Tối 6/10, tại Quảng trường Võ Nguyên Giáp (thành phố Thái Nguyên), Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp cùng UBND tỉnh Thái Nguyên tổ chức Lễ Khai mạc Ngày hội Văn hóa dân tộc Dao toàn quốc lần thứ II, năm 2022 với chủ đề “Bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Dao - Bình đẳng, đoàn kết, hội nhập và phát triển”. Dự chương trình có Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Đỗ Văn Chiến cùng đại diện lãnh đạo các bộ, ban, ngành Trung ương và các tỉnh tham gia Ngày hội.
Đồng chí Đỗ Văn Chiến, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phát biểu tại lễ khai mạc. Ảnh: Quân Trang-TTXVN
Phát biểu tại Lễ Khai mạc, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam khẳng định: “Văn hóa các dân tộc thiểu số là di sản quý giá, góp phần làm nên sự phong phú, đa dạng và thống nhất của nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa của đồng bào các dân tộc nói chung và đồng bào dân tộc Dao nói riêng là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược đặc biệt quan trọng”.
Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Đỗ Văn Chiến bày tỏ mong muốn và đề nghị các cấp ủy Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị xã hội, xã hội nghề nghiệp, nhất là đồng bào dân tộc Dao cần thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 33-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về “xây dựng và phát triển văn hóa con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững” và Kết luận số 76-KL/TW của Bộ Chính trị nhằm xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân thiện mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc nhân văn, dân chủ và khoa học, giữ gìn bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp của các dân tộc nói chung và dân tộc Dao nói riêng.
Đồng chí mong muốn đồng bào dân tộc trong cả nước cùng nhau thực hiện tốt phương châm người đi trước truyền lại cho người đi sau, ông bà cha mẹ truyền dạy cho con cháu, cộng đồng truyền dạy lẫn nhau với nhiều cách làm sáng tạo, bền bỉ để giữ gìn và phát huy được nét đẹp của dân tộc mình. Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cũng đề nghị các cấp, ngành, trực tiếp là ngành văn hóa phải tích cực tham mưu để đưa ra các chính sách cụ thể nhằm khuyến khích, hỗ trợ đồng bào dân tộc giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp của từng dân tộc; đồng thời nghiên cứu, xây dựng cơ chế chính sách, phát huy tài nguyên văn hóa, gắn với du lịch để văn hóa vừa là yếu tố tinh thần, vừa tạo thêm thu nhập cho người dân, nhằm đảm bảo tính căn cơ và lâu bền.
Các đại biểu cắt băng khai mạc hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch tại Ngày hội Văn hóa dân tộc Dao toàn quốc lần thứ II. Ảnh: Thu Hằng-TTXVN
Ngày hội Văn hóa dân tộc Dao toàn quốc lần thứ II là dịp để đồng bào dân tộc Dao cả nước được gặp gỡ giao lưu, trình diễn những nét văn hóa đặc trưng, mang bản sắc truyền thống tinh tế, tốt đẹp, kết hợp với quảng bá tiềm năng du lịch của mỗi địa phương, từ đó góp phần củng cố và nâng cao tính thống nhất trong sự đa dạng của văn hóa Việt Nam, làm phong phú thêm nền văn hóa dân tộc, phát triển và hội nhập với văn hóa chung của nhân loại.
