ làm đất và tình trạng sản xuất lúa liên tục cũng là nguyên nhân khiến việc sản xuất lúa kém hiệu quả.
Khoảng 10 năm trở lại đây, việc cày sâu, phơi ải sau mỗi vụ mùa không còn phổ biến trên những cánh đồng thuộc tỉnh An Giang. Thay vì phải có thời gian cách ly, phơi ải để đất nghỉ ngơi, nông dân cho đất sản xuất lúa liên tục. Tình trạng đất bị ẩm ướt kéo dài từ vụ mùa này đến vụ mùa khác khiến đất bị chặt lại, rễ lúa khó phát triển và hấp thu chất dinh dưỡng, từ đó dễ dẫn đến tình trạng thất thoát phân bón, làm giảm năng suất lúa.
Một trong những nguyên nhân chính khiến đất lúa đang nghèo chất dinh dưỡng là do tình trạng lũ thấp, lượng phù sa giảm, gây ảnh hưởng đến việc bổ sung nguồn dưỡng chất thiết yếu cho đất nông nghiệp.
Theo Tiến sĩ Thái Huỳnh Phương Lan, phù sa đóng vai trò quan trọng đối với canh tác lúa nói riêng và sản xuất nông nghiệp nói chung. Nhiều nông dân nhận định, nếu so sánh lợi nhuận của cánh đồng được xả lũ và sản xuất 2 vụ/năm với cánh đồng không được xả lũ, sản xuất 3 vụ/năm, hiệu quả kinh tế gần như tương đương. Tuy nhiên, sản xuất 3 vụ lúa, không những không tăng lợi nhuận kinh tế mà còn làm cho đất ngày một bạc màu, khó canh tác hơn.
Hướng tới nền nông nghiệp bền vững
Trong nông nghiệp, nguồn tài nguyên đất đóng vai trò vô cùng quan trọng, do đó sử dụng nguồn tài nguyên này đúng cách, hợp lý, nhưng vẫn mang lại hiệu quả kinh tế cao là cách làm thông minh mà nông dân cần hướng tới.
Theo Giáo sư Võ Tòng Xuân, Hiệu trưởng Trường Đại học Nam Cần Thơ, có nhiều cách để nông dân trồng lúa tiết kiệm chi phí, tăng lợi nhuận như: Việc sử dụng phân bón hợp lý, hạn chế bón phân hóa học (Ure) và phải cân đối giữa phân hữu cơ, phân tổng hợp (NPK), chú trọng khâu bón lót. Bên cạnh đó, việc tận dụng nguồn phù sa từ sông Cửu Long là một trong những giải pháp hữu hiệu giúp bổ sung nguồn dinh dưỡng cho đất lúa, giúp rửa độc cho đồng ruộng, cân bằng hệ vi sinh có lợi cho đất.
Ngoài ra, việc tận dụng rơm rạ để trả lại nguồn dinh dưỡng cho đất cũng là một giải pháp tích cực, giúp đất trở nên màu mỡ hơn. Trung bình mỗi ha lúa, nông dân sẽ thu được từ 5 - 7 tấn phụ phẩm, nguồn phụ phẩm này có giá trị dinh dưỡng tương đương 5 - 7 bao phân NPK, nếu tận dụng được nguồn dinh dưỡng từ rơm rạ (không đốt rơm, thay vào đó, sử dụng rơm và gốc rạ nuôi trâu bò; lấy phân trâu bò ủ thành phân hoặc dùng cho biogas… sau đó trả rơm mục trở về đất ruộng) như vậy nông dân sẽ tiết giảm được nhiều chi phí, tăng lợi nhuận (từ chăn nuôi) và đất không bị bạc màu, cây lúa vẫn phát triển tốt.
Ngoài ra, sản xuất lúa theo hướng hữu cơ cũng là một trong những giải pháp bền vững hiện nay, trên địa bàn tỉnh An Giang đã có một số nông dân ở huyện An Phú áp dụng thành công mô hình sản xuất lúa an toàn sinh học. Mô hình này không chỉ giúp nông dân không còn lệ thuộc vào phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật, mà nguồn tài nguyên đất cũng được trả lại sự màu mỡ vốn có. Bên cạnh đó, một số mô hình sản xuất lúa áp dụng “1 phải 5 giảm”, “3 giảm 3 tăng”… được triển khai trên địa bàn tỉnh An Giang thời gian gần đây đã và đang mang lại những hiệu quả tích cực trên đồng ruộng, được ngành nông nghiệp tỉnh An Giang nhân rộng.
Theo Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh An Giang Lâm Quang Thi, thời gian tới, tỉnh sẽ giảm diện tích sản xuất lúa 3 vụ. Ngành nông nghiệp An Giang đang có các giải pháp giúp nông dân chuyển đổi mô hình cây trồng, vật nuôi phù hợp với đặc điểm của từng vùng và thị trường, từng bước hướng tới phát triển nền nông nghiệp bền vững.
Công Mạo
(TTXVN)
