Khu di tích quốc gia Plei Ơi cần sớm được bảo tồn, tôn tạo

Khu di tích quốc gia Plei Ơi cần sớm được bảo tồn, tôn tạo

Để bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa vùng miền của những dân tộc bản địa tại địa phương, tỉnh Gia Lai đã thực hiện nhiều phương án tối ưu, đồng bộ để nâng cao ý thức của giới trẻ về gìn giữ văn hóa cộng đồng, cũng như quảng bá hình ảnh mảnh đất, con người Tây Nguyên. Tuy nhiên, do nguồn kinh phí có hạn, nhiều khu di tích cấp quốc gia vẫn chưa được đầu tư tôn tạo, điều này nếu kéo dài, có thể làm mai một, thậm chí mất đi những giá trị vật chất, tinh thần của một số nền văn hóa lâu đời tại Tây Nguyên, đơn cử như Khu di tích quốc gia Plei Ơi tại xã Ayun Hạ, huyện Phú Thiện (Gia Lai).

Trăn trở việc bảo tồn

Với lời giới thiệu nơi đây đã từng tồn tại Vương quốc Hỏa Xa - một nhà nước sơ khai đầu tiên của dân tộc Jrai, chúng tôi đến thăm Plei Ơi với đôi chút tiếc nuối. Ngoài vài căn nhà sàn, căn nhà Rông vừa mới dựng và một số hiện vật di tích trưng bày trong nhà Rông chính để đánh dấu khu trung tâm, Plei Ơi không còn gì nhiều như lời kể mặc dù trong quy hoạch, khu vực này rộng khoảng hơn 120 ha.

Khu di tích quốc gia Plei Ơi cần sớm được bảo tồn, tôn tạo ảnh 1Đoàn viên thanh niên địa phương thường xuyên tổ chức các buổi dọn vệ sinh để góp phần nhỏ trong công tác bảo tồn Khu di tích Plei Ơi. Ảnh: Hồng Điệp - TTXVN

Là nhà nghiên cứu văn hóa bản địa có tiếng trong khu vực, Thạc sỹ Nguyễn Quang Tuệ, Trưởng phòng Quản lý di sản, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai cho biết, Pơtao Apui hay Vua Lửa là một hiện tượng tín ngưỡng độc đáo ở Tây Nguyên và Đông Nam Á. Năm 1993, làng Vua Lửa (Plei Ơi, xã Ayun Hạ) được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di tích cấp quốc gia. Tuy nhiên, đến nay không nhiều người biết về di sản lịch sử, văn hóa này.

Ông Nguyễn Quang Tuệ cho biết thêm, các cuốn sách của tác giả Jacques Dournes được dịch sang tiếng Việt, giúp người đọc có cái nhìn phong phú hơn về những vị "vua không ngai" này. Bao trùm lên cuộc đời thực của các Vua Lửa là những huyền thoại, kiểu như sở hữu gươm thần tạo nên sức mạnh vô song, có tài gọi mưa hoặc khi các ông đi qua làng không ai dám nhìn, vì sợ hỏng mắt… Người Jrai, Bahnar tại Tây Nguyên đều thể hiện sự kính trọng, nể sợ đối với Vua Lửa. Theo họ, trong xã hội có nhiều biến động trước năm 1975, các Vua Lửa chính là một giá trị mang tính truyền thống, một điểm tựa để các cộng đồng dân tộc thiểu số tại chỗ và xung quanh có thể vượt qua nhiều khó khăn, thử thách.

Khu di tích quốc gia Plei Ơi cần sớm được bảo tồn, tôn tạo ảnh 2 Những di tích về các Vua Lửa đang được bảo tồn tại Khu di tích cấp Quốc gia Plei Ơi, xã Ayun Hạ, huyện Phú Thiện. Ảnh: Hồng Điệp - TTXVN

Trăn trở, tâm huyết về việc bảo tồn Khu di tích quốc gia Plei Ơi, ông Nguyễn Quang Tuệ nhận định, khu di tích này đang bị mất dần theo thời gian. Các yếu tố gốc của di tích không còn nhiều. Nguồn lực (kinh phí và con người) địa phương dành cho Plei Ơi chưa đáng kể so với tầm vóc của di tích. Ngoài ra, vì nhiều lý do, công tác quản lý di tích thời gian qua cũng còn những bất cập, vắng khách tham quan, thiếu người hướng dẫn, thiếu cả danh sách các vị Vua Lửa trong nhà trưng bày... Nhưng dù thế nào, vẫn phải chung tay vực dậy di sản văn hóa độc đáo này.