Biểu diễn nghệ thuật tại lễ khai mạc. Ảnh: Quân Trang-TTXVN
Các đại biểu dân tộc Dao dự lễ khai mạc. Ảnh: Quân Trang-TTXVN
Điểm nhấn trong Lễ Khai mạc là chương trình nghệ thuật mang chủ đề “Giấc mơ mặt trời” với sự tham gia của trên 1.000 diễn viên chuyên và không chuyên, trong đó có 300 nghệ sĩ, nghệ nhân là người dân tộc Dao đến từ các tỉnh, thành phố trong cả nước cùng tham gia trình diễn. Chương trình được chia thành 3 chương gồm “Gọi non ngàn thức giấc”, “Những cung bậc núi rừng” và “Khúc tự tình trên núi”; diễn tả toàn bộ đời sống vật chất, tinh thần, văn hóa của người Dao, hội tụ những nét văn hóa cơ bản nhất sắp xếp theo trình tự như một ngày điển hình của người Dao. Chương trình được dàn dựng công phu, hoành tráng, kết hợp nhiều loại hình nghệ thuật như ca, múa, nhạc, diễn xướng dân gian… Đặc biệt, trong chương trình có nhiều trích đoạn mô phỏng phong tục tập quán độc đáo của đồng bào dân tộc Dao như lễ cấp sắc, lễ cưới, cầu mùa…
Trình diễn trích đoạn lễ cầu mùa của dân tộc Dao tiền đến từ tỉnh Bắc Kạn. Ảnh: Thu Hằng-TTXVN
Trong khuôn khổ Ngày hội còn diễn ra nhiều hoạt động như: Lễ dâng hương tưởng niệm các Anh hùng Liệt sỹ Thanh niên xung phong; diễu hành cổ động; khai mạc chung các hoạt động văn hóa, thể thao và du lịch; triển lãm “Đặc trưng văn hóa dân tộc Dao trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam”; trưng bày giới thiệu, quảng bá văn hóa truyền thống địa phương và ẩm thực truyền thống; thi đấu thể thao dân tộc và trò chơi dân gian bắn nỏ, đẩy gậy, kéo co và chạy cà kheo; quảng bá du lịch địa phương; liên hoan nghệ thuật quần chúng; trình diễn trang phục dân tộc truyền thống; trình diễn, giới thiệu trích đoạn lễ hội, nghi thức sinh hoạt văn hóa truyền thống… Ngày hội được tổ chức nhằm giới thiệu, quảng bá, kích cầu du lịch; tạo không gian văn hóa để các nghệ nhân, diễn viên, vận động viên quần chúng gặp gỡ, giao lưu, trao đổi kinh nghiệm, nâng cao nhận thức, ý thức trong việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Dao trong thời kỳ hội nhập và phát triển của đất nước.
Đồng bào dân tộc Dao tại Ngày hội. Ảnh: Thu Hằng-TTXVN
Đồng bào dân tộc Dao tỉnh Hà Giang tham gia Ngày hội. Ảnh: Thu Hằng-TTXVN
Trình diễn nghề thủ công truyền thống của dân tộc Dao tỉnh Bắc Giang. Ảnh: Thu Hằng-TTXVN
Đồng bào dân tộc Dao tỉnh Cao Bằng tham gia Ngày hội. Ảnh: Thu Hằng-TTXVN
Trình diễn nghệ thuật tại ngày hội. Ảnh: Quân Trang-TTXVN
Gian trưng bày văn hóa dân tộc Dao tỉnh Bắc Giang. Ảnh: Thu Hằng-TTXVN
Trình diễn ẩm thực của đồng bào dân tộc Dao tại Ngày hội. Ảnh: Thu Hằng-TTXVN
Lễ bế mạc Ngày hội Văn hóa dân tộc Dao toàn quốc lần thứ II diễn ra tối 8/10 tại Bảo tàng Văn hóa các dân tộc Việt Nam (thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên).
Thu Hằng
Tên tự gọi: Kìm Miền, Kìm Mùn (người rừng).
Tên gọi khác: Mán.
Nhóm địa phương: Dao Ðỏ (Dao Cóc Ngáng, Dao sừng, Dao Dụ lạy, Dao Ðại bản), Dao Quần chẹt (Dao Sơn đầu, Dao Tam đảo, Dao Nga hoàng, Dụ Cùn), Dao Lô gang (Dao Thanh phán, Dao Cóc Mùn), Dao Tiền (Dao Ðeo tiền, Dao Tiểu bản), Dao Quần trắng (Dao Họ), Dao Thanh Y, Dao Làn Tẻn (Dao Tuyển, Dao áo dài).
Dân số: 751.067 người (Theo số liệu Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009).
Ngôn ngữ: Tiếng nói thuộc ngữ hệ Hmông - Dao.
Lịch sử: Người Dao có nguồn gốc từ Trung Quốc, việc chuyển cư sang Việt Nam kéo dài suốt từ thế kỷ XII, XIII cho đến nửa đầu thế kỷ XX. Họ tự nhận mình là con cháu của Bản Hồ (Bàn vương), một nhân vật huyền thoại rất phổ biến và thiêng liêng ở người Dao.
