Kỷ niệm 132 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890 - 19/5/2022) và 111 năm Ngày Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước (5/6/1911 - 5/6/2022), ngày 16/5, tại Hà Nội, Nhà hát Cải lương Việt Nam phối hợp cùng Nhà xuất bản Văn học và Công ty Cổ phần Văn hóa & Truyền thông Liên Việt tổ chức họp báo công bố hai công trình đặc biệt ra mắt công chúng vào dịp này là vở sân khấu và cuốn tiểu thuyết có cùng một nguồn gốc văn học, cùng tên gọi là “Nợ nước non”, đây là phần 1 trong bộ đôi sân khấu - văn học gồm 3 phần mang tên “Nước non vạn dặm” có chủ đề về Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Tác giả của cả hai công trình này là Nhà văn, Nhà biên kịch Nguyễn Thế Kỷ. Vở sân khấu “Nợ nước non” là sự kết hợp giữa nghệ thuật sân khấu cải lương và một số loại hình nghệ thuật truyền thống khác như dân ca ví, giặm xứ Nghệ; ca Huế; bài Chòi khu 5 và dân ca Nam bộ. Vở diễn do Nghệ sỹ Nhân dân Triệu Trung Kiên, Giám đốc Nhà hát Cải lương Việt Nam đạo diễn cùng ê kíp nghệ sỹ nổi tiếng dàn dựng.
Theo Nghệ sỹ Nhân dân Triệu Trung Kiên, vở sân khấu “Nợ nước non” khắc họa một cách xúc động, sâu sắc hình tượng Nguyễn Sinh Cung (bé Anh Đức sắm vai), Nguyễn Tất Thành (nghệ sỹ Minh Hải), cùng với hình tượng mẹ Hoàng Thị Loan (nghệ sỹ Như Quỳnh), cha Nguyễn Sinh Sắc (Nghệ sỹ Ưu tú Mạnh Hùng)… trong không gian văn hóa các vùng miền từ Bắc chí Nam, đặc biệt là sự thay đổi, trưởng thành về nhận thức, lòng yêu nước, chí căm thù quân xâm lược, nung nấu quyết tâm tìm đường cứu nước của Nguyễn Tất Thành...
Tiểu thuyết “Nợ nước non” dày hơn 220 trang, là tập 1 trong bộ tiểu thuyết 3 tập “Nước non vạn dặm” do Nhà xuất bản Văn học và Công ty Cổ phần Văn hóa và Truyền thông Liên Việt liên kết xuất bản, phát hành. Nội dung chính của tiểu thuyết có những phần gần với nội dung vở diễn sân khấu cùng tên, cũng có những nội dung khác và mới, thể hiện bằng thi pháp và lợi thế của tiểu thuyết.
Bằng sự nghiên cứu lịch sử, văn hóa công phu, nghiêm túc; bằng sự trải nghiệm, tích lũy vốn sống nhiều năm ở quê hương Nghệ An và nhiều vùng đất khác, Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ đã xây dựng hình tượng nhân vật, bối cảnh xã hội chân thực, sống động, giản dị, lôi cuốn người đọc qua từng trang viết. Người đọc như được về thăm, tìm hiểu mảnh đất xứ Nghệ cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX; được sống cùng Nguyễn Sinh Cung và gia đình Cung hai lần lội bộ đi - về, sinh sống ở Nghệ An và Kinh thành Huế.
Trong tiểu thuyết “Nợ nước non”, cùng với tuyến nhân vật chính, Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ còn đưa vào tác phẩm của mình các nhân vật như bà ngoại, những người thân trong gia đình của Nguyễn Sinh Cung, như Út Huệ, Phúc, Út Tâm..., như chí sỹ Phan Bội Châu, họa sỹ - thầy giáo Lê Văn Miến, cả những người được nói đến như Phan Đình Phùng, Vương Thúc Quý, Phan Chu Trinh, Đào Tấn, thậm chí cả những kẻ bán nước hại dân như Hoàng Cao Khải, Nguyễn Thân...
Nói về tiểu thuyết “Nợ nước non”, tập đầu tiên trong bộ 3 tiểu thuyết “Nước non vạn dặm”, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam Nguyễn Quang Thiều cho rằng, Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ đã vượt qua được chặng đường đầu tiên một cách xuất sắc. Đây là tập vô cùng quan trọng của bộ tiểu thuyết này, là chặng đường quan trọng nhất để hình thành một con người, đặc biệt là một vĩ nhân với những yếu tố vô cùng quan trọng: gia đình, hoàn cảnh lịch sử đất nước, thế giới, điều kiện sống, giáo dục, tư chất, những vẻ đẹp tâm hồn, sự quan sát đời sống, chặng dường nhận thức của nhân vật...
Theo Nhà văn Nguyễn Quang Thiều, Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ đã có sự nghiên cứu một cách kỹ lưỡng về cuộc đời và tư tưởng Hồ Chí Minh, với những hiểu biết sâu sắc về địa lý, lịch sử và văn hóa của vùng đất nơi mà Chủ tịch Hồ Chí Minh sinh ra và lớn lên. Điều đặc biệt là Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ đã không “kỳ bí hóa” hay “thần thánh hóa” một vĩ nhân lịch sử khi viết về thời niên thiếu của vĩ nhân đó, mà ông đã bình dị hóa tâm hồn cậu bé Cung, song vẫn đủ tinh tế để bạn đọc nhận ra sự trong sáng, khả năng tư duy, khí tiết, ý chí và một điều gì đó lớn lao ẩn chứa trong tâm hồn thơ trẻ ấy...
Trong vở diễn - tiểu thuyết có cùng tên gọi “Nợ nước non”, tác giả văn học và ê kíp nghệ thuật không chỉ khắc họa những ký ức lịch sử, xã hội, mà đi sâu luận giải những yếu tố văn hóa, tư tưởng, xã hội đã hun đúc, rèn dũa nên Nguyễn Sinh Cung - Nguyễn Tất Thành - Văn Ba để Người có chuyến đi lịch sử vạn dặm từ quê nhà Nghệ An đến kinh đô Huế, qua Bình Định, Phan Thiết đến bến cảng Sài Gòn, cho chuyến vượt trùng khơi cứu nước ngày 5/6/1911.
Theo Nhà văn Nguyễn Thế Kỷ, phần 2 và phần 3 của vở diễn sân khấu và bộ tiểu thuyết “Nước non vạn dặm” dự kiến sẽ ra mắt công chúng vào năm 2023, 2024 với tên gọi “Lênh đênh bốn biển” và “Người về”, tác giả sẽ khắc họa, lý giải, ngợi ca con đường bôn ba cứu nước của Văn Ba - Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh ở nước ngoài và những năm tháng Người về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam; sức cảm hóa lay động của Chủ tịch Hồ Chí Minh nhân dân Việt Nam và bạn bè quốc tế…
Phương Lan