Ông Nguyễn Quang Tuệ cho rằng, khá nhiều sách báo, phim ảnh về Vua Lửa được thực hiện cả ở trong và ngoài nước, tuy nhiên huyện Phú Thiện vẫn chưa được cập nhật. Thiếu tài liệu, công tác truyền thông yếu và chưa thực sự hướng đến những người trẻ là một trong những nguyên nhân khiến Plei Ơi không được nhiều người biết. Nhìn từ góc độ dân gian, Vua Lửa là huyền thoại nhưng trên thực tế, các vị vua thần quyền này cũng là một phần của lịch sử địa phương. Trong ý nghĩa đó, sau gần 30 năm được công nhận, ngày nay, Di tích quốc gia Plei Ơi cần tiếp tục được đầu tư, tôn tạo đúng cách.

Mới đây, trong buổi làm việc với UBND huyện Phú Thiện ngày 5/9/2022, bà Nguyễn Thị Thanh Lịch, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai cho rằng, để bảo tồn, phát huy các giá trị của Khu di tích quốc gia Plei Ơi, từ nay đến năm 2025, Plei Ơi cần được đầu tư đối với các dự án cấp bách như làm đường vào di tích, tái hiện 33 ngôi nhà sàn, bảo tàng văn hóa, không gian nhà mồ Vua Lửa, hồ sen, tái hiện lễ hội qua các bức tượng phục dựng. Các dự án kể trên thể hiện tâm huyết và tầm nhìn của lãnh đạo địa phương, tuy nhiên, do kinh phí địa phương có hạn, tỉnh Gia Lai cần thêm thời gian để có đủ nguồn vốn đầu tư. Trong khi chờ vốn, huyện Phú Thiện có thể trồng trước cây xanh để làm bóng che cho du khách tham quan.

Khu di tích quốc gia Plei Ơi cần sớm được bảo tồn, tôn tạo ảnh 3Lực lượng đoàn viên thanh niên thường xuyên tổ chức các buổi hướng dẫn, tuyên truyền cho du khách về di tích các vị Vua Lửa còn để lại trên khu vực Plei Ơi. Ảnh: Hồng Điệp - TTXVN

Về phía địa phương, ông Phạm Văn Trần Hưng, Trưởng phòng Văn hóa Thông tin huyện Phú Thiện cho biết, trước đây, huyện có Nghị quyết chuyên đề về đẩy mạnh thu hút các nguồn lực đầu tư cho phát triển du lịch huyện Phú Thiện giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030, trọng tâm là khai thác hiệu quả tuyến du lịch Phú Thiện - Chư Sê, phát triển nông nghiệp gắn với du lịch, mô hình hợp tác xã nông nghiệp gắn với du lịch nông thôn. Do đó, huyện Phú Thiện rất mong muốn UBND tỉnh cũng như các sở, ban, ngành tiếp tục đồng hành, hỗ trợ địa phương nhằm góp phần tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc và biến khát vọng phát triển của huyện Phú Thiện sớm trở thành hiện thực.

Hy vọng sớm phục dựng di tích đã mai một

Theo đánh giá của UBND tỉnh Gia Lai, Di tích quốc gia Plei Ơi được UBND tỉnh Gia Lai giao UBND huyện Phú Thiện quản lý vào năm 1993. Từ đó đến nay, tuy đã được các cấp, ngành quan tâm đầu tư tôn tạo bảo tồn, tuy nhiên do diện tích rộng, đầu tư còn manh mún, thiếu tập trung, di tích này đã ngày càng mất dần bản sắc văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số tại địa bàn, không gian sinh hoạt và thờ tín ngưỡng truyền thống dần bị mai một, cảnh quan môi trường chưa được quan tâm đúng mức.

