Tận dụng mùa nước nổi kéo dài từ 5- 6 tháng, người dân trên cồn Phước sống dọc theo sông Mỹ Luông, xã Mỹ An, huyện Chợ Mới, tỉnh An Giang gieo trồng lúa mùa nổi. Đây là giống lúa độc đáo, trong suốt quá trình canh tác không cần bón phân, xịt thuốc, làm cỏ. Khi lúa chín, người dân chỉ cần ra đồng thu hoạch, giá bán cao gấp đôi so với lúa cao sản thông thường.
Chợ cá Tha La (ấp Cây Châm, xã Vĩnh Tế, thành phố Châu Đốc, tỉnh An Giang) còn được gọi là “chợ âm phủ,” “chợ ma” vì chợ hoạt động về đêm, tầm 3 giờ cho đến gần 6 giờ sáng cùng ngày. Ở phiên chợ đặc biệt này, chẳng ai nhìn rõ mặt ai; người mua cầm đèn pin lựa cá, còn người bán mang đèn pin trên đầu đứng cân cá, đếm tiền. Những năm lũ thấp “chợ ma” đìu hiu. Năm nay lũ lớn, cá vào đồng sinh sôi nhiều, ngư dân đánh bắt được nhiều tôm cá nên "chợ ma" Tha La có phần náo nhiệt hơn.
Mùa nước nổi vùng Đồng Tháp Mười diễn ra vào khoảng tháng 7 đến tháng 10 âm lịch hằng năm. Tập quán sinh hoạt trong đời sống và kế sinh nhai của người dân vùng Đồng Tháp Mười trong mùa nước nổi năm nay có những gam màu đối lập.
Ngày 28/10, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh An Giang phối hợp với UBND huyện Châu Phú tổ chức khai mạc Ngày hội mùa nước nổi lần thứ nhất, năm 2023, tại vùng xả lũ tuyến đường tỉnh lộ 945 (mới) thuộc xã Thạnh Mỹ Tây. Ngày hội thu hút đông đảo nhân dân, du khách đến trải nghiệm và thưởng thức đặc sản của vùng Tứ giác Long Xuyên vào mùa nước nổi.
Thời gian này, tại các cánh đồng vùng trũng trên địa bàn tỉnh Hậu Giang, nông dân thực hiện mô hình nuôi cá trên ruộng lúa vào mùa nước nổi. Đây là mô hình được bà con áp dụng nhiều năm qua, mang lại hiệu quả kinh tế cao.
Tại Sóc Trăng, nhiều mô hình sinh kế trong mùa nước nổi (từ tháng 8 đến tháng 11 hàng năm) được nông dân các huyện vùng trũng như thị xã Ngã Năm, huyện Mỹ Tú… thực hiện hiệu quả và đem lại thu nhập cho nhiều nông hộ. Nổi bật như: mô hình cá đăng quầng, mô hình cá mắm, mô hình cá lúa…
Vào mùa nước nổi, hoạt động mưu sinh theo con nước của người dân ở vùng đầu nguồn của tỉnh Đồng Tháp rất nhộn nhịp với nhiều nghề độc đáo; trong đó, phải kể đến nghề săn rắn mối, mang lại nguồn thu nhập đáng kể cho gia đình trong mùa lũ.
Ngày 12/11, Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc Tế (IUCN) tại Việt Nam tổ chức hội thảo tổng kết dự án “Mô hình sinh kế dựa vào mùa nước nổi hỗ trợ chiến lược trữ lũ tại Đồng bằng sông Cửu Long” theo hình thức trực tuyến nhằm đánh giá các kết quả chính của dự án; khuyến khích phát triển, nhân rộng các mô hình sinh kế dựa vào mùa nước nổi tại Đồng bằng sông Cửu Long.
Nhắc về Đồng Tháp là nhắc đến mùa nước nổi – khoảng thời gian mang về nguồn tài nguyên thủy sản dồi dào, nuôi sống biết bao thế hệ con người nơi đây. Và cũng chính từ những dòng nước đỏ từ thượng nguồn đổ về đã sản sinh ra làng nghề cá khô truyền thống trứ danh. Tuy nhiên, năm nay nước lũ không về, nguồn nguyên liệu cá đồng khan hiếm và đắt đỏ đã ảnh hưởng không nhỏ đến các hộ sản xuất làng nghề.
Hậu Giang là một trong những tỉnh ở cuối nguồn sông Hậu, nên mùa lũ (mùa nước nổi) thường về trễ hơn các tỉnh, thành phố khác. Năm nay, nước lũ không lớn, nhưng do mưa nhiều và kéo dài nên những cánh đồng cũng ngập mênh mông nước trong nhiều ngày.
