Quay lại

Bảo tồn văn hóa dân tộc trong xã hội đương đại(Bài 1)

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế, các quốc gia ngày càng đề cao tính đặc thù, bản sắc văn hóa dân tộc. Các nơi đều coi trọng việc bảo tồn, giữ gìn và phát huy giá trị di sản văn hóa nhằm giúp cải thiện đời sống cộng đồng, nâng cao vị thế quốc gia trên trường quốc tế.

Chùm 2 bài "Bảo tồn văn hóa dân tộc trong xã hội đương đại" sẽ đề cập đến các chính sách và mô hình hiệu quả trong bảo tồn, phát huy hiệu quả giá trị văn hóa các dân tộc Việt Nam.

vna_potal_phat_trien_du_lich_cong_dong_ket_hop_bao_ton_van_hoa_dong_bao_co_tu_6881839.jpg
Du khách trải nghiệm các hoạt động văn hóa, văn nghệ cùng đồng bào Cơ Tu. Ảnh: Quốc Dũng - TTXVN

Bài 1- Xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc

Thời gian qua, Đảng và Nhà nước ta đã có nhiều chủ trương, chính sách bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Giúp đồng bào gìn giữ, phát huy giá trị di sản

Nhiều năm qua, đã có nhiều chính sách ra đời, góp phần bảo tồn văn hóa dân tộc như bảo tồn các buôn làng truyền thống, dân ca dân vũ, sưu tầm, phục hồi và phát triển một số loại hình nghệ thuật truyền thống có nguy cơ thất truyền, phục dựng một số lễ hội truyền thống...

Từ năm 2008, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định lấy ngày 19/4 hằng năm là "Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam" nhằm bảo tồn, tôn vinh văn hóa dân tộc, giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, góp phần củng cố, tăng cường sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Nhiều đề án bảo tồn văn hoá dân tộc cũng đã được triển khai. Đó là Đề án bảo tồn, phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số Việt Nam đến năm 2020; Đề án mỗi dân tộc có một làng văn hoá bảo tồn, đề án bảo tồn văn hóa của các dân tộc ít người đang bị mai một lớn nhất… Vụ Văn hóa dân tộc (Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) tổ chức hàng loạt lớp truyền dạy văn hóa phi vật thể cho đồng bào các dân tộc ít người (Lô Lô, Mảng, Ngái, Bố Y…) nhằm giúp họ nâng cao năng lực bảo vệ văn hóa dân tộc mình.

Ông Sình Dỉ Gai, trưởng thôn Lô Lô Chải say mê với việc gìn giữ nhạc cụ truyền thống để truyền dạy cho thế hệ trẻ. Ảnh Nam Thái.jpg
Ông Sình Dỉ Gai, trưởng thôn Lô Lô Chải (Hà Giang) say mê với việc gìn giữ nhạc cụ truyền thống để truyền dạy cho thế hệ trẻ. Ảnh Nam Thái

Năm 2019, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành quyết định phê duyệt Đề án “Bảo tồn, phát huy trang phục truyền thống các dân tộc thiểu số Việt Nam trong giai đoạn hiện nay”. Năm 2020, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã Phê duyệt Đề án “Tổ chức định kỳ ngày hội, giao lưu, liên hoan văn hoá, thể thao du lịch vùng đồng bào các dân tộc thiểu số theo khu vực và toàn quốc giai đoạn 2021 - 2030”. Cuối năm 2021, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch ban hành quyết định phê duyệt Đề án “Bảo tồn, phục dựng và phát huy giá trị dân ca, dân vũ, dân nhạc của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch giai đoạn 2021-2030”…

Đặc biệt, trong “Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030”, có 2 dự án thành phần liên quan trực tiếp đến bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số. Trong đó, Dự án 06 có 18 nội dung đề cập trực tiếp đến bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch. Dự án 09: Đầu tư phát triển nhóm dân tộc thiểu số rất ít người và nhóm dân tộc có nhiều khó khăn.

