Doanh nghiệp xi măng trước sức ép hội nhập

Sân chơi của các “ông lớn”

Theo Hiệp hội Xi măng Việt Nam, hiện nay có nhiều tập đoàn trong ngành xi măng lớn của nước ngoài đã thâm nhập vào thị trường Việt Nam để cạnh tranh thị phần.

Đầu tháng 10/2015, Holcim Việt Nam đã chính thức công bố việc sáp nhập giữa Công ty TNHH Holcim Việt Nam, thành viên của Tập đoàn Holcim (Thụy Sỹ) và Công ty TNHH Lafarge Việt Nam, thuộc Tập đoàn Lafarge (Pháp). Sau sáp nhập, sản lượng của LafargeHolcim tại Việt Nam được nâng lên hơn 6 triệu tấn/năm. Ông Nguyễn Công Minh Bảo, Giám đốc phát triển bền vững Holcim Việt Nam cho biết, việc sáp nhập này sẽ giúp LafargeHolcim tối ưu hóa sản xuất trong bối cảnh ngành xi măng Việt Nam đang trong tình trạng cung vượt cầu, đồng thời đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng về sản phẩm xi măng có giá thành rẻ hơn, thi công nhanh hơn và đảm bảo chất lượng công trình bền vững hơn. Cụ thể, sau sáp nhập, công ty sẽ có tổng cộng 5 nhà máy, trạm nghiền xi măng, 8 trạm trộn bê tông với công suất 5,2 triệu tấn xi măng và 1 triệu m3 bê tông mỗi năm.

Holcim Việt Nam và Lafarge Việt Nam sáp nhập nhằm từng bước “thôn tính” thị phần xi măng Việt Nam.

Trước khi LafargeHolcim sáp nhập, Semen Glesik - Tập đoàn xi măng lớn nhất của Indonesia đã mua lại Xi măng Thăng Long (công suất 2,5 triệu tấn/năm) với giá 230 triệu USD. Gần đây, DN còn tiết lộ ý định thâu tóm thêm một nhà máy xi măng tư nhân đang nắm khoảng 4% thị phần tại Việt Nam. Dự kiến trong tương lai gần, Xi măng Thăng Long sẽ nâng công suất lên 6,3 triệu tấn/năm, tăng 274% so với công suất hiện nay.

Tương tự, SCG Cement, một tập đoàn lớn của Thái Lan cũng đã mua lại 99% cổ phần của Công ty CP Đầu tư và Công nghiệp Bửu Long (Đồng Nai), đơn vị chuyên sản xuất xi măng trắng và xám chất lượng cao phục vụ thị trường Việt Nam. Ngay sau khi mua lại nhà máy, SCG đầu tư, nâng cấp nhà máy nhằm đạt công suất 80.000 tấn xi măng trắng/năm và 120.000 tấn xi măng xám/năm. Tổng đầu tư cho việc mua lại và nâng cấp nhà máy là 5,5 triệu USD.

Theo tiết lộ của các tập đoàn sản xuất xi măng nói trên, lí do để họ mua lại hay sáp nhập là do nguồn cung nguyên vật liệu ở Việt Nam khá dồi dào… Vì thế, thay vì xuất khẩu xi măng vào Việt Nam thì việc “thâu tóm” thị trường Việt Nam sẽ tốn ít chi phí và mang lại hiệu quả hơn.

Tái cơ cấu để hội nhập

Trong khi các DN xi măng lớn “bắt tay” nhau thâu tóm thị trường thì các DN xi măng nhỏ phải ngậm ngùi rời bỏ cuộc chơi vì không đủ sức cạnh tranh. Cụ thể, vào tháng 6/2015 Công ty CP Xi măng Tiên Sơn Hà Tây (TSM) đã chính thức rời sàn giao dịch chứng khoán và hủy niêm yết do trong 3 năm 2012 - 2014, hoạt động kinh doanh của công ty kém hiệu quả, không hoàn thành kế hoạch đề ra. Điều đáng nói, trong năm 2014 khi hầu hết các DN xi măng cải thiện đáng kể về doanh thu, lợi nhuận thì TSM vẫn rất ì ạch và tổng doanh thu chỉ đạt 37,7 tỷ đồng và lỗ 7,6 tỷ đồng.

Theo Hiệp hội Xi măng Việt Nam, các dự án xi măng công suất nhỏ, công nghệ sản xuất lạc hậu… sẽ rất khó trụ nổi trên thị trường, nhất là trong bối cảnh ngành xi măng cạnh tranh khốc liệt như hiện nay.

