Hơn 15 năm bén rễ trên vùng đất biên giới Lai Châu, cây cao su đã khẳng định được vị thế trong phát triển kinh tế địa phương. Song song với việc tạo công ăn việc làm cho lao động địa phương, các công ty cao su trên địa bàn tỉnh Lai Châu còn quan tâm chú trọng đảm bảo quyền lợi cho người dân góp đất. Qua đó, giúp bà con các dân tộc trên địa bàn tỉnh ổn định cuộc sống, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Người lao động của Công ty Cổ phần Cao su Lai Châu II có mức thu nhập bình quân từ 5 đến 6 triệu đồng/người/tháng. Ảnh: Đinh Thùy - TTXVN phát
Lai Châu là tỉnh có diện tích cao su lớn nhất trong khu vực Tây Bắc. Hiện toàn tỉnh có 3 công ty cao su thuộc Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam đang quản lý trên 13.000 ha diện tích cao su đại điền; trong đó, có khoảng 10.000 ha đã đưa vào khai thác mủ. Nhằm duy trì việc chăm sóc và khai thác mủ, các công ty đã tuyển dụng hơn 2.500 lao động người địa phương vào làm công nhân cao su tại các nông trường, đa số các công nhân đều là đồng bào dân tộc thiểu số.
Với mục tiêu xây dựng vùng kinh tế mới, phủ xanh đất trống, đồi núi trọc và hình thành thế trận quốc phòng - an ninh vùng biên giới phía Tây Bắc, năm 2009, Công ty cổ phần Cao su Lai Châu II chính thức đi vào hoạt động. Từ khi thành lập đến nay, công ty đang quản lý, chăm sóc trên 4.720 ha cây cao su trải dài trên địa bàn của 12 xã và một thị trấn thuộc 3 huyện: Sìn Hồ, Mường Tè và Nậm Nhùn (Lai Châu).
Năm 2022, Công ty cổ phần Cao su Lai Châu II được Tập đoàn Cao su Việt Nam giao kế hoạch khai thác gần 3.300 ha với sản lượng 3.150 tấn. Hết năm, công ty khai thác được 3.216 tấn, đạt 102,12% kế hoạch sản lượng giao và về trước kế hoạch thời gian 12 ngày. Năm 2023, công ty được Tập Đoàn giao khai thác hơn 3.795 ha với sản lượng 3.750 tấn mủ. Hết tháng 5/2023, công ty đã khai thác được 558/3.750 tấn mủ đạt 14,9% kế hoạch.
Giám đốc Nông trường cao su Nậm Na, Công ty Cổ phần Cao su Lai Châu II Nguyễn Đình Tuấn hướng dẫn kỹ thuật về cạo mủ cao su cho công nhân. Ảnh: Đinh Thùy - TTXVN phát
Tới xã Chăn Nưa, huyện Sìn Hồ (Lai Châu) phần lớn diện tích đất trống, đồi trọc trước đây nay đã được phủ kín bởi màu xanh tươi tốt của những cây cao su. Chăn Nưa được ví là “thủ phủ” cao su với hơn 1.700 ha. Ghé thăm Nông trường cao su Nậm Na, thuộc Công ty cổ phần Cao su Lai Châu II, chúng tôi thấy không khí lao động hăng say, nề nếp của các công nhân. Với công việc hàng ngày là chăm sóc, cạo mủ và việc tham gia góp đất trồng cao su đã đem lại nguồn thu nhập ổn định hàng tháng cho đồng bào các dân tộc nơi đây.
Bà Điêu Thị Hoài, người dân bản Chiềng Chăn 4, xã Chăn Nưa và là công nhân, người tham gia góp đất ở Tổ 4, Nông trường Cao su Nậm Na thuộc Công ty c phần Cao su Lai Châu II chia sẻ: "Trước khi làm công nhân cao su hai vợ chồng mình quanh năm làm nương, làm rẫy vất vả mà cũng chẳng đủ ăn. Cuộc sống lúc ấy khó khăn lắm. Từ năm 2011, hai vợ chồng mình tham gia góp đất trồng cao su và làm công nhân cho công ty, mỗi tháng hai vợ chồng trừ bảo hiểm có thu nhập 10 triệu đồng. Cuối năm, còn được chia lợi nhuận từ việc góp đất. Với số tiền tích cóp được, năm 2021, vợ chồng mình đã dựng được ngôi nhà sàn khang trang, con cái đi học đầy đủ. So với làm việc khác, mình thấy công việc này ổn định hơn và mình sẽ gắn bó lâu dài với công ty".
Bà Điêu Thị Hoài, người tham gia góp đất ở Tổ 4, Nông trường Cao su Nậm Na thuộc Công ty Cổ phần Cao su Lai Châu II đã gắn bó với công ty hơn 10 năm. Ảnh: Đinh Thùy - TTXVN phát
Hết tháng 5/2023, Công ty cổ phần Cao su Lai Châu II đã thực hiện ký kết 6.551 ha đất với 1.489 hộ dân tham gia ký kết hợp đồng góp đất. Trong đó, ký hợp đồng chính thức gần 6.136 ha, ký hợp đồng nguyên tắc 415ha. Hàng năm, trước khi tiến hành chi trả lợi tức 10% giá trị sản phẩm, công ty đều tổ chức Hội nghị đối thoại định kỳ với người lao động, hộ dân góp đất; phối hợp với UBND các xã niêm yết công khai thông tin tại trụ sở xã gồm: đầy đủ thủ tục, tài liệu liên quan, đặc biệt là biểu tổng hợp diện tích của từng hộ dân được chia sản phẩm, tổng số tiền phân chia 10% giá trị sản phẩm cũng như lịch chi trả. Theo đó, từ năm 2018 đến hết năm 2022, công ty đã tiến hành chi trả cho người dân với số tiền 23,4 tỷ đồng, riêng năm 2022 chi trả trên 7,8 tỷ đồng.
