Là đồng bào thiểu số sinh sống lâu đời ở vùng cao Tây Bắc, người dân tộc Cống ở Điện Biên từng đối mặt với muôn vàn khó khăn nơi những bản làng xa xôi, giáp biên giới. Nhờ những chính sách hỗ trợ từ Đảng, Nhà nước và tinh thần vượt khó không ngừng, cuộc sống người dân nơi đây đã chuyển mình rõ nét. Bản làng giờ đây không chỉ khang trang mà còn thể hiện sự ấm no, đánh dấu hành trình vượt khó thành công của một trong những cộng đồng dân tộc rất ít người nơi miền biên viễn Tây Bắc.
Để bảo tồn và phát huy những giá trị truyền thống văn hóa tốt đẹp cũng như khơi dậy ý chí đoàn kết của đồng bào dân tộc Cống trên địa bàn huyện Điện Biên, ngày 27/11, UBND huyện Điện Biên (tỉnh Điện Biên) tổ chức lễ hội Tết hoa mào gà dân tộc Cống (xã Pa Thơm) năm 2023.
Đồng bào dân tộc Cống (xã Nậm Khao, huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu) đã trình diễn trích đoạn Tết Ngô độc đáo trong khuôn khổ Ngày hội Văn hóa các dân tộc có số dân dưới 10.000 người lần thứ I tại tỉnh Lai Châu và Tuần Du lịch - Văn hóa Lai Châu năm 2023.
Hằng năm, vào dịp tháng 10 âm lịch, khi mùa màng đã thu hoạch xong, đồng bào dân tộc Cống ở bản Lả Chà, xã Pa Tần, huyện Nậm Pồ (Điện Biên) lại rộn ràng đón Tết Hoa. Tết Hoa hay còn gọi là Tết hoa mào gà (Mền loóng phạt ái) là Tết cổ truyền của đồng bào dân tộc Cống nhằm cầu mong cho một năm mới nhiều sức khỏe, mùa màng tươi tốt.
Lả Chà (xã Pa Tần, huyện Nậm Pồ) là một trong 4 bản của tỉnh Điện Biên có cộng đồng người Cống sinh sống. Đến Lả Chà, du khách sẽ được khám phá những nét độc đáo của một tiểu vùng văn hóa, nơi chứa đựng những nghi thức tín ngưỡng dân gian giàu tính tư duy, triết lý nhân sinh đã được người Cống bảo lưu, trao truyền qua nhiều thế hệ. Trong nhiều yếu tố làm nên một Lả Chà trữ tình, cuốn hút lòng người thì Tết Hoa- Tết cổ truyền của cộng đồng dân tộc Cống là yếu tố đóng vai trò cốt lõi nhất.
Người Cống có nguồn gốc di cư trực tiếp từ Lào sang. Họ ở nhà sàn ba hay bốn gian, chỉ có một cửa ra vào, một cửa sổ ở gian giữa, chạy dọc theo vách mặt chính của nhà có thêm một chiếc sàn nhỏ ít có giá trị sử dụng nhưng nhà nào cũng có là đặc trưng trong nhà người Cống.
Trong hai ngày 3 - 4/12, đồng bào dân tộc Cống ở bản Huổi Moi (xã Pa Thơm, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên) quây quần cùng nhau vui đón Tết hoa mào gà (tiếng người dân bản địa là Mền loóng phạt ai). Đây là nghi lễ Tết cổ truyền đặc trưng nhất của người Cống, phản ánh sinh động đời sống, bản sắc dân tộc và đã được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Bộ Văn hóa, Thể Thao và Du lịch vừa có Quyết định số 446/QĐ-BVHTTDL về việc công bố Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đợt 26. Trong 17 di sản văn hóa phi vật thể được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia đợt này, tỉnh Điện Biên có 2 di sản gồm: Mền Loóng Phạt Ái (Tết Hoa mào gà) của cộng đồng dân tộc Cống (xã Pa Thơm, huyện Điện Biên; xã Nậm Kè, huyện Mường Nhé; xã Pa Tần, huyện Nậm Pồ) và Lễ Gạ Ma Thú (Cúng bản) của cộng đồng dân tộc người Hà Nhì (ở các xã Sín Thầu, Chung Chải, Sen Thượng và Leng Su Sìn của huyện Mường Nhé).
Khi những bông lúa trên nương đã bắt đầu uốn câu, hạt thóc ngả màu vàng tươi là dấu hiệu mùa thu hoạch lúa nương đang đến gần, người Cống (Điện Biên) lại náo nức chuẩn bị tổ chức Tết cơm mới.
Cùng với tiếng nói, chữ viết, trang phục là phương tiện cấu thành và thể hiện bản sắc dân tộc rõ nét nhất. Trải qua các thời kỳ lịch sử, các dân tộc thiểu số nước ta đã tạo dựng được những bộ trang phục mang nét riêng, đẹp, độc đáo, thấm nhuần giá trị văn hóa truyền thống của mỗi tộc người.
Đã bao đời nay, nhà sàn vẫn gắn liền với cuộc sống của người Cống. Tuy nhiên, nhà sàn của họ vẫn mang được những nét đặc trưng kiến trúc riêng biệt, độc đáo và phù hợp với phong tục tập quán.
Trong thời kỳ hội nhập, nhiều phong tục tập quán của đồng bào các dân tộc có dấu hiệu mai một nhưng với người Cống ở bản Táng Ngá (xã Nậm Chà, huyện Nậm Nhùn, Lai Châu), nghề đan bem truyền thống (một loại hòm đựng đồ dùng trong gia đình) vẫn được bảo tồn, phát triển.
Dân tộc Cống hiện có khoảng trên 2.000 người, sống tập trung chủ yếu tại các tỉnh Lai Châu, Điện Biên và khu vực ven sông Đà. Dân tộc Cống còn có các tên gọi khác là Xắm Khống, Mâng Nhé, Xá Xeng.
