Gia Lai là địa phương có gần 50% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó chủ yếu là hai dân tộc Jrai và Bahnar. Hơn 10 năm qua, ngành Giáo dục và Đào tạo tỉnh Gia Lai luôn nỗ lực duy trì việc phổ cập tiếng Jrai, Bahnar trong các trường tiểu học với mục tiêu gìn giữ và phát huy giá trị ngôn ngữ, bản sắc văn hóa các dân tộc bản địa.
Cô và trò Trường Phổ thông Dân tộc Bán trú Tiểu học và THCS Đak Smar. Nguồn: baogialai.com.vn
Thực hiện Nghị định số 82/2010/NĐ-CP của Chính phủ, từ năm học 2010-2011, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Gia Lai đã đưa bộ môn tiếng dân tộc thiểu số vào kế hoạch dạy học chung của cấp tiểu học. Các trường triển khai dạy học theo chương trình, 2 buổi/tuần/lớp, có giáo viên bản địa trực tiếp giảng dạy. Chương trình dạy học tiếng dân tộc được các trường sắp xếp thời gian học phù hợp và thực hiện đủ số tiết quy định, cơ bản đáp ứng nhu cầu của học sinh và phụ huynh học sinh. Ngành Giáo dục và Đào tỉnh Gia Lai cũng ưu tiên nguồn kinh phí để đảm bảo cơ sở vật chất phục vụ việc dạy học, có phòng học riêng cho học sinh, sách vở và thiết bị học tập được trang bị khá đầy đủ.
Tại Trường Tiểu học Ia Phí, xã Ia Phí (huyện Chư Păh) với 25 lớp và 423 học sinh, công tác dạy học tiếng mẹ đẻ được duy trì tốt trong suốt 10 năm qua. Theo thầy Nguyễn Trọng Cường - Hiệu trưởng nhà trường, trước đây trường tổ chức cho học sinh học chương trình giáo dục song ngữ vừa tiếng phổ thông, vừa tiếng mẹ đẻ. Từ năm học 2014-2015 đến nay, trường triển khai chương trình dạy tiếng Jrai như một bộ môn. Qua khảo sát thực tế, các em đều ham thích học tiếng của dân tộc mình và cơ bản nghe-nói-đọc-viết thành thạo.
Em Rơ Châm Mai, học sinh lớp 5D, Trường Tiểu học Ia Phí vui mừng chia sẻ: “Lúc đầu đọc và viết chữ Jrai khó lắm nhưng giờ em đã tiếp thu tốt hơn, chỉ còn một số từ chưa hiểu. Về nhà em sẽ cố gắng luyện tập thêm để sớm thành thạo tiếng nói, chữ viết của dân tộc mình”.
Bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình dạy và học tiếng dân tộc thiểu số trong trường tiểu học ở nhiều địa phương của tỉnh Gia Lai vẫn còn một số khó khăn, vướng mắc nhất định. Trong đó, nổi lên là việc thiếu giáo viên giảng dạy tiếng dân tộc thiểu số đạt chuẩn theo quy định, dẫn tới việc một số trường học phải ngừng giảng dạy bộ môn này. Số liệu thống kê của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Gia Lai cho thấy, 5 năm trở lại đây, số trường, lớp và học sinh học tiếng dân tộc thiểu số giảm mạnh. Nếu như năm học 2014-2015, toàn tỉnh có 85 trường tiểu học tổ chức 324 lớp với hơn 8.200 học sinh theo học thì đến năm học 2019-2020 chỉ còn 10 trường, với 29 lớp và gần 1.200 học sinh. Ngoài ra, toàn tỉnh có 34 giáo viên dạy tiếng dân tộc thiểu số gồm 18 giáo viên Jrai và 16 giáo viên Bahnar nhưng tất cả đều chưa được đào tạo chính quy chuyên ngành giảng dạy tiếng dân tộc thiểu số mà chỉ được bồi dưỡng qua các lớp tập huấn của Sở Giáo dục và Đào tạo.
Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tỉnh Gia Lai Lê Duy Định cho biết thêm, ngoài những hạn chế nêu trên, việc dự giờ, góp ý trao đổi chuyên môn về tiếng dân tộc thiểu số ở một số trường còn chưa thực hiện thường xuyên và gặp khó khăn do hầu hết các trường đều chỉ có một giáo viên dạy tiếng dân tộc thiểu số. Một số giáo viên chưa am hiểu phương ngữ, do đó truyền đạt còn máy móc, khô cứng, chưa linh hoạt; việc phân bố giờ dạy kết hợp với chương trình chính khóa ở một số trường còn gặp khó khăn. Cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học mặc dù đã được quan tâm đầu tư nhưng vẫn chưa đáp ứng nhu cầu dạy và học. Sách giáo khoa sử dụng qua nhiều năm đã cũ, chủ yếu là sách in sao lại nên màu sắc không đẹp, dẫn đến hiệu quả giáo dục không cao.
“Học tiếng dân tộc là để duy trì, bảo tồn và phát triển tiếng nói, chữ viết của các dân tộc thiểu số. Trong chương trình giáo dục phổ thông mới sắp đến, tiếng dân tộc thiểu số cũng sẽ được đưa vào là môn học tự chọn từ lớp 1 đến lớp 12. Vì thế, để duy trì hiệu quả, mở rộng quy mô dạy học tiếng dân tộc thiểu số tại các trường đủ điều kiện thì phải có chính sách tuyển dụng biên chế giáo viên chuyên ngành. Qua đây, chúng tôi đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo cần có chủ trương cho các trường sư phạm mở lớp đào tạo chuyên ngành giảng dạy tiếng dân tộc thiểu số; ưu tiên xây dựng phòng học, đầu tư trang thiết bị dạy học và cấp sách giáo khoa cho học sinh chọn học môn học này”, Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Gia Lai chia sẻ.
Nguyễn Hoài Nam
