Để hiểu rõ hơn về “phong trào” xây dựng nhà sàn bằng bê tông, chúng tôi tìm về thôn Tân Lập, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương - một trong những thôn điển hình về làm nhà sàn bê tông trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang. Ông Ma Anh Tuấn, Trưởng thôn Tân Lập cho biết: Thôn có 187 hộ, trong đó 98% là đồng bào dân tộc thiểu số, chủ yếu là dân tộc Tày. Từ bao đời nay, nhà sàn là nếp nhà truyền thống của đại đa số người dân trong thôn.
 |
| Những ngôi nhà sàn truyền thống thôn Tân Lập, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương (Tuyên Quang). Ảnh: Quang Đán – TTXVN |
Năm 2012, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, thôn Tân Lập (Làng văn hóa du lịch Tân Lập) được Nhà nước, các doanh nghiệp, cá nhân, tổ chức trong và ngoài tỉnh hỗ trợ kinh phí để xây dựng nhà sàn bê tông thay thế cho những nhà sàn bằng gỗ đã bị xuống cấp. Theo đó, hộ gia đình xây dựng mới được hỗ trợ 200 triệu đồng, hộ sửa chữa nhà được hỗ trợ 100 triệu đồng. Qua khảo sát, năm đó thôn có 6 hộ có nhu cầu làm nhà mới, 5 hộ có nhu cầu sửa chữa nhà. Khi đó, thôn chưa có gia đình nào làm nhà sàn bằng bê tông, sơn giả gỗ. Do đó, bên cạnh việc tuyên truyền, vận động người dân trong thôn thay đổi tư duy trong xây dựng nhà, thôn còn tổ chức cho các hộ dân đi tham quan mô hình nhà sàn bằng bê tông ở huyện Hàm Yên (Tuyên Quang). Qua tham quan, người dân thấy được những ưu điểm của việc xây dựng nhà sàn bằng bê tông nên đã hưởng ứng làm theo… Là một trong những hộ được hỗ trợ kinh phí để xây dựng nhà sàn bằng bê tông, chị Hoàng Thị Yến, dân tộc Tày, thôn Tân Lập, xã Tân Trào chia sẻ: Vì đã xây dựng từ lâu nên năm 2012, ngôi nhà sàn bằng gỗ của gia đình tôi đã bị xuống cấp nghiêm trọng, cần phải xây dựng một ngôi nhà mới. Khi đó, gia đình chị rất lo lắng do kinh phí để làm một ngôi nhà sàn bằng gỗ là rất lớn. Để chuẩn bị đủ nguyên liệu như cột, ván, sàn… để làm nhà, phải vào tận rừng sâu, núi cao để kiếm tìm loại gỗ tốt lâu năm, thời gian lo nguyên liệu có thể vài ba tháng nhưng cũng khi tới cả vài năm hoặc gia đình sẽ phải mua lại gỗ với giá rất cao. Trong khi đó, hiện nay, các cấp chính quyền đang tuyên truyền đến người dân phải có trách nhiệm bảo vệ rừng… May mắn là trong lúc khó khăn đó, gia đình tôi được Nhà nước, các doanh nghiệp, cá nhân, tổ chức trong và ngoài tỉnh hỗ trợ hỗ trợ 200 triệu đồng để xây dựng nhà sàn bằng bê tông.
 |
| Ngôi nhà sàn bằng bê tông, sơn giả gỗ của gia đình chị Hoàng Thị Yến, thôn Tân Lập, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương (Tuyên Quang). Ảnh: Quang Đán – TTXVN |
Theo chị Yến, so với nhà sàn bằng gỗ, nhà sàn bê tông có nhiều ưu điểm: Giá thành xây dựng rẻ hơn, chỉ khoảng 500 triệu đồng/ngôi nhà, giảm một nửa so với làm nhà sàn bằng gỗ. Thời gian sử dụng lâu dài có thể lên đến hàng trăm năm, góp phần bảo vệ rừng, đặc biệt vẫn giữ được văn hóa truyền thống của dân tộc. Cũng như nhiều gia đình khác, ngôi nhà sàn của gia đình chị Yến vẫn giữ kiến trúc của nhà sàn truyền thống gồm: 3 gian, 2 chái, 5 hàng cột (hàng chân). Tất cả những phần quan trọng của ngôi nhà như cột, xà nhà đều được làm bằng bê tông, sàn nhà lát gạch hoa, mái lợp lá cọ, cửa sổ và cửa chính của ngôi nhà được làm bằng gỗ để đảm bảo sau khi sơn giả gỗ lên các phần được làm từ bê tông ngôi nhà sẽ hài hòa, nhìn như được làm bằng gỗ. Ngoài ra, để thuận lợi hơn trong việc sinh hoạt, nhiều hộ dân trong thôn còn bưng gạch một số chỗ ở tầng dưới để xây dựng công trình vệ sinh khép kín, tạo thêm phòng ở đối với gia đình có nhiều thế hệ sống chung… Việc “cải tiến” này cũng không làm mất đi nét