Ẩm thực của người Jrai ở Gia Lai luôn độc đáo với những món ăn ngon, dân dã, đậm nét truyền thống. Trong số đó, món cà đắng lòng gà bọc lá chuối nổi bật như một biểu tượng của sự sáng tạo và gắn kết với thiên nhiên.

Ẩm thực của người Jrai - dân tộc thiểu số đông nhất tại tỉnh Gia Lai, luôn mang đậm dấu ấn độc đáo với những món ăn dân dã nhưng đậm chất văn hóa truyền thống. Trong số đó, món cà đắng, lòng gà đùm lá chuối nổi bật như một biểu tượng của sự sáng tạo, gắn kết với thiên nhiên, là món ăn không thể thiếu trong đời sống hằng ngày và các dịp lễ Tết.

Nhằm tạ ơn Thần rừng đã che chở, mang lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho dân làng, vừa qua, đồng bào Jrai ở xã Ia Pếch, huyện Ia Grai (Gia Lai) đã long trọng tổ chức Lễ cúng Thần rừng. Trước buổi lễ, dân làng chuẩn bị những vật phẩm ngon nhất để dâng lên Thần rừng.

Sinh ra ở vùng đất nghèo khó, nắng hạn quanh năm, thầy Nay Khôn (dân tộc Jrai, sinh năm 1976, xã Chư Gu, huyện Krông Pa, Gia Lai) vượt lên khó khăn, cố gắng học với mong muốn quay trở về dạy lại cho trẻ em vùng dân tộc thiểu số nơi mình sinh ra.

Tháng 3 Gia Lai - mùa con ong đi lấy mật cũng là thời điểm người Jrai ở xã Ia Pếch, huyện Ia Grai tề tựu về cánh rừng già của hai làng De Chí và O Grang để thực hiện nghi thức cúng Thần rừng. Đây là nghi lễ truyền thống hàng năm của người Jrai tại xã Ia Pếch nhằm tạ ơn Thần rừng đã che chở dân làng và cung cấp nhiều sản vật dưới tán rừng. Qua đó nhằm giáo dục thế hệ trẻ tiếp bước nâng cao ý thức gìn giữ, bảo vệ rừng.

Với người dân Tây Nguyên, cồng chiêng là linh hồn cuộc sống, báu vật của cộng đồng. Trong các ngày lễ cúng, ma chay, cưới hỏi, cồng chiêng là món ăn tinh thần không thể thiếu. Họ quan niệm rằng làng nào, gia đình nào có nhiều chiêng thì có nhiều thần chiêng phù hộ, con cái học hành giỏi giang, mùa màng bội thu, cuộc sống gia đình ấm no, hạnh phúc.

Cứ vào dịp cuối năm, khi thóc lúa về kho, người Jrai ở tỉnh Gia Lai lại tổ chức Lễ cúng mừng lúa mới. Theo già làng Siu Yon ở làng Ó, xã Ia Vê, huyện Chư Prông (Gia Lai), nghi lễ này rất quan trọng với người Jrai nên năm nào dân làng cũng cúng tạ ơn Yang.

Nằm trong khu vực thung lũng, lọt thỏm giữa những ngọn núi nên hằng năm, hai làng A Chông và Păleng (xã Ayun, huyện Chư Sê, tỉnh Gia Lai) luôn bị ngập lụt khi mùa mưa lũ về. Để đảm bảo an toàn cho người dân, chính quyền tỉnh Gia Lai đã tổ chức di dời 32 hộ dân người dân tộc Jrai, Bahnar nằm trong diện ảnh hưởng bởi thiên tai ra khỏi vùng nguy hiểm. Bà con dân tộc thiểu số làng A Chông, làng Păleng vui mừng, phấn khởi dời làng về nơi ở mới cao ráo, an toàn hơn để yên tâm ổn định đời sống.