Khu di tích quốc gia Plei Ơi cần sớm được bảo tồn, tôn tạo ảnh 4Già Siu Phơr, già làng Plei Ơi, xã Ayun Hạ, Phú Thiện (Gia Lai) trăn trở về công tác bảo tồn văn hóa của Khu di tích Plei Ơi. Ảnh: Hồng Điệp - TTXVN

Già Siu Phơr, già làng Plei Ơi, xã Ayun Hạ tâm tư, trước đây chỗ này còn lưu lại nhiều di tích như: Gươm thần, bộ chiêng Ơi Tú, núi Chư Tao Yang; khu nhà mồ Pơtao APuih, khu nhà của người Jrai xưa, khu bến nước… Theo quan niệm của người Jrai, khi con người sinh ra thì vạn vật cũng xuất hiện, lúc này có vị thần ban cho những hạt nước mang lại sự sống cho vạn vật đó là Thần mưa - Vị thần mang lại may mắn, hạnh phúc cho con người. Trong truyền thuyết của người Jrai có 14 đời; vua lửa "Pơtao Apui" đã dùng thanh gươm thần để cầu mưa khi vào mùa trồng tỉa hay đang giữa chu kỳ canh tác mà gặp hạn hán, mất mùa. Cho nên hàng năm, người Jrai tiến hành nghi lễ cầu mưa nhằm cầu mong trời đất ban cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, đời sống đồng bào no đủ, mọi người được bình an khỏe mạnh.

Già Phơr cũng ngậm ngùi rằng, hiện tại ngoài một số hiện vật đang được lưu giữ tại nhà Rông thì các di tích khác đang ngày một mai một. Cứ đà này, thế hệ con cháu sẽ không còn được biết về lịch sử cha ông nữa. Ông thay mặt bà con Plei Ơi, mong chính quyền địa phương sớm có phương án phục dựng, bảo tồn Khu di tích Plei Ơi để văn hóa bản địa được lưu truyền.

Khu di tích quốc gia Plei Ơi cần sớm được bảo tồn, tôn tạo ảnh 5 Những di tích về các Vua Lửa đang được bảo tồn tại Khu di tích cấp Quốc gia Plei Ơi, xã Ayun Hạ, huyện Phú Thiện. Ảnh: Hồng Điệp - TTXVN

Góp sức nhỏ trong công tác bảo tồn, lực lượng đoàn viên, thanh niên của xã Ayn Hạ vẫn luôn có những kế hoạch bảo tồn văn hóa riêng của họ. Anh Phạm Nguyên Hoàng, Bí thư Đoàn xã Ayun Hạ cho hay, để giáo dục thế hệ trẻ hướng về cội nguồn, bảo tồn văn hóa truyền thống dân tộc, hằng tuần, đoàn xã luôn bố trí đoàn viên thanh niên đến quét dọn sạch sẽ khu bảo tồn văn hóa Plei Ơi. Ngoài ra, mỗi kỳ kết nạp đoàn viên mới cũng sẽ được tổ chức ngay tại nhà Rông Plei Ơi này, vừa cho các em chơi những trò chơi dân gian và phối hợp tuyên truyền cho các em những kiến thức văn hóa nơi đây.

Hy vọng, với sự vào cuộc của nhiều cơ quan, đơn vị liên quan, Plei Ơi sẽ sớm phục dựng được những di tích đã mai một, góp phần bảo tồn văn hóa các dân tộc Tây Nguyên hiện có, cũng như tạo đà phát triển du lịch, thúc đẩy kinh tế - xã hội địa phương ngày một đi lên.

Hồng Điệp

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Giữ gìn nghệ thuật trình diễn dân gian hát Đúm

Giữ gìn nghệ thuật trình diễn dân gian hát Đúm

Hát Đúm, một loại hình nghệ thuật dân gian độc đáo, gắn bó với người dân Thủy Nguyên từ bao đời nay. Đây không chỉ là một hình thức biểu diễn nghệ thuật mà còn là cách thể hiện tinh thần đoàn kết, gắn bó của cộng đồng, là nơi lưu giữ những truyền thuyết, phong tục tập quán truyền thống của địa phương. Trải qua những thăng trầm, hiện hát Đúm đang được nhiều câu lạc bộ trên địa bàn thành phố Thủy Nguyên gìn giữ, phát triển.

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu trong đời sống đương đại

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu trong đời sống đương đại

Tối 10/2, tại di tích đền Hạ, Khu du lịch sinh thái Suối Mỡ, xã Nghĩa Phương, huyện Lục Nam (Bắc Giang), Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bắc Giang phối hợp với UBND huyện Lục Nam tổ chức Liên hoan “Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” tỉnh Bắc Giang mở rộng lần thứ VI năm 2025. Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Bắc Giang Mai Sơn cùng đông đảo nhân dân tham dự.

