Kỷ niệm 70 năm Ngày Thương binh - Liệt sỹ:

Chuyện chưa kể về các đội K và hành trình đi tìm đồng đội (Bài 4)

Bài 4: Nửa đời binh nghiệp đi tìm hài cốt liệt sỹ

Thất hứa với vợ vì … mải đi tìm đồng đội Gắn bó với Đội K70 ngay từ ngày đầu thành lập, năm 2001 đến nay, Đại tá Lê Văn Hợp, Đội trưởng Đội K70 là một trong những cán bộ kỳ cựu nhất của lực lượng chuyên trách tìm kiếm, cất bốc hồi hương liệt sỹ của Quân khu 7. Một nửa thời gian trong quân ngũ của Đại tá Trần Văn Hợp gắn với công tác tìm kiếm, cất bốc, hồi hương liệt sỹ quân tình nguyện Việt Nam hy sinh tại Campuchia.  

Các chiến sỹ Đội tìm kiếm, cất bốc hài cốt liệt sỹ tỉnh Bình Phước - Đội K72 tìm, lấy mộ liệt sỹ dưới móng trường học đầu năm 2017. Ảnh: TTXVN

Những năm cuối thập kỷ 90 của thế kỷ trước, sau khi tốt nghiệp học khóa đào tạo Trợ lý quận huyện, anh Hợp dự định xin về công tác tại địa phương (Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Tây Ninh), để tiện cho việc chăm sóc gia đình. Nhưng đúng thời điểm đó, Bộ Tư lệnh Quân khu 7 có chủ trương thành lập các đội chuyên trách công tác tìm kiếm, hài cốt liệt sỹ hy sinh tại Campuchia. Với kinh nghiệm gần 10 năm công tác tại Campuchia, biết tiếng Khmer, hiểu phong tục tập quán và thông thạo địa bàn, nên Trần Văn Hợp lúc đó với hàm Thiếu tá được chọn làm Đội phó Đội K70 thuộc Cục Chính sách, Bộ Tư lệnh Quân khu 7.  Chấp hành lệnh điều động của cấp trên, anh Trần Văn Hợp động viên người vợ trẻ ở nhà chuyên tâm chăm sóc con nhỏ (lúc đó cháu lớn 10 tuổi, nhỏ mới 4 tuổi); rồi xách ba lô về hội quân cùng các chiến sỹ Đội K70, bắt tay ngay vào việc lên kế hoạch huấn luyện, xây dựng phương án triển khai công tác tìm kiếm hài cốt liệt sỹ tại Campuchia. Kể lại câu chuyện này, Đại tá Trần Văn Hợp tâm sự: “Ngày đó hứa với vợ là đi một hai đợt rồi sẽ về quê cho gần gia đình. Thế mà, 16 năm rồi, tôi thất hứa với bà ấy, vẫn nguyên ở Đội K70”.

Chiến sỹ Đội tìm kiếm, cất bốc hài cốt liệt sỹ tỉnh Tây Ninh - Đội K71 vệ sinh, sắp xếp hài cốt liệt sỹ. Ảnh: TTXVN

Chia sẻ về những ngày đầu về Đội K70, Đại tá Trần Văn Hợp cho biết: Mọi cái đều mới lạ. Cũng toàn những người trước thì cầm cuốc, sau thì cầm súng, đâu có ai biết gì về việc tắm rửa, mai táng hài cốt. Lần đầu tiếp xúc với hài cốt liệt sỹ, không chỉ chiến sỹ, ngay cả cán bộ cũng hồi hộp lúng túng. Vừa làm vừa tìm hiểu, học hỏi, rút kinh nghiệm nên mọi cái rồi cũng quen.  “Điều phần quan trọng là, cán bộ và các lớp chiến sỹ trong đội đều rất nỗ lực, phấn đấu làm tốt công việc của mình vì xác định đây không chỉ là nhiệm vụ cấp trên giao mà còn là một việc làm nhân đạo cao cả, rất có ý nghĩa trong cuộc sống, mang lại niềm vui, giảm bớt nỗi buồn cho gia đình các bác, các chú, các anh đã ngã xuống nơi xứ người”, Đại tá Hợp chia sẻ.  

Các chiến sỹ Đội tìm kiếm, cất bốc hài cốt liệt sỹ tỉnh Tây Ninh - Đội K71 tại một khu mộ hài cốt liệt sỹ được tìm thấy. Ảnh: TTXVN

Nhìn lại quá trình hơn 16 năm đi tìm đồng đội, Đại tá Trần Văn Hợp cho rằng, việc tìm kiếm, cất bốc hài cốt các liệt sỹ chưa bao giờ là dễ dàng cả. Ngoài những khó khăn chung như khí hậu, thời tiết khắc nghiệt, làm việc ở địa bàn nước ngoài, thì mỗi thời kỳ đều có những cái khó khăn riêng đòi hỏi tất chiến sỹ các đội K phải vượt qua, xứng đáng là anh bộ đội Cụ Hồ, thực hiện nghĩa vụ, trách nhiệm của người lính trong thời bình với các thế hệ cha anh đi trước. Người chính trị viên và 2.338 hài cốt liệt sỹ Tiếp chúng tôi sau khi vừa cùng anh em chiến sỹ của Đội K71, Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Tây Ninh đi khảo sát, nắm thông tin vệ khu mộ liệt sỹ ở huyện Trảng Bàng, Tây Ninh, Đại tá Lê Văn Mỹ, Chính trị viên Đội K71, nói: Ngay sau khi từ Campuchia về, nắm được thông tin có khu mộ liệt sỹ là anh em lại xuống địa bàn khảo sát, tìm hiểu ngay. Ngay trong tuần sau chúng tôi xuống làm việc với chính quyền địa phương, bắt tay ngay vào công việc. 