Gần đây nhất, tháng 10/2023, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch liên tục ban hành các chính sách nhằm bảo tồn và phát huy văn hóa các dân tộc thiểu số. Có thể kể đến việc tổ chức truyền dạy, bảo tồn nghề thủ công truyền thống các dân tộc thiểu số vùng đồng bằng Sông Cửu Long; tập huấn về xây dựng mô hình, phương pháp bảo tồn chợ phiên đặc trưng của đồng bào các dân tộc thiểu số; chương trình hỗ trợ nghiên cứu, phục hồi, bảo tồn, phát huy văn hóa phi vật thể các dân tộc thiểu số có nguy cơ mai một; xây dựng Câu lạc bộ sinh hoạt văn hóa dân gian tại các thôn vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, vùng di dân tái định cư…

Trong số gần 40 di sản văn hóa phi vật thế quốc gia được ghi danh tháng 11/2023, có khoảng 50% là di sản của đồng bào các dân tộc thiểu số, như: Nghệ thuật dùng sáp ong tạo hoa văn trên vải của người Mông ở Yên Bái, Lào Cai; Lễ hội xuống đồng ở Quảng Ninh, Hát quan làng của người Tày Tuyên Quang, Hà Giang; Hát Soọng Cô của người Sán Dìu, Lễ cúng rừng của người Cờ Lao Hà Giang, Lễ mở cửa rừng của người Mường Phú Thọ…

sapong2.jpg
Kỹ thuật vẽ sáp ong trên vải là công đoạn cầu kỳ, đòi hỏi sự tỉ mỉ, tạo nên vẻ đẹp độc đáo cho bộ trang phục truyền thống phụ nữ người Mông. Ảnh: Việt Dũng – TTXVN

Vụ trưởng Vụ Văn hóa dân tộc (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) Nguyễn Thị Hải Nhung cho biết, trong từng giai đoạn phát triển của đất nước, Đảng và Nhà nước luôn có chủ trương, chính sách phù hợp, kịp thời nhằm ưu tiên, phát triển toàn diện đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã cụ thể hóa và triển khai, ban hành các văn bản mang tính pháp quy, thông tư, đề án, dự án và ký kết chương trình phối hợp với các ban, bộ, ngành Trung ương để thực hiện có hiệu quả công tác văn hóa vùng đồng bào dân tộc thiểu số nói chung, bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống nói riêng.

Những kết quả đáng khích lệ

Theo bà Nguyễn Thị Hải Nhung, những năm qua, công tác bảo tồn và phát triển văn hóa vùng dân tộc thiểu số, miền núi đã đạt được những thành tựu đáng khích lệ. Tính đến nay, đã có hơn 90 lễ hội truyền thống tiêu biểu của các dân tộc thiểu số được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch hỗ trợ các địa phương phục dựng, bảo tồn và phát triển. Có hơn 40 làng, bản, buôn truyền thống của 30 dân tộc ở các vùng, miền trên cả nước được hỗ trợ đầu tư bảo tồn gắn phát triển du lịch; hàng chục lớp truyền dạy văn hóa truyền thống phi vật thể, nghề thủ công truyền thống của dân tộc thiểu số như Bố Y,Pu Péo, Ơ Đu, Brâu, Rơ Măm, Mảng, Cống, Lô Lô, Chứt, SiLa... được tổ chức, truyền dạy cho thế hệ trẻ. Các hoạt động này góp phần giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, ý thức trách nhiệm cũng như sự tự hào, tôn vinh bản sắc văn hóa các dân tộc.

Những người phụ nữ Lô Lô Đen ở thôn Lô Lô Chải truyền dạy nghề thêu trang phục truyền thống cho lớp trẻ. Ảnh Nam Thái.jpg
Những người phụ nữ Lô Lô Đen ở thôn Lô Lô Chải truyền dạy nghề thêu trang phục truyền thống cho lớp trẻ. Ảnh Nam Thái

