Thiếu vi chất dinh dưỡng dẫn đến suy dinh dưỡng thể thấp còi ở trẻ em

Viện Dinh dưỡng quốc gia cho biết: Việt Nam vẫn đang phải đối mặt với những thách thức về vấn đề suy dinh dưỡng như: Tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi (chiều cao theo tuổi) ở trẻ em dưới 5 tuổi tính chung cả nước mỗi năm giảm 1% nhưng vẫn còn ở mức cao (24,3% năm 2016) và có sự chênh lệch nhiều giữa các vùng, nhất là giữa vùng núi, vùng khó khăn và nông thôn với thành phố, đồng bằng. Tỷ lệ này ở miền núi phía Bắc là 30,3% và Tây nguyên là 34,2%. Chiều cao trung bình nam và nữ của Việt Nam là 1,64m và 1,55m, thấp hơn các nước phát triển như Nhật Bản (1,72m và 1,58m), Singapore (1,71m và 1,60m). Thiếu vi chất dinh dưỡng là nguyên nhân quan trọng nhất dẫn tới chậm phát triển chiều cao ở các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Đặc biệt, suy dinh dưỡng thấp còi và thiếu vi chất dinh dưỡng chính là nguyên nhân dẫn tới chiều cao thấp ở thanh niên Việt Nam. Ngoài ra, thiếu vi chất dinh dưỡng còn ảnh hưởng xấu tới sức khỏe, sự phát triển thể lực, tầm vóc, trí tuệ, cản trở sự tăng trưởng và phát triển toàn diện của trẻ em và khả năng sinh sản cũng như năng suất lao động của người lớn.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Trần Thúy Nga, Trưởng khoa Vi chất dinh dưỡng (Viện Dinh dưỡng quốc gia), việc thiếu một số vi chất dinh dưỡng quan trọng (như iốt, vitamin A, sắt, folate, kẽm) mặc dù rất khó phát hiện song có thể đưa đến những hậu quả to lớn. Thiếu vi chất dinh dưỡng có thể dẫn đến mù lòa, tổn thương não, thai chết lưu, tăng nguy cơ dị tật ống thần kinh, tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng và tử vong ở phụ nữ mang thai, trẻ nhỏ, giảm năng suất lao động ở người trưởng thành. Thiếu vi chất dinh dưỡng ảnh hưởng bất lợi đến sự phát triển cả về thể chất và trí tuệ. Thiếu sắt và iốt làm giảm chỉ số thông minh (IQ) ở trẻ em từ 10-15 điểm.
 

Ở Việt Nam, tình hình thiếu vitamin A, thiếu máu, thiếu sắt và thiếu kẽm vẫn là các vấn đề có ý nghĩa sức khỏe cộng đồng. Theo điều tra năm 2014-2015 của Viện Dinh dưỡng quốc gia, tỷ lệ thiếu máu ở trẻ em dưới 5 tuổi ở Việt Nam là 27,8%; tỷ lệ thiếu máu ở phụ nữ có thai là 32,8% và tỷ lệ này ở phụ nữ không có thai là 25,5%. Tỷ lệ thiếu vitamin A tiền lâm sàng ở trẻ em dưới 5 tuổi là 13%; trong đó tỷ lệ thiếu vitamin A ở trẻ em dưới 5 tuổi cao ở miền núi (16,1%), nông thôn (13,1%) và thấp hơn ở thành thị (8,2%). Tỷ lệ thiếu kẽm ở trẻ em dưới 5 tuổi rất cao tới 69,4%, đặc biệt cao ở miền núi (80,8%), nông thôn (71,6%) và ở thành thị có thấp hơn nhưng vẫn khá cao (49,7%). Tỷ lệ thiếu kẽm ở phụ nữ có thai trên toàn quốc đặc biệt cao ở mức 80,3%; ở phụ nữ tuổi sinh đẻ cũng chiếm 63,6%. Các số liệu trên cho thấy, trong số các trẻ em dưới 5 tuổi hiện nay có gần 1/3 bị thiếu máu và hơn 2/3 bị thiếu kẽm. Thiếu vitamin A tiền lâm sàng ở trẻ em dưới 5 tuổi dù thấp hơn so với thiếu máu, thiếu sắt và thiếu kẽm, nhưng vẫn ở mức có ý nghĩa sức khỏe cộng đồng theo ngưỡng đánh giá của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Như vậy, theo ước tính Việt Nam có khoảng 7,5 triệu trẻ em dưới 5 tuổi thì số trẻ em bị thiếu vitamin A tiền lâm sàng là gần 1 triệu trẻ.