Khai mạc lễ hội Đền Trần tỉnh Thái Bình năm 2025

Khai mạc lễ hội Đền Trần tỉnh Thái Bình năm 2025

Tối 10/2 (tức ngày 13 tháng Giêng năm Ất Tỵ), tại Di tích Quốc gia đặc biệt Khu Lăng mộ và Đền thờ các vị vua triều Trần (xã Tiến Đức, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình), UBND tỉnh Thái Bình đã long trọng tổ chức khai mạc Lễ hội đền Trần 2025. Dự lễ khai mạc có các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Đảng, Nhà nước, tỉnh Thái Bình và hàng vạn người dân, du khách trong và ngoài tỉnh Thái Bình.

Rộn ràng trẩy hội Lim

Rộn ràng trẩy hội Lim

Sáng 9/2, lễ hội Lim, huyện Tiên Du (Bắc Ninh) đã được khai hội và thu hút đông đảo du khách tham dự.

Nghệ nhân Ưu tú A Thu “giữ hồn” cho nhạc cụ Xơ Đăng

Nghệ nhân Ưu tú A Thu “giữ hồn” cho nhạc cụ Xơ Đăng

Đứng trước nguy cơ bị mai một văn hóa truyền thống, trong đó có âm nhạc của dân tộc Xơ Đăng, Nghệ nhân Ưu tú A Thu (sinh năm 1976, trú thôn Đăk Rô Gia, xã Đăk Trăm, huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum) đã dành nhiều năm nghiên cứu, học hỏi và tìm các nguyên vật liệu để “hồi sinh” những loại nhạc cụ truyền thống của dân tộc như Klong put, đàn đá… và đồng thời xây dựng một đội nghệ nhân trình diễn nhạc cụ.

Độc đáo những lễ hội Xuân

Độc đáo những lễ hội Xuân

Tối 7/2, lễ hội hoa Đào Xứ Lạng năm 2025 được UBND tỉnh Lạng Sơn tổ chức, thu hút đông đảo nhân dân, du khách thập phương về với Xứ Lạng, hòa mình vào không khí của lễ hội độc đáo này.

Khai hội Xuân Lồng tồng Ba Bể năm 2025

Khai hội Xuân Lồng tồng Ba Bể năm 2025

Lễ hội Lồng tồng Ba Bể năm 2025 diễn ra tại thôn Bó Lù (xã Nam Mẫu, huyện Ba Bể, Bắc Kạn). Đây là lễ hội xuống đồng lớn nhất của tỉnh Bắc Kạn vào dịp đầu năm, được đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia.

Xem trai giả gái múa "Con đĩ đánh bồng" ở Hội làng Triều Khúc

Xem trai giả gái múa "Con đĩ đánh bồng" ở Hội làng Triều Khúc

Lễ hội làng Triều Khúc (huyện Thanh Trì, Hà Nội) là một trong những lễ hội truyền thống của Thủ đô, gắn liền với lịch sử và mang đậm nét văn hóa tâm linh của người Việt, được công nhận là Di sản văn hoá phi vật thể Quốc gia từ năm 2020.

Bình Định tăng cường bảo đảm vệ sinh môi trường đối với các di sản thiên nhiên

Bình Định tăng cường bảo đảm vệ sinh môi trường đối với các di sản thiên nhiên

Hiện nay, tại các điểm di sản thiên nhiên của Bình Định được công nhận là di sản thiên nhiên cấp Quốc gia, công tác bảo vệ môi trường còn hạn chế. Nhiều du khách và người dân địa phương khi đến tham quan, du lịch chưa có ý thức cao về công tác bảo vệ môi trường. Vẫn còn tình trạng du khách xả rác, ăn uống bừa bãi gây mất mỹ quan và ảnh hưởng đến môi trường của di sản. Bên cạnh đó, công tác bảo vệ môi trường đối với các di sản này vẫn chưa được các Sở, ngành phối hợp triển khai chặt chẽ và đồng bộ.

Lễ hội Đúc Bụt “cướp chiếu” cầu may ở Vĩnh Phúc

Lễ hội Đúc Bụt “cướp chiếu” cầu may ở Vĩnh Phúc

Ngày 5/2/2025 (mùng 8 tháng Giêng), Lễ hội Đúc Bụt (hay còn gọi là Lễ hội Cướp chiếu) khai mạc tại cụm di tích Đình Cả, làng Phù Liễn, xã Đồng Tĩnh, huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Phúc, thu hút hàng nghìn người dân địa phương và du khách tham dự.

