Nhằm góp phần thực hiện chính sách phát triển bình đẳng các tộc người, phát triển quan hệ tốt đẹp của các tộc người với quốc gia - dân tộc, chiến lược đại đoàn kết toàn dân tộc và xây dựng cộng đồng quốc gia dân tộc Việt Nam, ngày 1/12, tại Hà Nội, Viện Dân tộc học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam tổ chức Hội nghị Dân tộc học Quốc gia năm 2022 với chủ đề “Văn hóa tộc người trong xây dựng cộng đồng quốc gia - dân tộc Việt Nam hiện nay”.
Khai mạc hội nghị, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Văn Minh, Viện trưởng Viện Dân tộc học cho rằng, với quan điểm coi văn hóa không chỉ là mục tiêu mà còn là động lực phát triển kinh tế - xã hội, hoàn thiện nhân cách con người, Đảng, Nhà nước ta rất chú trọng công tác bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của các tộc người, coi đó là tài sản quý báu của toàn xã hội và là điều kiện quan trọng góp phần xây dựng nền văn hóa chung của quốc gia - dân tộc.
Đồng bào dân tộc Nùng Lạng Sơn chỉnh sửa trang phục đi chơi Tết Độc lập. Ảnh: Quang Duy – TTXVN
Đến nay, về cơ bản, những thể chế, thiết chế và chế định pháp lý về văn hóa của các tộc người, của quốc gia đã được xây dựng trên cả nước, kể cả cấp cơ sở ở những vùng miền núi, vùng tộc người thiểu số, vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, vùng có đạo, nhất là trong các lĩnh vực văn hóa chính trị, văn hóa kinh tế, văn hóa pháp luật, văn hóa môi trường, văn hóa giáo dục, văn hóa tôn giáo tín ngưỡng...
Đặc biệt, nhận thức về văn hóa ngày càng toàn diện, sâu sắc hơn. Các lĩnh vực, loại hình, sản phẩm văn hóa phát triển ngày càng đa dạng, đáp ứng nhu cầu mới, nhiều mặt của đời sống xã hội. Nhiều giá trị văn hóa truyền thống và di sản văn hóa được kế thừa, bảo tồn, phát huy. Văn hóa trong chính trị và trong kinh tế bước đầu được coi trọng, phát huy hiệu quả tích cực.
Thực tế cho thấy vẫn còn nhiều giá trị văn hóa của các tộc người tiếp tục bị suy giảm, thay đổi,… Vai trò của văn hóa trong xây dựng con người chưa được xác định đúng tầm, còn có chiều hướng coi trọng chức năng giải trí đơn thuần. những tác phẩm văn hóa, văn học, nghệ thuật lớn, phản ánh sinh động tầm vóc công cuộc đổi mới, có tác dụng tích cực đối với con người còn thiếu… Môi trường văn hóa, xã hội tiếp tục bị ô nhiễm bởi các tệ nạn xã hội, tham nhũng, tiêu cực. “Thực tế đó đòi hỏi tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu tổng kết, bổ sung, phát triển lý luận, thực tiễn về văn hóa tộc người, văn hóa quốc gia nhằm nhận diện, đánh giá các vấn đề mới về văn hóa của các tộc người ở nước ta hiện nay, góp phần xây dựng hệ thống cơ sở khoa học cho việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của các tộc người đồng thời xây dựng văn hóa quốc gia - dân tộc Việt Nam”. Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Văn Minh nhấn mạnh.
Bàn về văn hóa quốc gia, Phó Giáo sư, Tiến sỹ Vương Xuân Tình, Viện Dân tộc học cho rằng, văn hóa quốc gia là những yếu tố, giá trị văn hóa có tính phổ quát cho tất cả các tộc người hay nhóm xã hội trong một quốc gia, thuộc phạm trù văn hóa chính trị. Nội hàm của văn hóa quốc gia gồm ngôn ngữ, các biểu tượng và thiết chế văn hóa của quốc gia. Đây là một thực thể, một loại hình văn hóa song hành với các thực thể, loại hình văn hóa khác, cũng là một đơn vị phân tích. Mặc dù trên thế giới còn có ý kiến khác biệt, song không thể phủ nhận sự tồn tại và vai trò của văn hóa quốc gia. Loại hình văn hóa này có chức năng kết nối công dân thuộc các tiểu văn hóa như tộc người, tôn giáo hay nhóm nghề nghiệp, tạo thành nền văn hóa thống nhất trong đa dạng.
Theo đó, văn hóa quốc gia góp phần tạo nên bản sắc quốc gia, tác động mạnh mẽ đến phát triển, đặc biệt trong đồng thuận xã hội và phát triển kinh tế - xã hội. Với vị trí và vai trò đã nêu, các quốc gia trên thế giới dù thuộc thể chế chính trị khác nhau đều chú trọng xây dựng và phát triển văn hóa quốc gia. Ở Việt Nam, loại hình văn hóa này được quan tâm trong thực tiễn, song chưa được chú ý nghiên cứu, bởi vậy, cần nhận diện sâu sắc hơn.
Tại hội nghị, các đại biểu, các nhà khoa học thảo luận về một số nội dung: Những vấn đề đặt ra trong xây dựng nền văn hóa quốc gia thống nhất trong đa dạng; triết lý, cách thức bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các tộc người và triết lý, chính sách quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa của các tộc người; biến đổi văn hóa tộc người hiện nay; văn hóa tộc người và vị thế của các tộc người trong xây dựng cộng đồng quốc gia - dân tộc; các yếu tố tác động đến văn hóa tộc người, xây dựng văn hóa quốc gia và xây dựng cộng đồng quốc gia - dân tộc hiện nay. Qua đó, đề xuất bài học kinh nghiệm, giải pháp trong xây dựng cộng đồng quốc gia - dân tộc hiện nay.
Lý Thanh Hương