Nguyên nhân của tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng là do khẩu phần ăn của người dân không đảm bảo cung cấp đủ các vi chất dinh dưỡng quan trọng cho nhu cầu cơ thể, đặc biệt trong một số giai đoạn quan trọng như phụ nữ đang mang thai, cho con bú, trẻ em đang tuổi lớn. Theo điều tra khẩu phần của Viện Dinh dưỡng, khẩu phần ăn của người dân Việt Nam hầu hết không đáp ứng đủ 100% nhu cầu về các vitamin và chất khoáng. Bên cạnh đó, vi chất dinh dưỡng từ nguồn thức ăn động vật có giá trị sinh học cao hơn, cơ thể dễ hấp thu và sử dụng hơn so với thức ăn nguồn gốc thực vật nhưng có giá thành cao nên làm giảm sự tiếp cận thường xuyên của người dân với nguồn vi chất dinh dưỡng này, đặc biệt người dân ở nông thôn, miền núi và các vùng khó khăn.

Viện trưởng Viện Dinh quốc gia Lê Danh Tuyên cho biết: Phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng là một cuộc chiến bền bỉ để nâng cao năng lực lao động, phát triển trí tuệ, tầm vóc, chất lượng cuộc sống và sức khỏe của người dân Việt Nam. Phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng là một trong 6 mục tiêu quan trọng của Chiến lược quốc gia dinh dưỡng 2011 – 2020. Vì vậy, việc triển khai đồng bộ các giải pháp phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng bao gồm uống bổ sung các loại vi chất dinh dưỡng, sử dụng thực phẩm tăng cường vi chất dinh dưỡng, sử dụng đa dạng các loại thực phẩm trong bữa ăn hàng ngày, vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường, sử dụng nước sạch, phòng chống các bệnh nhiễm khuẩn, tẩy giun định kỳ theo hướng dẫn của cán bộ y tế là cần thiết nhằm ngăn chặn “nạn đói tiềm ẩn” đang có nguy cơ ảnh hưởng tới tầm vóc và trí tuệ người Việt Nam.
 

Xác định rõ vai trò quan trọng của dinh dưỡng đối với sức khỏe người dân, Viện Dinh dưỡng quốc gia đã tham mưu tích cực cho Bộ Y tế trong việc xây dựng, hoàn thiện và tổ chức thực hiện các chính sách về cải thiện tình trạng dinh dưỡng, tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng cho toàn dân. Viện Dinh dưỡng cũng tham mưu cho Bộ Y tế hoàn thiện các hướng dẫn quốc gia phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng, xây dựng và thực hiện triển khai chương trình sữa học đường, ban hành bảng nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho người Việt Nam, báo cáo kỹ thuật cho việc xây dựng Nghị định 09 bắt buộc tăng cường vi chất dinh dưỡng vào thực phẩm… Bên cạnh đó, Viện cũng đang tập trung nghiên cứu, sản xuất và phát triển các loại sản phẩm tăng cường vi chất đáp ứng nhu cầu của người dân. Trong thời gian qua, nhiều sản phẩm dành cho đối tượng nguy cơ cao như trẻ em, phụ nữ mang thai, phụ nữ tuổi sinh đẻ, các sản phẩm cho những đối tượng đặc biệt đã được cộng đồng chấp nhận.

Viện Dinh dưỡng quốc gia khuyến cáo: Để phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng cho trẻ nhỏ, trước tiên cần quan tâm đến chăm sóc dinh dưỡng ngay từ tuổi vị thành niên, đặc biệt là giai đoạn mới kết hôn, chuẩn bị làm mẹ. Dinh dưỡng hợp lý trong 1.000 ngày vàng (đầu đời) tức là từ khi bà mẹ bắt đầu mang thai đến khi trẻ 2 tuổi đóng vai trò hết sức quan trọng. Đảm bảo dinh dưỡng cho phụ nữ trong thời gian mang thai sẽ giúp thai nhi phát triển tốt và bà mẹ có đủ dự trữ các chất dinh dưỡng để nuôi con sau này. Mặt khác, bổ sung viên sắt trong thời kỳ mang thai và sau khi sinh là cần thiết để phòng chống thiếu máu cho cả mẹ và con. Bà mẹ trong vòng một tháng đầu sau sinh cũng cần được uống vitamin A liều cao và cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu sau sinh để phòng chống thiếu vitamin A cho trẻ nhỏ dưới 6 tháng tuổi. Trên 6 tháng tuổi, trẻ vẫn cần tiếp tục được bú sữa mẹ đến 24 tháng, đa dạng hóa bữa ăn; đồng thời thực hiện vệ sinh ăn uống, vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường, phòng chống nhiễm giun, phòng chống các bệnh nhiễm khuẩn như tiêu chảy, nhiễm khuẩn đường hô hấp, cũng rất quan trọng vì liên quan đến tình trạng dinh dưỡng nói chung và thiếu vi chất của trẻ nhỏ nói riêng...

Thu Phương