Lễ cúng rừng của người Mông nơi đại ngàn xanh Nà Hẩu

Lễ cúng rừng của người Mông nơi đại ngàn xanh Nà Hẩu

Đối với đồng bào dân tộc Mông ở xã Nà Hẩu (huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái), lễ cúng rừng hay còn gọi Tết rừng có từ khi tổ tiên di cư đến nơi đây lập làng, lập bản và trở thành bản sắc văn hóa, tín ngưỡng dân gian độc đáo riêng có.

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa

Ngày 5/2 (tức mùng 8 Tết Ất Tỵ), tại xã Phong Phú, huyện Tân Lạc (Hòa Bình) diễn ra Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường năm 2025. Đây là lễ hội dân gian truyền thống lớn nhất của dân tộc Mường, đồng thời trở thành nét sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng không thể thiếu trong dịp Tết đến, Xuân về của người Mường ở Hòa Bình. Lễ hội thu hút hàng nghìn người dân, du khách trong và ngoài tỉnh đến tham gia.

Đặc sắc lễ hội Báo bản làng Nộn Khê

Đặc sắc lễ hội Báo bản làng Nộn Khê

Cứ vào tháng Giêng hằng năm, làng Nộn Khê thuộc xã Yên Từ, huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình tổ chức lễ hội Báo bản. Đây là một trong những lễ hội nổi tiếng tại tỉnh Ninh Bình về quy mô và một số lễ thức, có ý nghĩa báo đáp công đức tiền nhân, ông cha, những người có công khai khẩn đất đai, lập dựng xóm làng. Lễ hội vừa được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Người dân nô nức đi chợ Viềng “mua may, bán rủi”

Người dân nô nức đi chợ Viềng “mua may, bán rủi”

Đã thành thông lệ, cứ vào ngày mùng 7 và mùng 8 tháng Giêng Âm lịch, người dân tại tỉnh Nam Định lại tổ chức chợ Viềng với mục đích “mua may, bán rủi”. Đây là một nét đẹp văn hóa, thể hiện niềm tin, ước vọng của người dân về một năm mới tốt lành. Đông đảo người dân địa phương và các tỉnh, thành lân cận đã nô nức tham gia tạo nên không khí rộn ràng những ngày đầu Xuân.

Độc đáo Lễ hội "rước cụ Thượng" ở Quảng Ninh

Độc đáo Lễ hội "rước cụ Thượng" ở Quảng Ninh

Lễ hội Tiên Công hay lễ “rước người” là một lễ hội độc đáo và được người dân các xã, phường của vùng đảo Hà Nam duy trì, tổ chức với quy mô khá lớn. Lễ hội diễn ra từ ngày mùng 5-7 tháng Giêng hằng năm để tưởng nhớ các vị Tiên Công có công khám phá, khai khẩn, lập hòn đảo Hà Nam trù phú, thuộc thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh ngày nay. Đây cũng là thời điểm để con cháu mừng thọ các cụ thượng thọ với lễ rước lên miếu Tiên Công.

Hấp dẫn Giải leo núi Tà Cú - Bình Thuận mở rộng năm 2025

Hấp dẫn Giải leo núi Tà Cú - Bình Thuận mở rộng năm 2025

Ngày 4/2, UBND huyện Hàm Thuận Nam (Bình Thuận) phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh tổ chức Giải leo núi Tà Cú huyện Hàm Thuận Nam – Bình Thuận mở rộng lần thứ 27 năm 2025 nhân kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng (3/2/1930 - 3/2/2025) và mừng Xuân Ất Tỵ.

Bản làng người Giáy tưng bừng mở hội xuống đồng

Bản làng người Giáy tưng bừng mở hội xuống đồng

Lào Cai đang là điểm đến thu hút đông đảo khách du lịch trong những ngày đầu Xuân năm mới. Đến với vùng biên cương Tổ quốc, du khách không thể bỏ qua những trải nghiệm độc đáo khi tham dự các lễ hội Xuân, cùng đồng bào hòa mình vào không khí rộn ràng mang đậm bản sắc của đồng bào các dân tộc thiểu số. Trong đó, Lễ hội xuống đồng (Roóng Poọc) của người dân tộc Giáy ở xã Quang Kim, huyện biên giới Bát Xát là một điểm nhấn văn hóa đã được gìn giữ, bảo tồn qua nhiều thế hệ, hàm chứa ý nghĩa tâm linh sâu sắc, thể hiện niềm tự hào về bản sắc dân tộc.