Tuy nhiên, bà Nguyễn Thị Hải Nhung cũng nêu rõ, dù đã đạt được kết quả đáng khích lệ nhưng việc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số vẫn còn khó khăn, bất cập. Một số ngành, địa phương chưa nhận thức đúng và đủ về tầm quan trọng của việc bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống, nhất là bản sắc văn hóa các dân tộc. Sự quan tâm của các cấp, ngành với việc bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống nói chung có nơi chưa sâu sát, đồng bộ. Một số chương trình, đề án về bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc được phê duyệt, nhưng không có kinh phí riêng nên triển khai khó khăn, phải lồng ghép vào ngân sách sự nghiệp hàng năm của đơn vị hoặc đầu tư chưa đáp ứng yêu cầu thực tế. Đội ngũ cán bộ quản lý và làm công tác văn hóa còn thiếu và yếu, nhất là đội ngũ cán bộ trẻ, có năng lực. Người có uy tín và các nghệ nhân người dân tộc thiểu số ngày càng ít dần, chế độ chính sách đối với người làm công tác văn hóa, thể thao và du lịch ở cơ sở còn chưa được quan tâm đúng mức...

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thị Song Hà, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam cũng cho rằng, hệ thống chính sách văn hóa đối với các dân tộc thiểu số còn ít và chưa đồng bộ, chưa phù hợp với đặc thù vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, tốc độ phát triển kinh tế - xã hội. Việc tổ chức thực hiện chính sách còn chậm, chưa thực sự đi vào cuộc sống... Nguồn lực đầu tư hỗ trợ bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống còn hạn chế, sử dụng thiếu hiệu quả. Chính sách bảo tồn, khai thác và phát huy giá trị văn hóa truyền thống dân tộc theo các lĩnh vực cụ thể; tái tạo môi trường, khôi phục cảnh quan, không gian sinh tồn của đồng bào chưa được quan tâm định hướng và thể hiện rõ ràng.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thị Song Hà, để bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa các dân tộc thiểu số, cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp. Đó là nâng cao nhận thức trong công tác hoạch định, xây dựng và thực hiện chính sách bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số. Tiếp đó là bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác dân tộc và quản lý văn hóa dân tộc thiểu số, nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước về văn hóa các dân tộc thiểu số. Ngoài ra, cần nhân rộng các mô hình bảo tồn văn hóa, xây dựng mô hình mới về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống phù hợp với thực tiễn của địa phương...

“Trong bối cảnh hội nhập, toàn cầu hóa, Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang có những tác động mạnh mẽ, yêu cầu bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số lại càng trở nên cấp bách”, Phó giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thị Song Hà nhấn mạnh.

(Còn tiếp - Bài 2: Bảo tồn văn hóa gắn với phát triển du lịch).

Phương Hà

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm

Nỗ lực cho một mùa lễ hội văn minh, an toàn, tiết kiệm

Nỗ lực cho một mùa lễ hội văn minh, an toàn, tiết kiệm

Tháng Giêng là thời điểm các lễ hội Xuân diễn ra trên khắp mọi miền đất nước, thu hút đông đảo du khách tham gia, đòi hỏi công tác tổ chức lễ hội phải được thực hiện nghiêm túc. Những năm gần đây, công tác quản lý và tổ chức lễ hội trong cả nước đã có những chuyển biến tích cực từ trung ương đến địa phương, giúp người dân có cơ hội du Xuân an toàn, lành mạnh, văn minh, tiết kiệm, phù hợp với truyền thống văn hóa và phong tục, tập quán tốt đẹp của dân tộc.

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Tái hiện lễ Khai hạ của đồng bào dân tộc Mường

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội " Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc" xuân Ất Tỵ 2025, tại làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội), đồng bào dân tộc Mường đến từ tỉnh Hòa Bình đã tổ chức tái hiện lễ hội Khai hạ đặc sắc.

Khánh thành Chánh điện và Kiết giới Sima Học viện Phật giáo Nam tông Khmer

Khánh thành Chánh điện và Kiết giới Sima Học viện Phật giáo Nam tông Khmer

Ngày 15/2, tại phường Châu Văn Liêm, quận Ô Môn, thành phố Cần Thơ, Học viện Phật giáo Nam tông Khmer tổ chức Đại lễ khánh thành Chánh điện và Kiết giới Sima. Tham dự buổi lễ có lãnh đạo các bộ, ban ngành Trung ương và thành phố Cần Thơ, Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo các tỉnh, thành phố và đông đảo bà con Phật tử Nam tông Khmer khu vực Nam Bộ.

