Nghệ nhân dân tộc Nùng giữ hồn then cổ

Nghệ nhân dân tộc Nùng giữ hồn then cổ
Nghệ nhân Hoàng Văn Hương, bản Chọc Loọc, thôn Ích Hữu, xã Đại An, huyện Văn Quan bên bàn thờ then của mình. Ảnh: baolangson.vn
Nghệ nhân Hoàng Văn Hương, bản Chọc Loọc, thôn Ích Hữu, xã Đại An, huyện Văn Quan bên bàn thờ then của mình. Ảnh: baolangson.vn

Sinh ra và lớn lên tại thôn Ích Hữu, xã Đại An, huyện Văn Quan (Lạng Sơn), một vùng quê giàu bản sắc văn hóa truyền thống, ngay từ khi còn nhỏ, ông Hoàng Văn Hương đã say mê dòng then cổ, một hình thức sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng, phản ánh thế giới tâm linh của người Tày, Nùng. Đó là những khúc hát, điệu múa, âm nhạc thuộc thể loại dân ca nghi lễ, do những người làm nghề then thực hiện trong không gian các lễ cúng then kỳ yên giải hạn, chữa bệnh, then cấp sắc, then buồn, then vui, cầu mùa, cầu phúc, cầu tài lộc, có con cái nối dõi tông đường…

Ông Hương cho biết, ông bắt đầu theo học nghề then từ năm 1974.  Ông được thầy làm lễ cấp sắc năm 1975 và chính thức hành nghề cho đến nay. Năm 1981, với quá trình hoạt động và đã truyền nghề cho các học trò, ông được nâng cấp lên 9 dây. Sau hơn 30 năm thực hành then, ông Hương được nâng cấp lên 17 dây vào năm 2006, đây cũng là số dây cao nhất, là bậc cuối cùng của một thầy then tín ngưỡng.

Từ khi hành nghề, ông Hương thường xuyên tham gia thực hành các nghi thức, nghi lễ, theo phong tục tập quán truyền thống của đồng bào Tày, Nùng trong và ngoài tỉnh như: Lễ đặt bàn thờ mụ cho trẻ sơ sinh, giải hạn, cắt giải đào hoa, cầu an, cầu phúc cầu tài, lễ mừng sinh nhật, cầu thăng niên thăng thọ cho người cao tuổi, cầu sức khỏe, mùa màng bội thu… và các nghi lễ khác.

Trong quá trình thực hành tín ngưỡng then, ông Hương còn phối hợp với các báo, đài, các trung tâm nghiên cứu trung ương và địa phương thực hiện các tin, bài, phóng sự, phim tư liệu liên quan đến công tác tuyên truyền, quảng bá, bảo tồn và phát huy di sản then. Năm 1996, ông Hương được TTXVN đến nhà ghi hình buổi then cấp sắc, thực hiện bộ băng đĩa giới thiệu “Dân tộc Nùng ở Việt Nam”. Năm 2017, ông phối hợp và cung cấp các thông tin, tư liệu phục vụ Giáo sư Holm David Leopold (người Australia) cùng đoàn cán bộ của Trung tâm Nghiên cứu, Phát triển các Dân tộc thiểu số Miền núi và Lưu vực sông Hồng nghiên cứu về ngôn ngữ và chữ viết của thầy then, thầy mo và các loại hình hát sli, hát lượn trong tiếng Tày, Nùng của người Nùng Cháo, Nùng Phàn Slình.

Ngoài việc trực tiếp thực hành tín ngưỡng then, ông Hương còn truyền dạy cho 7 học trò, trong đó có 2 học trò then tín ngưỡng và 5 học trò có thể hành nghề then và làm thầy tào.

Phó Chủ tịch Hội Bảo tồn dân ca tỉnh Lạng Sơn, Nghệ sĩ ưu tú Triệu Thủy Tiên nhận xét: “Then là tín ngưỡng đặc trưng và tiêu biểu của các dân tộc Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam, mỗi một vùng miền có nét tiêu biểu riêng. Ông Hoàng Văn Hương là một trong những Nghệ nhân Ưu tú am hiểu về các làn điệu then, có tâm huyết và đam mê với then cổ. Ông là tấm gương sáng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa Tày, Nùng tại huyện Văn Quan nói riêng và tỉnh Lạng Sơn nói chung”.

Do có nhiều công lao trong việc thực hành, gìn giữ, phát huy và truyền dạy di sản văn hóa then của dân tộc Tày, Nùng trong cộng đồng, tháng 6/2019, ông Hoàng Văn Hương vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú ở loại hình “Tập quán xã hội và tín ngưỡng”.
Ngọc Tùng
TTXVN

Có thể bạn quan tâm