Người "truyền lửa" nghề đúc đồng truyền thống làng Chè Đông

Người "truyền lửa" nghề đúc đồng truyền thống làng Chè Đông

Là một trong những người đã góp phần rất lớn vào việc khôi phục, truyền lửa và phát huy giá trị nghề đúc đồng truyền thống của Chè Đông, nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Bá Châu ở thôn 5, xã Thiệu Trung, huyện Thiệu Hóa (Thanh Hóa) đã vào nghề được 40 năm có lẻ nhưng ông vẫn luôn trăn trở với việc truyền nghề, dìu dắt các thế hệ con cháu tiếp nối truyền thống của cha ông.

Người "truyền lửa" nghề đúc đồng truyền thống làng Chè Đông ảnh 1Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Bá Châu. Ảnh: baothanhhoa.vn

Sinh ra trong một gia đình có truyền thống làm nghề đúc đồng, được lưu truyền qua bao nhiêu thế hệ, bản thân Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Bá Châu thành công như ngày hôm nay cũng là nhờ vào sự “truyền lửa” của bố mình. Ông Châu nhớ lại năm 1969, lúc đó ông mới là cậu bé 7 tuổi thì gia đình ông được Phòng Công thương huyện Thiệu Hóa giao nhiệm vụ đúc pho tượng đồng Bác Hồ theo mẫu do nhà điêu khắc Lê Đình Quỳ tạc bằng đất. Bố ông lúc đó đang là Chủ nhiệm Hợp tác xã đúc đồng Thiệu Trung cùng các cộng sự đã đúc pho tượng Bác Hồ bằng đồng nặng 470kg. Hiện bức tượng Bác Hồ vẫn đang lưu giữ tại UBND huyện Thiệu Hoá. Chính những ngày tháng nhìn bố cùng đội thợ ngày đêm đỏ lửa nấu đồng, lên khuôn, đúc đồng... đã dấy lên trong cậu bé Nguyễn Bá Châu niềm đam mê được đúc ra những sản phẩm đồng truyền thống của gia đình. Từ đó, vừa đi học, vừa học nghề từ bố, cậu bé Nguyễn Bá Châu dần dần tham gia vào các công đoạn đúc đồng cùng gia đình.

Gia đình ông cũng có những giai đoạn tưởng như không thể trụ nổi với nghề khi làng nghề đúc đồng Chè Đông sa sút vì hàng hóa không cạnh tranh được với các sản phẩm công nghiệp cùng loại. Suốt 20 năm cuối của thế kỷ XX, nghề đúc đồng ở Thiệu Trung ngày càng mai một, nhiều hộ gia đình đã phải bỏ nghề đúc đồng để chuyển sang sinh sống bằng nghề khác. Tuy nhiên, nhờ tâm huyết của những nghệ nhân còn yêu nghề, tiếc nghề, nghề đúc đồng Chè Đông dần được khôi phục. Những nghệ nhân tâm huyết với nghề ở Thiệu Trung như Lê Văn Bảy, Lê Văn Dương, Nguyễn Bá Châu, Đặng Ích Hoàn... đã thực sự khiến làng Chè Đông "sống dậy" với những sản phẩm nổi tiếng cả nước.

Với tình yêu và niềm đam mê không bờ bến, những người thợ đúc đồng làng Chè Đông đã mày mò, nghiên cứu, đúc thành công trống đồng bằng phương pháp thủ công truyền thống với nhiều kích cỡ khác nhau, được các nhà khoa học trong và ngoài nước đánh giá cao. Năm 2000 được xem là năm đánh dấu sự trở lại của làng nghề đúc đồng Chè Đông khi mà ông Nguyễn Bá Châu cùng các cộng sự đã đúc thành công chiếc trống đồng đầu tiên với phiên bản và hoa văn của trống đồng Ngọc Lũ.

Người "truyền lửa" nghề đúc đồng truyền thống làng Chè Đông ảnh 2Sản phẩm đúc đồng với nhiều chi tiết, chạm khắc tinh xảo. Ảnh: baothanhhoa.vn

Ông Nguyễn Bá Châu cũng là tác giả của chiếc trống đồng kỷ lục cao 1,6m, rộng 2,4m đang trưng bày tại khu dã ngoại huyện Long Khánh, tỉnh Đồng Nai (năm 2011). Đặc biệt là các sản phẩm "Đôi tượng đồng phiên bản cây đèn hình người quỳ lớn nhất Việt Nam", "Trống đồng đánh ngang 2 mặt đúc bằng phương pháp thủ công đầu tiên ở Việt Nam" và "Trống đồng lớn nhất Việt Nam với chiều cao 1,65 m, rộng 2,4 m, nặng 2 tấn" đã được xác lập các kỷ lục Guinness Việt Nam. Năm 2016, ông vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú vì đã có nhiều cống hiến trong việc gìn giữ và phát triển ngành nghề thủ công truyền thống.