Hoạt động sản xuất: Nương, thổ canh hốc đá, ruộng là những hình thức canh tác phổ biến ở người Dao. Tuỳ từng nhóm, từng vùng mà hình thức canh tác này hay khác nổi trội lên như: Người Dao Quần Trắng, Dao áo Dài, Dao Thanh Y chuyên làm ruộng nước. Người Dao Ðỏ - thổ canh hốc đá. Phần lớn các nhóm Dao khác làm nương du canh hay định canh. Cây lương thực chính là lúa, ngô, các loại rau màu quan trọng như bầu, bí, khoai... Họ chăn nuôi trâu, bò, lợn, gà ở vùng lưng chừng núi và vùng cao còn nuôi ngựa, dê.
Nghề trồng bông, dệt vải phổ biến ở các nhóm Dao. Họ ưa dùng vải nhuộm chàm.
Hầu hết các xóm đều có lò rèn để sửa chữa nông cụ. Nhiều nơi còn làm súng hoả mai, súng kíp, đúc những hạt đạn bằng gang. Nghề thợ bạc là nghề gia truyền, chủ yếu làm những đồ trang sức như vòng cổ, vòng chân, vòng tay, vòng tai, nhẫn, dây bạc, hộp đựng trầu...
Nhóm Dao Ðỏ và Dao Tiền có nghề làm giấy bản. Giấy bản dùng để chép sách cúng, sách truyện, sách hát hay dùng cho các lễ cúng như viết sớ, tiền ma. Nhiều nơi có nghề ép dầu thắp sáng hay dầu ăn, nghề làm đường mật.
Ăn: Người Dao thường ăn hai bữa chính trong ngày, bữa trưa và bữa tối. Chỉ những ngày mùa bận rộn mới ăn thêm bữa sáng. Người Dao ăn cơm là chính, ở một số nơi lại ăn ngô nhiều hơn ăn cơm hoặc ăn cháo. Cối xay lúa thường dùng là loại cối gỗ đóng dăm tre. Cối giã có nhiều loại như cối gỗ hình trụ, cối máng giã bằng chày tay, cối đạp chân, cối giã bằng sức nước. Họ thích ăn thịt luộc, các món thịt sấy khô, ướp chua, canh măng chua. Khi ăn xong, người ra kiêng để đũa ngang miệng bát vì đó là dấu hiệu trong nhà có người chết.
Phổ biến là rượu cất, ở một vài nơi lại uống hoãng, thứ rượu không qua trưng cất, có vị chua và ít cay.
Người Dao thường hút thuốc lá và thuốc lào bằng điếu cầy hay tẩu.
Mặc: Trước đây đàn ông để tóc dài, búi sau gáy hoặc để chỏm tóc dài trên đỉnh đầu, xung quanh cạo nhẵn. Các nhóm Dao thường có cách đội khăn khác nhau. áo có hai loại, áo dài và áo ngắn.
Phụ nữ Dao mặc rất đa dạng, thường mặc áo dài yếm, váy hoặc quần. Y phục theo rất sặc sỡ. Họ không theo theo mẫu vẽ sẵn trên vải mà hoàn toàn dựa vào trí nhớ, thêu ở mặt trái của vải để hình mẫu nổi lên mặt phải. Nhiều loại hoa văn như chữ vạn, cây thông, hình chim, người, động vật, lá cây. Cách in hoa văn trên vải bằng sáp ong ở người Dao rất độc đáo. Muốn hình gì người ta dùng bút vẽ hay nhúng khuôn in vào sáp ong nóng chẩy rồi in lên vải. Vải sau khi nhuộm chàm sẽ hiện lên hoa văn mầu xanh lơ do phủ lớp sáp ong không bị thấm chàm.
Ở: Người Dao thường sống ở vùng lưng chừng núi hầu khắp các tỉnh miền núi miền Bắc. Tuy nhiên một số nhóm như Dao Quần trắng ở thung lũng, còn Dao Ðỏ lại ở trên núi cao. Thôn xóm phần nhiều phân tán, rải rác, năm bẩy nóc nhà. Nhà của người Dao rất khác nhau, tuỳ nơi họ ở nhà trệt, nhà sàn hay nhà nửa sàn, nửa đất.
Phương tiện vận chuyển: Người Dao ở vùng cao quen dùng địu có hai quai đeo vai, vùng thấp gánh bằng đôi dậu. Túi vải hay túi lưới đeo vai rất được họ ưa dùng.
Quan hệ xã hội: Trong thôn xóm tồn tại chủ yếu các quan hệ xóm giềng và quan hệ dòng họ.
Người Dao có nhiều họ, phổ biến nhất là các họ Bàn, Ðặng, Triệu. Các dòng họ, chi họ thường có gia phả riêng và có hệ thống tên đệm để phân biệt giữa những người thuộc các thế hệ khác nhau.
Sinh đẻ: Phụ nữ đẻ ngồi, đẻ ngay trong buồng ngủ. Trẻ sơ sinh được tắm bằng nước nóng. Nhà có người ở cữ người ta treo cành lá xanh hay cài hoa chuối trước cửa để làm dấu không cho người lạ vào nhà vì sợ vía độc ảnh hưởng tới sức khoẻ đứa trẻ. Trẻ sơ sinh được ba ngày thì làm lễ cúng mụ.
Cưới xin: Trai gái muốn lấy được nhau phải so tuổi, bói chân gà xem có hợp nhau không. Có tục chăng dây, hát đối đáp giữa nhà trai và nhà gái trước khi vào nhà, hát trong đám cưới. Lúc đón dâu, cô dâu được cõng ra khỏi nhà gái và bước qua cái kéo mà thầy cúng đã làm phép mới được vào nhà trai.
Ma chay: Thày tào có vị trí quan trọng trong việc ma và làm chay. Nhà có người chết con cái đến nhà thầy mời về chủ trì các nghi lễ, tìm đất đào huyệt. Người ta kiêng khâm liệm người chết vào giờ sinh của những người trong gia đình. Người chết được liệm vào quan tài để trong nhà hay chỉ bó chiếu ra đến huyệt rồi mới cho vào quan tài. Mộ được đắp đất, xếp đá ở chân mộ. ở một số nơi có tục hoả táng cho những người chết từ 12 tuổi trở lên.
Lễ làm chay cho người chết diễn ra sau nhiều năm, thường được kết hợp với lễ cấp sắc cho một người đàn ông nào đó đang sống trong gia đình. Lễ tổ chức ba ngày, ngày đầu gọi là lễ phá ngục, giải thoát hồn cho người chết, ngày thứ hai gọi là lễ tắm hương hoa cho người chết trước khi đưa hồn về bàn thờ tổ tiên trong nhà, ngày thứ ba lễ cấp sắc. Người chết được cúng đưa hồn về quê cũ ở Dương Châu.
Nhà mới: Muốn làm nhà phải xem tuổi những người trong gia đình, nhất là tuổi chủ gia đình. Nghi lễ chọn đất được coi là quan trọng. Buổi tối, người ta đào một hố to bằng miệng bát, xếp một số hạt gạo tượng trưng cho người, trâu bò, tiền bạc, thóc lúa, tài sản rồi úp bát lên. Dựa vào mộng báo đêm đó mà biết điềm xấu hay tốt. Sáng hôm sau ra xem hỗ, các hạt gạo vẫn giữa nguyên vị trí là có thể làm nhà được.
Thờ cúng: Người Dao vừa tin theo các tín ngưỡng nguyên thuỷ, các nghi lễ nông nghiệp vừa chịu ảnh hưởng sâu sắc của Khổng giáo, Phật giáo và nhất là Ðạo giáo. Bàn vương được coi là thuỷ tổ của người Dao nên được cúng chung với tổ tiên từng gia đình. Theo truyền thống tất cả đàn ông đã đến tuổi trưởng thành đều phải qua lễ cấp sắc. một nghi lễ vừa mang tính chất của Ðạo giáo, vừa mang những vết của lễ thành đinh xa xưa.
Lịch: Người Dao quen dùng âm lịch để tính thời gian sản xuất và sinh hoạt.
Học: Hầu hết các xóm thôn người Dao đều có người biết chữ Hán, nôm Dao. Người ta học chữ để đọc sách cúng, sách truyện, thơ.
Văn nghệ: Người Dao có vốn văn nghệ dân gian rất phong phú, nhiều truyện cổ, bài hát, thơ ca. Ðặc biệt truyện Quả bầu với nạn hồng thuỷ, Sự tích Bàn Vương rất phổ biến trong người Dao. Múa, nhạc được họ sử dụng chủ yếu trong các nghi lễ tôn giáo.
Chơi: Người Dao thích chơi đu, chơi quay, đi cà kheo.
Theo cema.gov.vn
