Bước ngoặt cho người trồng chè ở Tuyên Quang

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm đồi chè xã Mỹ Bằng, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang. Ảnh: TTXVN

Ông Trần Văn Tuấn, Trưởng phòng Nông nghiệp, Công ty cổ phần Chè Mỹ Lâm cho biết, muốn phát triển bền vững, sản phẩm làm ra phải đảm bảo chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm. Từ thực tế này, công ty nghiên cứu, tìm mô hình liên kết sản xuất mới, thay vì quan hệ mua – bán với người dân như trước đây. Giờ đây, công ty và người dân liên kết với nhau dựa trên việc phân công công việc cụ thể. Người nông dân được công ty trả lương để chăm sóc vườn chè của chính gia đình.

Công ty hỗ trợ vật tư nông nghiệp, hướng dẫn người dân chăm sóc chè theo kỹ thuật… để nâng cao sản lượng, chất lượng chè nguyên liệu. Bên cạnh đó, ngay từ đầu năm người dân và công ty cùng thỏa thuận giá chè khi thu hoạch nên người nông dân sẽ không phải lo biến động của thị trường.

Trước đây, công ty và người trồng chè liên kết với nhau thông qua hợp đồng khoán sản phẩm, công ty sẽ thu mua chè búp tươi cho người dân. Tuy nhiên, mô hình bộc lộ hạn chế như: người dân chỉ chú trọng đến việc nâng sản lượng để bán cho công ty, ít quan tâm đến chất lượng sản phẩm. Việc người dân tự sản xuất manh mún, nhỏ lẻ nên áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất gặp khó khăn, mua vật tư nông nghiệp cũng chịu giá cao hơn trong khi chất lượng người dân không tự thẩm định được… Thực tế này dẫn đến tình trạng chất lượng chè thấp trong khi yêu cầu của thị trường ngày càng khắt khe.

Doanh nghiệp cũng có lợi lớn bởi thị trường được mở rộng nhờ nguồn nguyên liệu đảm bảo, chất lượng và giá trị sản phẩm được nâng cao... Ảnh: Văn Tý - TTXVN

Hiện mô hình mới dựa trên việc hình thành đội sản xuất, mỗi đội sản xuất sẽ quản lý 40 - 50 ha chè. Trong đó, đội trưởng là người do công ty cử, chịu trách nhiệm điều hành chung kiêm giao nhận sản phẩm. Đội phó do các hộ dân có liên kết với công ty bầu ra, chịu trách nhiệm giám sát sâu bệnh, kỹ thuật nông nghiệp, cấp phát vật tư và ghi chép sản lượng. Trong đội, các tổ dịch vụ về bảo vệ thực vật (3 người), tổ đốn và thu hái chè (5 người), tổ bón phân (5 người). Thành viên của các tổ dịch vụ được công ty trả lương. Đây là mô hình đầu tiên và duy nhất của cả nước cho đến nay mang lại hiệu quả kinh tế cao đối với các hộ trồng chè ở Yên Sơn.

Là một trong những hộ liên kết với Công ty cổ phần Chè Mỹ Lâm, ông Vũ Văn Phương, thôn Quyết Thắng, xã Mỹ Bằng cho biết, tham gia mô hình này, gia đình ông được phân công những công việc cụ thể: vệ sinh vườn chè, làm cỏ, cào, lấp đất trước và sau khi bón phân, cắt, thu hái chè, bảo vệ vườn chè…

Trước đây, những công việc này các hộ trồng chè vẫn phải làm nhưng hiện gia đình ông lại được công ty trả thêm lương để chăm sóc chè của chính gia đình. Mức lương này được công ty và người dân tính toán và thống nhất từ đầu năm trên cơ sở diện tích, năng suất và giống chè. Nhờ chăm sóc đúng kỹ thuật, năng suất chè tăng, đầu ra ổn định nên ông yên tâm sản xuất.