Ông Nguyễn Hữu Phước, Phó tổng Giám đốc Công ty cổ phần Cao su Lai Châu II cho biết, thực hiện nội dung ký kết giữa Tập đoàn Công nghiệp cao su Việt Nam với tỉnh Lai Châu, khi người dân góp đất trồng cây cao su sẽ được chi trả tiền trong 20 năm khai thác với đơn giá 10% giá trị mủ nước. Từ năm 2018, công ty bắt đầu tiến hành chi trả 10% giá trị sản phẩm cho người dân góp đất. Để đảm bảo quyền lợi cho người dân cũng như thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, công ty tổ chức đối thoại định kỳ đối với người lao động để công khai công bố tình hình sản xuất kinh doanh, chế độ chính sách, tình hình thực hiện thỏa ước đối với người lao động.
Công nhân Công ty Cổ phần Cao su Lai Châu II cạo mủ cao su. Ảnh: Đinh Thùy - TTXVN phát
Mặt khác, qua các buổi đối thoại sẽ nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng của người dân để kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc giúp người lao động yên tâm sản xuất, gắn bó lâu dài với công ty. Đối với người dân góp đất, công ty tổ chức đối thoại định kỳ để người dân hiểu rõ mô hình góp đất giữa người dân với công ty và tạo sự minh bạch, công bố thông tin ăn chia giá trị sản phẩm để người dân hiểu rõ quy trình theo nội dung hợp đồng đã ký kết. Qua đó, hàng tháng người dân vừa có thu nhập từ tham gia làm công nhân, lao động thời vụ và vừa có thêm một khoản thu nhập góp đất, giúp người dân nơi đây ổn định, cải thiện đời sống.
Với sự công khai, minh bạch trong chi trả tiền lương và đảm bảo quyền lợi cho người dân góp đất, từ khi đi vào hoạt động đến nay, Công ty cổ phần Cao su Lai Châu II luôn nhận được sự tham gia, đồng tình, ủng hộ của nhân dân địa phương và tạo được mối quan hệ gắn kết chặt chẽ với người dân trên địa bàn.
Còn Công ty cổ phần Cao su Lai Châu đi vào hoạt động từ năm 2007. Qua hơn 15 năm xây dựng và phát triển, đến nay công ty quản lý hơn 6.900 ha cao su, trong đó có gần 6.100 ha đã cho khai thác mủ. Năm 2022, công ty chi trả hơn 14,8 tỷ đồng cho người dân góp đất khai thác.
Ông Bùi Thanh Tâm, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Cao su Lai Châu cho hay, để đảm bảo cho người dân an tâm tham gia góp đất, từ năm 2018 đến nay, công ty năm nào cũng chi trả đúng tiến độ cho người dân góp đất và sử dụng nhiều chính sách đảm bảo thu nhập cho bà con. Tuy nhiên, công ty còn gặp khó khăn, vướng mắc do nhiều hộ dân góp đất chưa có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất - cơ sở pháp lý chưa đảm bảo để thực hiện việc ký kết hợp đồng và chi trả lợi tức cho người dân nên dẫn tới hơn 141 ha cao su bị người dân cấm cạo.
Công nhân Nông trường cao su Nậm Na thuộc Công ty Cổ phần Cao su Lai Châu II. Ảnh: Đinh Thùy - TTXVN phát
Để khắc phục tồn tại này, công ty đã nỗ lực vào cuộc hỗ trợ các hộ dân làm hồ sơ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, tuy nhiên vẫn chưa được quy chủ bởi liên quan đến vướng mắc về việc tách thửa, chuyển tên, chồng chéo hoặc thiếu bản đồ giải thửa. Đối với diện tích cấp mới, đo mới, thiếu bản đồ địa chính, công ty vận dụng bằng cách thực hiện đo đạc bằng máy GPS, lập bản đồ địa chính và có sự thống nhất về số liệu, diện tích của cơ quan chuyên môn, chính quyền xã. Trên cơ sở đó, công ty sẽ ký kết hợp đồng nguyên tắc với các hộ dân, làm cơ sở tạm thời để chi trả 10% theo quy định. Với diện tích chuyển tên, tách thửa, chồng chéo sau khi có sự thống nhất, xác nhận của UBND xã, công ty sẽ thực hiện chi trả đầy đủ lợi tức cho bà con.
Nhằm đảm bảo quyền, lợi ích cho người dân góp đất, Công ty cổ phần Cao su Lai Châu kiến nghị với các cơ quan chuyên môn như Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Lai Châu, UBND huyện, Phòng Tài nguyên - Môi trường, Văn phòng đăng ký đất đai Chi nhánh các huyện, UBND các xã sớm hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; cử cán bộ các sở, ban ngành có liên quan sớm xuống rà soát, đo đạc, giải quyết những diện tích đất của các hộ dân đang thắc mắc.
Với hàng trăm ha cao su chưa đủ điều kiện chi trả lợi tức không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động sản xuất kinh doanh của các công ty cao su mà còn ảnh hưởng tới nguồn thu nhập chính của người dân. Do vậy, các cấp chính quyền Lai Châu cần vào cuộc và quyết liệt hơn để sớm giải quyết những bất cập, vướng mắc cũng như làm tốt tuyên truyền, phổ biến về thủ tục pháp lý cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho người dân trồng cao su, để cây cao su thực sự là rừng, là sinh kế của người dân Lai Châu.
Việt Hoàng - Đinh Thùy