Chị Neáng Chanh Ty tỷ mẫn bên khung cửi để cho ra đời những tấm lụa thổ cẩm mang thương hiệu “Silk Khmer” nức tiếng gần xa. Ảnh: Công Mạo - TTXVN

Hướng đi mới cho nghề dệt thổ cẩm của đồng bào Khmer An Giang

Liên kết cùng nhau sản xuất, hỗ trợ nâng cao tay nghề, phát triển các sản phẩm dệt truyền thống đạt chuẩn OCOP là cách mà các nghệ nhân làng dệt thổ cẩm Khmer ở xã Văn Giáo, thị xã Tịnh Biên (An Giang) đang thực hiện nhằm bảo tồn và mang lại sức sống mới cho nghề dệt truyền thống tồn tại hàng thế kỷ ở vùng Bảy Núi An Giang.

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông của đồng bào dân tộc Thái

Nằm trong khuôn khổ các hoạt động của ngày hội “Sắc xuân trên mọi miền Tổ quốc” xuân Ất Tỵ 2025, tại Làng Văn hóa – Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội) bà con đồng bào dân tộc Thái đến từ huyện Như Thanh, tỉnh Thanh Hóa đã tổ chức tái hiện trích đoạn nghi thức lễ hát múa ăn mừng dưới cây bông (Kin Chiêng Boọc Mạy) đặc sắc.

Giữ nét đẹp văn hóa trong lễ hội Xuân

Giữ nét đẹp văn hóa trong lễ hội Xuân

Một mùa Xuân mới đã về mang theo lộc biếc trên cành, các loài hoa đua nhau bừng nở, khoe sắc xuân. Trong hơi thở mùa xuân ấy, người dân nô nức trẩy hội, gửi gắm ước vọng về một năm mới bình an, mọi việc hanh thông.

Pháo đất - nâng tầm trò chơi dân gian thành sản phẩm OCOP

Pháo đất - nâng tầm trò chơi dân gian thành sản phẩm OCOP

Liên hoan pháo đất tỉnh Hải Dương năm 2025 diễn ra ngày 14/2 tại chùa Côn Sơn, thuộc Di tích quốc gia đặc biệt Côn Sơn - Kiếp Bạc (thành phố Chí Linh) là hoạt động do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hải Dương tổ chức, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa dân gian của dân tộc.

Lễ hội Làm Chay - Một nét đẹp văn hóa dân gian

Lễ hội Làm Chay - Một nét đẹp văn hóa dân gian

Hằng năm, vào các ngày 14, 15 và 16 tháng Giêng âm lịch, người dân thị trấn Tầm Vu, huyện Châu Thành, tỉnh Long An cùng các địa phương trong và ngoài tỉnh lại náo nức chờ đón "cái Tết thứ 2" - Lễ hội Làm Chay, diễn ra tại Đình Tân Xuân, thị trấn Tầm Vu. Đây là một trong những lễ hội lớn nhất tỉnh Long An, là nơi hội tụ các yếu tố, nét đẹp văn hóa dân gian mang đậm tính cộng đồng, làng xã của người dân từ xưa đến nay.

Long An: Giao lưu Đờn ca tài tử Nam Bộ mở rộng lần thứ 29

Long An: Giao lưu Đờn ca tài tử Nam Bộ mở rộng lần thứ 29

Chiều 13/2 (18 tháng Giêng), tại Di tích lịch sử - văn hóa Đình Vạn Phước, xã Mỹ Lệ, huyện Cần Đước, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Long An phối hợp UBND huyện Cần Đước khai mạc Giao lưu Đờn ca tài tử Nam Bộ tỉnh Long An mở rộng lần thứ 29 năm 2025.Tham gia chương trình có 7 Ban Đờn ca tài tử đến từ các tỉnh, thành phố, với hơn 100 nghệ nhân, tài tử đờn, tài tử ca. Chương trình diễn ra trong 2 ngày 13 và 14/2. Trong đó, các Ban Đờn ca tài tử tỉnh Long An, Bến Tre, Bình Dương và Trung tâm Văn hóa Quận 8, Thành phố Hồ Chí Minh biểu diễn trong ngày 13/2. Các Ban Đờn ca tài tử tỉnh Cà Mau, Bạc Liêu, An Giang biểu diễn ngày 14/2.