Chiến sỹ Đội tìm kiếm, cất bốc hài cốt liệt sỹ thuộc Cục Chính trị Quân khu 7 - Đội K70 cẩn thận lựa, lọc hài cốt được tìm thấy. Ảnh: TTXVN

Câu chuyện giữa chúng tôi và Đại tá Lê Văn Mỹ cùng những người đồng đội của anh xoay quanh những câu chuyện, kỷ niệm xúc động về hành trình của những người lính đi tìm hài cốt liệt sỹ hy sinh trên đất bạn, đưa về quê hương, đặc biệt là những kỷ niệm gắn liền với quá trình tìm, quy tập hơn 2.338 hài cốt liệt sỹ mà anh trực tiếp tham gia.  Đội K71 đảm nhận nhiệm vụ quy tập hài cốt liệt sỹ trên địa bàn 5 tỉnh của Campuchia gồm Kampong Cham, Siem Reap, Battambang, Oddar Meanchey và Banteay Meanchey. Đây là địa bàn rất rộng, địa hình phức tạp, thế nhưng trên mọi hành trình của Đội K71, Đại tá Lê Văn Mỹ đều có mặt, cùng với anh em chiến sỹ vượt núi, băng rừng, tìm hài cốt liệt sỹ trên đất bạn Campuchia. “Nhiều khi đi có thông tin mà tìm nhiều ngày không thấy mộ, mình luôn cảm thấy thiếu cái gì đó, bồn chồn trong người. Lúc đó, phải động viên anh em chiến sỹ tiếp tục đào tìm”, Đại tá Lê Văn Mỹ bộc bạch. 

Hài cốt và di vật của các liệt sỹ Quân tình nguyện Việt Nam hy sinh tại Campuchia. Ảnh: TTXVN

Khi bắt tay vào công việc, Đại tá Lê Văn Mỹ luôn xác định với bản thân và anh em, quyết tâm “làm dứt điểm, phát hiện đến đâu, làm ngay đến đấy, không phân biệt địa bàn được phân công. Chủ động sáng tạo, linh hoạt, tập trung rà soát kỹ địa bàn được phân công, bảo đảm an toàn tuyệt đối về người và phương tiện, trang bị, giữ vững mối quan hệ đoàn kết hữu nghị, tôn trọng giúp đỡ lẫn nhau với người dân địa phương”. Với thời gian dài gắn bó với công việc tìm kiếm hài cốt liệt sỹ, Đại tá Lê Văn Mỹ đã trực tiếp thực hiện quy trình, bắt đầu từ tìm kiếm, phát hiện được hài cốt, cất bốc đưa về nước, tìm người thân, bàn giao cho gia đình. Mỗi lần như vậy, để lại cho người chính trị viên này những cảm xúc đặc biệt.  Đến bây giờ, Đại tá Lê Văn Mỹ thuộc lòng, nắm rõ từng đặc điểm của hài cốt cũng như vị trí hài cốt của liệt sỹ do Đội K71 quy tập và đang được án táng tại các nghĩa trang trên địa bàn tỉnh Tây Ninh. Chia sẻ về cảm xúc của mình, Đại tá Lê Văn Mỹ tâm sự: Tuy quá trình tìm kiếm có nhiều vất vả, khó khăn nhưng mỗi lần bàn giao hài cốt, thấy niềm vui của thân nhân liệt sỹ, những vất vả trong chúng tôi như tan biến và có thêm động lực để tiếp tục lên đường làm nhiệm vụ thiêng liêng này. 

Nghi thức bàn giao hài cốt liệt sỹ Việt Nam giữa Đội K72 và chính quyền địa phương tại Campuchia. Ảnh: TTXVN

Trong những câu chuyện kể với chúng tôi, các anh Trần Văn Hợp, Lê Văn Mỹ, đều không nói nhiều về khó khăn, vất vả mà luôn có chung một nỗi băn khoăn: Thời gian không đợi chúng ta. Các nhân chứng phần lớn đã chết hoặc nếu còn thì đã già, yếu, nên các thông tin về liệt sỹ ngày một ít và không còn chuẩn xác.  Theo các anh, một ngày trôi qua là thêm một ngày nguy cơ địa hình, địa vật bị thay đổi và các di vật, hài cốt có nguy cơ bị hủy hoại, mất dần đi. Vì thế có những nơi, có những trường hợp, anh em phải tìm kiếm không chỉ một lần, mà nhiều lần, không chỉ một năm mà nhiều năm, cho đến khi nào tìm thấy hoặc đủ yếu tố xác định đó là thông tin chưa chính xác. “Chúng tôi luôn nỗ lực, đóng góp phần công sức nhỏ bé của mình để sớm tìm được và đưa các bác, các chú, các anh về quê hương sớm ngày nào, hay ngày đó”, các anh chia sẻ. 

Anh Tuấn – Xuân Khu

Bài 5: Tìm lại tên liệt sỹ từ những bài báo

Báo ảnh Dân tộc và Miền núi/TTXVN