Đồng Tháp được biết đến là một trong những tỉnh đầu nguồn đón dòng nước lũ từ thượng nguồn đổ về. Trong thời gian con nước ngập đồng, bà con ở các huyện đầu nguồn luôn tất bật cho những cuộc mưu sinh trên những cánh đồng trắng nước. Không chọn cho mình cách trải nghiệm theo các tour tại các điểm du lịch quen thuộc, phóng viên theo chân những người nông dân thứ thiệt lênh đênh sông nước để trải nghiệm “nghề bà cậu”, tận tay đánh bắt “sản vật trời ban” chỉ có riêng trong mùa nước nổi.
Sở hữu một khu rừng đặc dụng với hệ sinh thái đất ngập nước đặc thù, Vườn quốc gia Tràm Chim ở huyện Tam Nông (Đồng Tháp) từ lâu đã nổi tiếng là “ốc đảo xanh” với cảnh quan thiên nhiên quyến rũ, trở thành khu Ramsar thứ tư của Việt Nam, thứ 2.000 của thế giới. Hệ sinh thái của vùng được mệnh danh là "Đồng Tháp Mười thu nhỏ" càng trở nên đặc biệt đa dạng hơn vào mùa nước nổi ở miền Tây (từ tháng 8-11 âm lịch).
Hiện đang là thời điểm để các nghề khai thác đặc trưng "mùa nước nổi" trên địa bàn Đồng Tháp vào mùa sản xuất. Năm nay, mùa nước nổi và mực cao hơn trung bình nhiều năm tạo điều kiện cho các làng nghề truyền thống như lưới, lợp, ghe, xuồng...có một năm trúng mùa, bội thu, "ăn nên làm ra".
Thời điểm hiện tại, con nước đã tràn đồng, cùng với sự sôi động của các nghề khai thác đặc trưng "mùa nước nổi" thì đây cũng là thời điểm các làng nghề ngư cụ ở Đồng bằng sông Cửu Long vào mùa sản xuất để phục vụ cho nhu cầu của ngư dân đánh bắt thuỷ sản theo con nước.
Ở Đồng bằng sông Cửu Long, nước lũ kéo về bất thường, có màu đỏ bạc, mang theo lượng lớn phù sa màu mỡ bồi tụ cho ruộng đồng. Đây cũng là mùa đất ruộng được nghỉ ngơi, có thời gian ngâm nước lâu góp phần tẩy rửa chất phèn, độc tố thuốc trừ sâu, tiêu diệt các loại ký sinh gây bệnh… để cho những mùa vụ tiếp theo càng bội thu. Nhiều địa phương trong vùng đã khuyến cáo nông dân hạn chế gieo sạ vụ Thu Đông, xả lũ đón phù sa.
Từ cuối tháng 7/2018, nước lũ đã bắt đầu tràn về các tỉnh vùng thượng nguồn Đồng bằng sông Cửu Long. Năm nay, con nước về sớm hơn mọi năm với cường suất mạnh và đang tiếp tục tăng lên nhanh chóng, có nhiều diễn biến phức tạp đe dọa nhiều diện tích sản xuất nông nghiệp.
Lũ thất thường, sạt lở bờ sông trong mùa mưa, xâm nhập mặn ngày mọt vào sâu đang làm biến dạng vùng châu thổ sông Cửu Long. Cuộc sống người dân nơi đây ngày một khó khăn bởi sản xuất nông nghiệp lúa nước gặp nhiều rủi ro từ sâu bệnh, lũ lụt, hạn hán gây ra.
Đến Cần Thơ, An Giang… vào mùa nước nổi mới được ăn cá linh non, những con cá đầu mùa được xem là ngon nhất. Vì lúc này, cá còn nhỏ, xương chưa cứng, thịt ngọt, bụng cá có mỡ nên ăn rất béo. Đây là loại cá đặc sản của miền Tây Nam bộ.
Đặc thù về vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, thành phần dân cư … đã tạo nên sự độc đáo trong văn hoá ẩm thực của vùng đất Nam Bộ nói chung và của An Giang nói riêng, đặc biệt là ẩm thực vào mùa nước nổi.
Hậu Giang là một trong những tỉnh thuộc khu vực Đồng bằng sông Cửu Long chịu ảnh hưởng của lũ từ tháng 8 đến tháng 11 hàng năm, do nằm cuối nguồn sông Hậu, nên mùa lũ ở Hậu Giang thường có muộn hơn các tỉnh đầu nguồn như An Giang, Đồng Tháp, Long An từ 1 đến 2 tháng.
Theo các nhà khoa học, Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) có khả năng không còn mùa nước nổi hay còn gọi là mùa lũ. Hệ quả là đồng ruộng ở ĐBSCL phù sa giảm, nước phèn nhiều vùng tăng cao.
Mùa nước về, cá cũng theo con nước tràn ra sông lớn. Một trong những đặc sản của mùa nước nổi là cá linh. Cá linh dễ biến thành các món ngon miệng mà không mất nhiều thời gian.