Công bố đề cử chính thức Giải Cống hiến lần thứ 19 năm 2025

Công bố đề cử chính thức Giải Cống hiến lần thứ 19 năm 2025

Ngày 13/2, tại Hà Nội, Báo Thể thao và Văn hóa (Thông tấn xã Việt Nam) đã công bố Giải Cống hiến lần 19 năm 2025; đề cử chính thức trên cả 2 hệ thống giải là Giải Âm nhạc Cống hiến và Giải Thể thao Cống hiến. Cùng với đó, Ban tổ chức mở cổng bình chọn cho công chúng, để cùng với lá phiếu của các nhà báo, tìm ra những chủ nhân Cống hiến mùa giải năm nay.

Khai hội mùa Xuân Côn Sơn - Kiếp Bạc 2025

Khai hội mùa Xuân Côn Sơn - Kiếp Bạc 2025

Sáng 13/2, tại sân đá chùa Côn Sơn, Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Hải Dương đã phối hợp với Giáo hội Phật giáo Việt Nam long trọng tổ chức lễ khai hội mùa Xuân Côn Sơn - Kiếp Bạc; Tưởng niệm 691 năm ngày viên tịch của Đệ tam Tổ Trúc Lâm Huyền Quang Tôn giả (1334 - 2025); Kỷ niệm 60 năm Ngày Bác Hồ về thăm Hải Dương, Côn Sơn (15/2/1965 – 15/2/2025) và phát động Tết trồng cây đời đời nhớ ơn Bác.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long trao Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt cho Căn cứ bản doanh của Ngô Quyền

Phó Thủ tướng Lê Thành Long trao Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt cho Căn cứ bản doanh của Ngô Quyền

Tối 12/2, tại Cụm di tích Từ Lương Xâm (phường Nam Hải, quận Hải An), UBND thành phố Hải Phòng tổ chức Lễ đón nhận Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt cho Cụm di tích Từ Lương Xâm - Căn cứ bản doanh của Ngô Quyền năm 938 và khai mạc Lễ hội truyền thống Từ Lương Xâm 2025.

Lào Cai khai hội Đền Thượng Xuân Ất Tỵ

Lào Cai khai hội Đền Thượng Xuân Ất Tỵ

Ngày 12/2, hàng ngàn người dân và du khách tập trung dưới gốc cây đa hơn 300 năm tuổi tại phường Lào Cai (thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai) tham dự khai mạc Lễ hội đền Thượng Xuân Ất Tỵ 2025.

Độc đáo phiên chợ người mua, người bán giao dịch bằng lá cây ở Tây Ninh

Độc đáo phiên chợ người mua, người bán giao dịch bằng lá cây ở Tây Ninh

Ngày 12/2, tại khu vực thuộc ấp Long Hải, xã Trường Tây, thị xã Hòa Thành, tỉnh Tây Ninh, nhiều người dân đã tổ chức phiên chợ lá độc đáo, với hàng chục gian hàng ẩm thực chay phục vụ miễn phí. Phiên chợ diễn ra mỗi năm một lần vào dịp rằm tháng Giêng. Người dân và du khách tham gia phiên chợ chỉ cần sử dụng lá cây để mua hàng thay cho tiền.

Tưng bừng Lễ hội Lồng Tồng nơi địa đầu cực Bắc của Tổ quốc

Tưng bừng Lễ hội Lồng Tồng nơi địa đầu cực Bắc của Tổ quốc

Mỗi độ Xuân về, khi những cánh đào phai bung nở rực rỡ khắp núi rừng, đồng bào dân tộc Tày ở Hà Giang lại nô nức tổ chức Lễ hội Lồng Tồng - một lễ hội truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa, thể hiện khát vọng về một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, đời sống ấm no, hạnh phúc.