truyền thống của ngôi nhà. Với nhiều ưu điểm nổi bật, xây dựng nhà sàn bằng bê tông đã được nhiều gia đình thôn Tân Lập lựa chọn khi xây dựng nhà mới. Ông Bế Văn Hai, dân tộc Nùng, thôn Tân Lập, xã Tân Trào cho biết: Sau khi thấy một số hộ dân trong thôn xây dựng nhà sàn bằng bê tông rất đẹp, tiện dụng mà vẫn giữ được kiến trúc truyền thống,năm 2014, gia đình ông quyết định học tập theo để xây dựng ngôi nhà sàn mới bằng bê tông. Làm thêm dịch vụ ăn uống và nghỉ ngơi phục vụ du khách, ông thấy được nhiều ưu điểm của nhà sàn bê tông như nhà chắc chắn, sạch sẽ, diện tích mặt sàn sử dụng lớn…. Du khách khi đến đây đều rất thích thú trước vẻ đẹp và sự mới lạ của những ngôi nhà sàn bê tông, sơn giả gỗ. Tôi nghĩ thời gian tới, việc xây dựng nhà sàn bằng bê tông sẽ trở thành “xu hướng” làm nhà của đồng bào Tày, Nùng, Cao Lan… trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và xây dựng nông thôn mới. Hiện nay, thôn Tân Lập đang có 30 ngôi nhà sàn bằng bê tông sơn giả gỗ. Những ngôi nhà sàn bằng bê tông, sơn giả gỗ được xây dựng vững chãi và vẫn giữ nguyên kiến trúc của ngôi nhà sàn truyền thống đã góp phần làm cho cảnh quan của thôn Tân Lập mang vẻ đẹp thanh bình, riêng biệt của thôn bản vùng cao.
 |
| Bên trong ngôi nhà sàn bằng bê tông, sơn giả gỗ của gia đình ông Bế Văn Hai, thôn Tân lập, xã Tân Trào, huyện Sơn Dương. Ảnh Quang Đán – TTXVN |
Ông Hoàng Cao Khải, Chủ tịch UBND xã Tân Trào cho biết: Được chọn là xã điểm trong xây dựng nông thôn mới của tỉnh Tuyên Quang nên năm 2012, một số hộ dân trên địa bàn xã được Nhà nước, các doanh nghiệp, cá nhân, tổ chức trong và ngoài tỉnh hỗ trợ một phần kinh phí để xây dựng nhà sàn bê tông. Sự hỗ trợ này mang lại hiệu quả rất lớn trong việc giúp người dân giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và thay đổi suy nghĩ về xây dựng nhà sàn. Phù hợp với cảnh quan, tiết kiệm được nhiều chi phí xây dựng, bảo vệ rừng…, với hiệu quả từ thực tế, việc xây dựng nhà sàn bê tông đã lan tỏa đến nhiều thôn trên địa bàn xã. Hiện nay, toàn xã có gần 50 nhà sàn làm bằng bê tông. Xã có 6 dân tộc anh em cùng sinh sống, trong đó dân tộc Tày chiếm đa số với 48,6%, nhu cầu xây dựng nhà sàn là rất lớn. Thời gian tới, xã sẽ tiếp tục tuyên truyền những ưu điểm của làm nhà sàn bê tông đến người dân, đặc biệt là đồng bào có phong tục ở nhà sàn, để người dân hiểu và áp dụng khi có nhu cầu làm nhà mới… Theo bà Phạm Thị Nhị Bình, Phó Chủ tịch UBND huyện Sơn Dương (Tuyên Quang), công tác bảo tồn bản sắc văn hóa của các dân tộc trên địa bàn huyện được các cấp ủy chính quyền từ huyện đến cơ sở đặc biệt quan tâm, trong đó có bảo tồn nhà sàn… Tuy nhiên, trải qua thời gian, những ngôi nhà sàn bằng gỗ dần xuống cấp, vật liệu làm nhà khan hiếm. Hiện nay công tác bảo vệ rừng đang được đặt lên hàng đầu. Trong bối cảnh đó, việc xây dựng những ngôi nhà sàn bằng bê tông là hết sức thiết thực. Với nhiều ưu điểm vượt trội, từ mô hình điểm ở xã Tân Trào, đến nay, việc xây dựng nhà sàn bằng bê tông đã lan rộng đến nhiều xã trên địa bàn huyện. Không chỉ có dân tộc Tày mà các dân tộc Dao, Cao Lan, Sán Chay, Nùng… ở các xã như Bình Yên, Lương Thiện, Minh Thanh, Đại Phú (huyện Sơn Dương)… cũng học tập xây dựng nhà sàn bê tông mang bản sắc riêng của dân tộc mình. Những ngôi nhà sàn bằng bê tông đang góp phần làm thay đổi diện mạo ở nhiều xã vốn còn khó khăn trên địa bàn huyện Sơn Dương. Để phát huy những kết quả đã đạt được, thời gian tới, huyện tiếp tục tuyên truyền, vận động nhân dân các dân tộc trên địa bàn huyện nhân rộng mô hình làm nhà sàn bằng bê tông, giữ gìn bản sắc văn hóa và xây dựng nông thôn mới…
Vũ Quang Đán
