Âm vang Cồng chiêng Tây Nguyên

08/04/2018 13:30

Biểu diễn cồng chiêng trong Lễ mừng lúa mới của người K'ho.

Không như mùa Xuân ở những vùng đất khác, mùa Xuân ở Tây Nguyên chỉ thể hiện qua sự giao thoa giữa mùa mưa và mùa nắng cùng với nhịp điệu lễ hội dân gian. Đó là thời gian gắn với mùa “ning nơng”, “mùa lễ hội”, “mùa ăn năm uống tháng” từ cuối tháng 11 năm trước đến cuối tháng 3 đầu tháng 4 dương lịch năm sau.

Lễ hội mùa Xuân ở Tây Nguyên gắn chặt với sinh hoạt văn hóa cồng chiêng.

Lễ hội mùa Xuân ở Tây Nguyên luôn gắn chặt với sinh hoạt văn hóa cồng chiêng. Cồng chiêng có từ bao giờ vẫn luôn là câu hỏi chưa ai lý giải được, chỉ biết rằng cồng chiêng đã tồn tại, đồng hành, gắn bó mật thiết với lịch sử phát triển các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên. Cồng chiêng là mạch suối nguồn âm nhạc nuôi dưỡng tâm hồn, nhân cách, là tiếng lòng yêu thương, là sức mạnh, là hồn thiêng. Trong các lễ hội mùa Xuân ở Tây Nguyên, âm thanh cồng chiêng như mạch nước ngầm thấm đẫm vào cuộc sống của cộng đồng các dân tộc Tây Nguyên.

Để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa cồng chiêng, ngành giáo dục tỉnh Kon Tum đã đưa cồng chiêng vào truyền dạy trong những giờ học ngoại khóa.

Nếu ở các buôn Plei vùng người Xê-đăng, người Bahnar, người H’rê… gần chân núi Ngọc Linh, ta có thể hòa mình trong mùa thu hoạch lúa, ngô, khoai, sắn thì ở vùng đất Trung và Nam Tây Nguyên, những cánh tay rắn khỏe của các chàng trai, những đôi chân trần dẻo dai của các cô gái Ê-đê, Jrai, M’nông… lại tiếp nối cuộc hành trình sinh tồn trong mùa thu hoạch cà phê trên các nương rẫy. Sau mùa vụ, dù được mùa hay thất thu, những người con chân chất, mộc mạc, giản dị, thân thiện ấy vẫn tiếp tục cuộc hành trình trao truyền phong tục tập quán qua các lễ hội truyền thống. Đấy cũng là lúc âm thanh cồng chiêng bắt đầu được ngân lên trong Lễ hội ăn cơm mới vào tháng 11 dương lịch, sau đó là hàng loạt các lễ hội khác như: Lễ hội được mùa, Lễ hội cúng sức khỏe, Lễ hội cúng bến nước, Lễ hội đua voi, Lễ hội bỏ mả…

Trong các lễ hội mùa Xuân ở Tây Nguyên, âm thanh cồng chiêng như mạch nước ngầm thấm đẫm vào cuộc sống.

Diễn xướng cồng chiêng tại Khu di tích lịch sử - văn hóa cấp Quốc gia Plei Ơi thuộc xã Ayun Hạ, huyện Phú Thiện (Gia Lai).

Trong các lễ hội mùa Xuân ở Tây Nguyên, âm thanh cồng chiêng như mạch nước ngầm thấm đẫm vào cuộc sống, lúc dữ dội, ào ào như thác đổ, khi lại hờn dỗi, sôi động, trẻ trung như chàng trai hát khúc eirei, mặn mà, lắng đọng như tình yêu của cô sơn nữ… Âm thanh cồng chiêng có thể xoa dịu nỗi buồn, sự đớn đau, sự cô đơn trống vắng hay tủi hờn trong bất hạnh. Người giàu sang, kẻ nghèo hèn, già trẻ, gái trai như bị thôi miên, khao khát tìm về cội nguồn, gắn kết trong vũ điệu cồng chiêng.

Có tình yêu đặc biệt với văn hóa cồng chiêng, nghệ nhân A Biu ở xã Ngọc Bay, thành phố Kon Tum (Kon Tum) đã dành nhiều tâm sức tìm hiểu, nghiên cứu không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên.

Nhiều năm qua, người Xê-đăng trên Cao nguyên Đắk Lắk luôn nỗ lực giữ gìn bản sắc văn hóa cồng chiêng.

Để bảo tồn, phát huy di sản không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên, rất cần nêu cao vai trò, trách nhiệm của cộng đồng trong việc gìn giữ, bảo vệ giá trị của cồng chiêng.

Đến với Tây Nguyên vào dịp này, ta có thể lắng nghe âm thanh cồng chiêng trầm hùng của người Bahnar trong lễ hội đầu mùa; lời tự tình, ngân nga, lắng đọng của các chàng trai, cô gái Jrai qua tiếng chiêng Arap trong Lễ hội bỏ mả; sự thủ thỉ thì thầm như rót mật vào tai của tiếng chiêng M’nông trong Lễ hội cầu mưa; hay thông điệp mạnh mẽ, khát khao của nam nữ Ê-đê trong Lễ hội cúng bến nước… Tất cả đều được ngân lên như một dàn hợp xướng hội tụ đầy đủ cung bậc, sắc màu của cuộc sống từ ngàn xưa vọng về.

Đêm hội diễn tấu cồng chiêng với chủ đề “Bản sắc trong thế giới hội nhập” thu hút đông đảo nghệ nhân đến từ 5 tỉnh Tây Nguyên tham dự.

Thi diễn tấu cồng chiêng trong khuôn khổ Ngày hội văn hóa truyền thống dân tộc Ê-đê.

Hãy lắng nghe tiếng chiêng có tiếng đồng tiếng bạc! Tiếng chiêng ngân lên khiến sóc quên đào hang, khiến vượn quên đu cây, rắn hổ mang quên trườn dài khỏi mặt đất, cho trai tài ngồi ngẩn, gái sắc ngồi ngơ, hươu nai đứng sững sờ quên nhoài đầu ăn cỏ. Hãy một lần hòa nhịp cùng vũ điệu cồng chiêng Tây Nguyên bất luận du khách gần xa, nam hay nữ, trẻ hay già, đàn bà hay con trẻ...