Theo quan niệm của người Jrai, để linh hồn người đã mất đến với thế giới mới một cách nhẹ nhàng, thanh thản, gia đình phải làm lễ Pơ thi (lễ Bỏ mả) nhằm phá bỏ nhà mồ cũ, dựng lên nhà mồ mới đẹp hơn.

Sáng 24/4, hàng trăm người dân làng Bông, xã Hà Bầu, huyện Đak Đoa (Gia Lai) tập trung về bến nước của làng để tiến hàng nghi lễ cúng Giọt nước. Đây là văn hóa truyền thống lâu đời của người Jrai tại Gia Lai và cũng là một trong những nét đẹp văn hóa còn lưu giữ của đồng bào dân tộc thiểu số tại Tây Nguyên.

Hiện hơn 90% dân số tại huyện Phú Thiện (tỉnh Gia Lai) đang sử dụng nguồn nước nhiễm phèn từ giếng khoan, giếng đào, nước máy chưa qua hệ thống xử lý, ảnh hưởng đến sinh hoạt cũng như sức khỏe của người dân. Tuy nhiên, nguồn nước tại đây nhiễm phèn từ trước đến nay, chính quyền địa phương cũng chưa có biện pháp nào khắc phục ngoài việc trông chờ vào nguồn kinh phí nhà nước đầu tư nâng cấp công suất và mở rộng hệ thống đường dẫn nước sạch về khu dân cư.

Tại Tây Nguyên, hầu hết, mỗi làng người dân tộc thiểu số chỉ có một người được bà con bầu là người uy tín. Họ cùng với già làng, trưởng thôn hỗ trợ chính quyền địa phương trong công tác tuyên truyền đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước đến với người dân trong cộng đồng; đồng thời truyền đạt tâm tư, nguyện vọng của người dân đến với chính quyền địa phương. Ông Rơ Mah Chel được bà con làng Krêl tín nhiệm, bầu là người uy tín hơn 10 năm nay. Đây là niềm hạnh phúc cũng là trách nhiệm lớn lao của ông đối với sự tín nhiệm của bà con làng Krêl, xã Ia Krêl, huyện Đức Cơ, tỉnh Gia Lai.

Cứ bắt đầu một vụ gieo trồng mới, người Jrai ở làng O Pếch, xã Ia Pếch, huyện Ia Grai (Gia Lai) lại tổ chức Lễ cầu mưa tại nhà Rông.

Trong văn hóa của các dân tộc trên đại ngàn Tây Nguyên nói chung, người Jrai ở Gia Lai nói riêng, chiếc gùi không chỉ là đồ vật trong cuộc sống thường ngày mà còn là một tác phẩm nghệ thuật thể hiện sự khéo léo, tính thẩm mỹ, mang tâm tư, tình cảm của người làm ra nó.

Đến hẹn lại lên, khi những cơn nắng hanh hao làm cho buôn làng xơ xác, người dân trong buôn Rưng Ama Nin, xã Ia Rbol, thị xã Ayun Pa (Gia Lai) lại cùng nhau tổ chức Lễ cúng cầu mưa. Những nghi thức cúng tế, lễ vật, ghè rượu, cồng chiêng… sẽ là những "hương vị" đặc biệt cho các du khách thích khám phá vẻ huyền bí của người Jrai ở Tây Nguyên.

Bắt đầu bước vào vụ gieo trồng mới, bà con làng O Pếch (xã Ia Pếch, huyện Ia Grai, tỉnh Gia Lai) lại tổ chức Lễ cúng cầu mưa ngay tại nhà rông của làng. Nghi thức cúng tế ấy đã được bà con gìn giữ và duy trì nhiều năm liền, là hoạt động tín ngưỡng lâu đời, mang giá trị tinh thần to lớn trong đời sống người Jrai.