Gần đây nhất vào đầu tháng 8/2015, Công ty CP Xi măng và Xây dựng Quảng Ninh (QNC) cũng chính thức tạm dừng sản xuất Nhà máy Xi măng Lam Thạch. Tuy nhiên, trên thực tế trong số 2 dây chuyền sản xuất xi măng của DN này, chỉ có Nhà máy Xi măng Lam Thạch II với công suất 1 triệu tấn là hoạt động bình thường còn Nhà máy Xi măng Lam Thạch đã lạc lậu, sản phẩm có sức cạnh tranh hạn chế. Đặc biệt, năm 2014, sản xuất xi măng của QNC cũng không đạt kế hoạch đề ra khi tổng sản phẩm xi măng, clinker tiêu thụ chỉ đạt 823.608 tấn.

Trước tình hình trên, nhiều DN xi măng trong nước đã lên kế hoạch đầu tư cho công nghệ và những dự án mới. Chẳng hạn, Công ty CP Tập đoàn ThaiGourp đang chuẩn bị nguồn lực để thực hiện Dự án Xi măng Xuân Thành giai đoạn 2, công suất 12.500 tấn clinker/ngày (tương đương 4,5 triệu tấn xi măng/năm), tổng mức đầu tư lên tới gần 11.000 tỷ đồng. ThaiGourp cũng thực hiện mở rộng phạm vi hoạt động bằng việc mua tiếp Dự án Nhà máy Xi măng Minh Tâm (huyện Hớn Quản, tỉnh Bình Phước) từ Công ty CP Miền Đông. Dự án có công suất 2 triệu tấn/năm, mỏ nguyên liệu có thể cung cấp nguyên liệu cho nhà máy hoạt động trong 50 năm.

Trong khi đó, Công ty Xi măng Cẩm Phả tìm hướng đi mới bằng cách sản xuất thành công xi măng theo tiêu chuẩn 52.5N của châu Âu để phục vụ cho các dự án trong nước và xuất khẩu. Bên cạnh đó, công ty còn sản xuất xi măng chịu mặn và xi măng bền sunfat, những loại sản phẩm có tính ưu việt trong xây dựng công trình ven biển và xử lý nền đất yếu. Theo Tổng công ty Công nghiệp Xi măng Việt Nam (Vicem) lại hướng tới mục tiêu chính là phục vụ thị trường nội địa, bởi sản phẩm của DN đã có thương hiệu và chiếm tới 35% thị phần trong nước. Ngoài ra, các đơn vị thành viên thuộc Vicem cũng có những chiến lược riêng nhằm tối ưu hóa sản xuất và nâng cao chất lượng sản phẩm, hạ giá thành để tăng thị phần.

Theo Hiệp hội Xi măng Việt Nam, tính đến cuối năm 2015 cả nước có 76 dây chuyền sản xuất xi măng với tổng công suất thiết kế đạt 81,56 triệu tấn, hoàn toàn có khả năng sản xuất đủ xi măng, đáp ứng nhu cầu tiêu thụ năm 2016 (bao gồm cả xi măng tiêu thụ nội địa và clinker, xi măng xuất khẩu). Dự kiến sản lượng xi măng tiêu thụ năm 2016 ước tính khoảng 75 - 77 triệu tấn, tăng 4,0 - 7,0% so với năm 2015; trong đó tiêu thụ nội địa khoảng 59 - 60 triệu tấn, xuất khẩu 16 - 17 triệu tấn.

Tuy nhiên, DN xi măng cũng không nên quá lạc quan bởi khoảng nửa cuối năm 2017 và năm 2018 sẽ có nhiều dự án mới có công suất lớn đi vào vận hành như 2 dự án Sông Lam 1 của Vissai, Dự án Xuân Thành 2, Tân Thắng, Long Sơn và Thành Thắng, sẽ bổ sung gần 15 triệu tấn sản phẩm xi măng cho thị trường. Do đó, cạnh tranh tiêu thụ sản phẩm tại thị trường trong nước sẽ khó khăn hơn. Do vậy, các DN xi măng nên chủ động tìm thêm thị trường xuất khẩu mới nhiều tiềm năng. Ngoài ra, Hiệp hội Xi măng và Bộ Xây dựng sẽ đẩy mạnh hoàn thiện mạng lưới kinh doanh xi măng, nhằm giảm chi phí lưu thông, chi phí bán hàng, giúp các DN xi măng trong nước có thể cạnh tranh với DN ngoại.