Người nông dân trở thành những người công nhân nông nghiệp, nhưng vẫn là chủ trên chính mảnh đất của mình. Ảnh: Văn Tý - TTXVN

Chị Đào Thị Thương, thôn Quyết Thắng, xã Mỹ Bằng cho biết: “Thực hiện mô hình liên kết mới với công ty, người dân có nhiều thuận lợi. Toàn bộ vật tư nông nghiệp được công ty đầu tư, chè được chăm sóc, thu hái đúng kỹ thuật nên sản lượng tăng, ít sâu bệnh, hạn chế tối đa việc phun thuốc bảo vệ thực vật nên giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Bên cạnh đó, mỗi tháng chỉ làm 8-10 công lao động/ha, giảm gần một nửa số ngày công lao động so với trước đây nên có thời gian làm các công việc kinh tế khác nâng cao thu nhập cho gia đình… Gia đình hiện có 6.000 m2 đất trồng chè, tham gia mô hình liên kết sản xuất mới với công ty thu nhập từ trồng chè của gia đình tăng từ 24 triệu đồng/năm lên gần 40 triệu đồng/năm”.

Ông Trần Văn Tuấn, Trưởng phòng Nông nghiệp, Công ty cổ phần Chè Mỹ Lâm cũng cho biết, sản phẩm chè của mô hình sản xuất mới vượt trội về mẫu mã và chất lượng (tăng 30% so với chè sản xuất theo mô hình cũ). Chè đảm bảo an toàn thực phẩm theo cam kết của công ty với đối tác (chủ yếu theo tiêu chuẩn của EU), giảm 50% lượng thuốc bảo vệ thực vật, giảm 25% chi phí thu hái chè. Chè đảm bảo chất lượng nên giá bán chè khô cao hơn, thị trường mở rộng ổn định. Mô hình mới xây dựng được tính cộng đồng, đoàn kết và tác phong công nghiệp cho người nông dân…

Với hiệu quả thiết thực mà mô hình sản xuất mới mang lại, từ 90 hộ nhận khoán ban đầu, hiện nay công ty đã áp dụng mô hình mới này với 250 hộ nhận khoán trên diện tích 200 ha chè. Dự kiến đến năm 2018, công ty sẽ tiến tới áp dụng mô hình này trên toàn bộ diện tích đất của các hộ nhận khoán với công ty trước đây.

Thu nhập của hàng trăm hộ trồng chè ở các xã Mỹ Bằng, Mỹ Lâm, Phú Lâm (huyện Yên Sơn) tăng bình quân 40-50%. Ảnh: Văn Tý - TTXVN

Ông Nguyễn Văn Việt, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Tuyên Quang cho biết, mô hình liên kết sản xuất mới giữa Công ty cổ phần Chè Mỹ Lâm và các hộ dân ở Yên Sơn là mô hình lần đầu tiên áp dụng trong cả nước, được lãnh đạo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đánh giá cao.

Mô hình nâng cao giá trị bền vững của cây chè, nâng thu nhập cho nông dân, phù hợp với xu hướng dịch chuyển lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp. Người nông dân trở thành những người công nhân nông nghiệp nhưng vẫn làm chủ trên mảnh đất của mình. Đây là mô hình cần được nhân rộng không chỉ Tuyên Quang mà còn trong phạm vi cả nước.

Thời gian tới, Sở sẽ tiếp tục hướng dẫn doanh nghiệp, hợp tác xã sản xuất chè, các địa phương thành lập tổ dịch vụ phun thuốc bảo vệ thực vật theo hướng dẫn của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư xây dựng, nâng cấp dây chuyền công nghệ, đa dạng hoá mặt hàng sản phẩm gắn với xây dựng thương hiệu; thường xuyên tổ chức tập huấn cho các hộ về kỹ thuật trồng, chăm sóc, thâm canh các giống chè mới, hướng dẫn người dân sản xuất chè hữu cơ, chè an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP…

Nguyễn Văn Tý