Những năm vừa qua, trên địa bàn tỉnh Gia Lai xuất hiện nhiều mô hình thanh niên khởi nghiệp tiêu biểu, phát triển kinh tế thành công, góp phần lan tỏa tinh thần khởi nghiệp trong thanh niên, đặc biệt là thanh niên người dân tộc thiểu số.

Tết với đồng bào các dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên không thể thiếu rượu cần và thịt gác bếp. Với người Jrai cũng vậy! Vào thời điểm giáp Tết, mỗi gia đình sẽ làm thịt một con lợn được nuôi từ đầu năm.

Vừa qua, tại buôn Treng, xã Ea H’leo, huyện Ea H’leo (Đắk Lắk), cộng đồng người Jrai đã tổ chức Lễ mừng lúa mới để tạ ơn thần linh cho vụ mùa bội thu; cầu mong vụ mùa mới mưa thuận gió hòa, cây lúa tươi tốt.

Người Jrai là dân tộc thiểu số đông nhất ở tỉnh Gia Lai. Đây là tộc người có quá trình phát triển lịch sử lâu dài. Ý thức cộng đồng của người Jrai hình thành khá sớm so với các dân tộc khác ở Tây Nguyên. Địa bàn cư trú của người Jrai chủ yếu nằm ở phía Tây, Nam của tỉnh, trên các dạng địa hình quan trọng, đặc biệt là những vùng đất màu mỡ thuộc cao nguyên Pleiku, thuộc các huyện Chư Păh, Ia Grai, Đức Cơ, Chư Prông, Chư Sê, Chư Pưh, TP. Pleiku và lưu vực sông Ayun, Ia Pa, Ayn Pa.

Hàng năm, cứ vào xuân mới, người Jrai ở Tây Nguyên lại tập trung cúng rừng. Đối với người Jrai, cuộc sống không thể tách khỏi núi rừng vì rừng cho thức ăn, nước uống và không khí trong lành để sống.

Cũng như nhiều dân tộc khác ở Tây Nguyên, người Jrai khi chọn đất để lập làng thì việc đầu tiên là phải đi tìm nguồn nước để đảm bảo cuộc sống. Nước là điều kiện để chọn đất lập làng. Chính vì vậy, người Jrai rất quý trọng nguồn nước…

Trong hệ thống nghi lễ nông nghiệp của người Jrai Aráp ở vùng Chư Pah (Gia Lai) lễ mừng lúa mới được coi là nghi lễ quan trọng nhất. Đó là nghi lễ mà các gia đình và cộng đồng làm để tạ ơn các thần linh đã phù hộ cho cho con người làm nên một vụ mùa tươi tốt, mang cho họ những hạt lúa óng vàng. Đồng thời đây cũng là nghi lễ để từng gia đình, cộng đồng cầu xin thần linh sẽ tiếp tục phù hộ cho họ trong mùa vụ tiếp theo được mưa thuận, gió hòa, mùa màng tươi tốt.

Được Đảng và Nhà nước quan tâm đầu tư, chính quyền và đồng bào các dân tộc huyện Đức Cơ (Gia Lai) đã nỗ lực phấn đấu vượt qua khó khăn, thách thức, thực hiện thắng lợi nhiều mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, hướng tới trở thành vùng kinh tế động lực phía Tây tỉnh Gia Lai…

Đời người Jrai có rất nhiều nghi lễ vòng đời, mỗi lễ có một ý nghĩa tinh thần khác nhau như: lễ thổi tai, lễ trưởng thành, lễ trả ơn, lễ bỏ mả… Nhưng nếu như những nghi lễ vòng đời là bắt buộc phải có từ khi con người khi sinh ra và chết đi thì lễ Chuh Pơ nú là tự nguyện, thể hiện tình yêu thương gia đình, báo hiếu cha, mẹ, anh chị em bên vợ/bên chồng, trả lễ thách cưới phía bố mẹ (chồng, vợ), tạo thêm sự đoàn kết, quan tâm, giúp đỡ lẫn nhau trong mọi hoàn cảnh.