Tiếng lành đồn xa, năm 2017, Nghệ nhân Nguyễn Bá Châu được giao trọng trách đúc 1.000 pho tượng mẹ Âu Cơ làm quà tặng các nguyên thủ, chính khách của 21 nền kinh tế đến dự hội nghị Cấp cao APEC tại Đà Nẵng (tháng 11/2017). Mới đây nhất, vào tháng 6/2020, sau 6 tháng ròng rã, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Bá Châu và con trai là Nghệ nhân Nguyễn Bá Quý đã đúc thành công chiếc trống đồng lớn nhất từ trước đến nay với đường kính 2,45m, cao 1,78m, nặng 4 tấn.

Hiện nay nghệ nhân Nguyễn Bá Châu đang là Giám đốc công ty Trách nhiệm hữu hạn đúc đồng truyền thống Đông Sơn - Chè Đông chuyên sản xuất và kinh doanh về đồ đồng. Công ty ông luôn có từ 15-20 lao động thường xuyên là những thợ có tay nghề cao về đúc đồng với mức thu nhập trung bình từ 7-10 triệu đồng/người/tháng và 20 lao động mùa vụ. Các con trai, con gái, dâu và rể của ông cũng đều theo nghề của gia đình, trong đó có anh Nguyễn Bá Quý (sinh năm 1987), tuy còn rất trẻ nhưng đã được tặng danh hiệu nghệ nhân. Vợ, con gái, con dâu của Nghệ nhân Nguyễn Bá Châu đều là những thợ có tay nghề cao ở làng Chè Đông. Tổng thu nhập hàng năm từ việc sản xuất, kinh doanh các sản phẩm đồ đồng của gia đình Nghệ nhân Nguyễn Bá Châu lên tới 10 tỷ đồng/năm.

Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Bá Châu chia xẻ: ''Nghề đúc đồng không chỉ đơn thuần là làm theo quy trình sẵn có mà còn phải thổi vào từng sản phẩm nét văn hóa truyền thống. Để có được một sản phẩm đúc đồng đạt tiêu chuẩn cần phải trải qua một quy trình kỹ thuật phức tạp bao gồm các làm khuôn, pha chế hợp chất, nấu đồng, đúc sản phẩm, người thợ phải chú tâm, cẩn thận chau chuốt từng chi tiết. Tới đây, gia đình tôi sẽ tiếp tục mở rộng lò đúc đồng, đẩy mạnh việc kinh doanh, giới thiệu sản phẩm, trong đó trọng tâm là đúc trống đồng các cỡ bằng phương pháp thủ công truyền thống để phục vụ khách đặt hàng và hướng tới xuất khẩu. Tôi cũng sẽ tích cực truyền nghề cho lớp trẻ để gìn giữ và phát triển nghề đúc đồng truyền thống của địa phương".

Ông Trần Công Lạc, Chủ tịch UBND xã Thiệu Trung khẳng định: "Những thành quả của nghệ nhân Nguyễn Bá Châu đã đóng góp quan trọng vào sự hồi sinh, phát triển làng nghề đúc đồng truyền thống theo phương pháp thủ công ở xã Thiệu Trung. Hiện UBND xã Thiệu Trung, UBND huyện Thiệu Hóa đang hoàn thiện hồ sơ đề đề nghị sản phẩm "Trống đồng Quý Châu" của gia đình Nghệ nhân Nguyễn Bá Châu trở thành sản phẩm OCOP của tỉnh Thanh Hóa."

Hy vọng với những nỗ lực không ngừng nghỉ cùng đôi bàn tay tài hoa và lòng yêu nghề, Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Bá Châu sẽ tiếp tục sáng tạo những tác phẩm đặc sắc để góp phần gìn giữ, phát triển làng nghề đúc đồng Chè Đông ngày càng hưng thịnh, bền vững.

Hoa Mai

(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm