Nghi lễ cưới hỏi của người Lào ở Điện Biên

Trang phục truyền thống của phụ nữ Lào rất duyên dáng

Khi bố mẹ chàng trai cùng toàn thể gia đình cũng thấy ưng ý, sắp xếp thời gian chọn được dịp thuận lợi nhờ người mai mối (không phân biệt giới tính và phải đi thành đôi khoảng 02 đến 03 đôi, khéo ăn nói, có uy tín…) sang bên nhà cô gái chơi với tính chất là thăm dò (chừm khoăn hoặc pay chám). Qua quá trình thăm dò và được biết gia đình nhà gái cũng nhất trí, ông mai bà mối trở lại thông báo cho bố mẹ chàng trai, để gia đình họp bàn chọn ngày tốt sang nhà gái làm lễ dạm ngõ (hát pu), tiếp đến gia đình nhà trai xin phép gia đình nhà gái ấn định ngày để nhà trai sang làm lễ ăn hỏi (cáo hoặc pay báy), sau lễ ăn hỏi sẽ định ngày tổ chức lễ cưới (cín loóng hoặc xú phua, xú mía)…

Tiến trình lễ cưới hỏi:

Bước 1: Thăm dò (chừm khoan) là bước nhờ người mai mối sang chơi bên gia đình nhà cô gái, xem ý bên nhà cô gái có nhất trí để đôi bạn trẻ đến với nhau hay không. Nếu được gia đình nhà gái nhất trí, người mai mối sẽ về báo cho gia đình chàng biết để chọn ngày sang bên nhà gái làm lễ dạm ngõ.

Bước 2: Dạm ngõ trầu cau (hát pu) là bước để bố mẹ, họ hàng hai bên gặp nhau, chính thức bàn về việc thống nhất cho đôi bạn trẻ qua lại hai bên gia đình. Trong mâm rượu, đại diện nhà trai có lời xin phép bên gia đình nhà gái như:

Lụ lán cớn xỉnh dơ xính
Páy hảy dác mi củ cốn pa
Pay na dác mi củ pọm ết pọm dượn
Xáo voan ưn cọ ế pán xai lái pán nặm
Ha và vún vu hoạt doạt vu piêng
Chăng ma hến lục lán hươn dảo hau nỷ
Nhăng mi nó oải lục noại dơ pến sáo
Tá hên leo dác áu dác lảy
Chơ khăm lặc páy, cáy khăn lặc dóng
Dóc đay xáy sảng, pác men hỏng chọng mẻn khoam
Lảy khoam chụ va năm pả lung lua ao
Lôm sơ po mẻ óc chắm khing
Pỏ mẻ ải nọng cọ xúm chớ tốc po nó pọm
Dác áu dác lảy, dác cạy dác dơ
Chắng áu khoải nị pến phủ dóng phủ téo
Xứp khoam tám lịn chủ vướng xong táng
Ma ỉn ma lôm pỏ mẻ ải nọng phai nị
Xó áu pún áu pu só phác, áu hát só mái
Po mẻ ải nọng phai nị chi va neo lơ?

Dịch:

Con cháu được sinh ra và lớn lên
Được bố mẹ nuôi lớn thành người
Giờ muốn có người cùng bầu bạn, cùng làm cùng ăn
Trong làng, trong bản cũng có nhiều cô gái xinh
Nhưng không có duyên có số với nhau
Nay mới có duyên gặp con gái nhà ông bà
Con gái nhỏ do ông bà sinh ra nuôi lớn nên người
Con trai nhà tôi mới thấy đã yêu, đã quí mến
Tối chộm tới thăm, sáng chộm về
Đã hẹn ước nên duyên vợ chồng với nhau
Mới về xin báo cáo cho bậc bố mẹ biết
Mới sang xin báo tin cho chú thím biết tin
Được bên gia đình mình nhất trí cho con cái đến với nhau
Gia đình nhà trai mới nhờ đến tôi đây
Nhờ tôi làm người mai mối cho hai cháu
Giờ mới sang để xin bên gia đình nhà gái
Xin có đĩa trầu cau để mở đầu câu chuyện
Mong bên gia đình nhà gái cho biết ý kiến?

- Gia đình nhà gái cũng cử đại diện xin phép gia đình nhà trai có lời đối đáp như:

Ơ…chảu pên phử dóng phử téo
Ma ỉn ma muôn
Mí quám tham ha lục lán tán nị
Lụ lán cớn xỉnh dơ xính
Páy hảy dác mi củ cốn pa
Pay na dác mi củ pọm ết pọm dượn
Báo voan ưn cọ ế pán xai lái pán nặm
Ha và vún vu hoạt doạt vu piêng
Chăng ma hến lục lán hươn dảo hau nỷ
Nhăng mi nó oải lục noại dơ pến báo
Tá hên leo dác áu dác lảy
Dóc đay xáy sảng, pác men hỏng chọng mẻn khoam
Lảy khoam chụ va năm pả lung lua ao
Lôm sơ po mẻ óc chắm khing
Pỏ mẻ ải nọng cọ xúm chớ tốc po nó pọm
Dác áu dác lảy, dác cạy dác dơ
Chắng áu khoải nị pến phủ dóng phủ téo
Xứp khoam tám lịn chủ vướng xong táng
Lôm pỏ mẻ ải nọng
Áu pu só phác, áu hát só mái
Ma ỉn ma muôn
Ải nọng phái nị cọ hặc peng veng păn thôi.
 

Dịch:

Ơ…(người mai mối)là người qua lại quen biết
Gia đình nhà trai có lời xin con gái chúng tôi về làm dâu
Chúng tôi cũng nhất trí
Con cháu được sinh ra và lớn lên
Được bố mẹ nuôi lớn thành người
Giờ muốn có người cùng bầu bạn, cùng làm cùng ăn
Trong làng, trong bản cũng có nhiều chàng trai
Nhưng không có duyên có số với nhau
Nay mới có duyên gặp con trai nhà ông bà
Con trai do ông bà sinh ra nuôi lớn nên người
Con gái nhà tôi mới thấy đã yêu, đã quí mến
Đã hẹn ước nên duyên vợ chồng với nhau
Mới về xin báo cáo cho bậc bố mẹ biết
Cũng xin thưa cho ông bà bên đó biết
Được bên gia đình mình nhất trí cho con cái đến với nhau
Gia đình nhà gái mới nhờ đến tôi đây
Nhờ tôi làm người mai mối cho hai cháu
Giờ cũng xin thưa với gia đình nhà trai
Gia đình chúng tôi cũng chỉ có đĩa trầu cau để mở đầu câu chuyện
Sang nhà chúng tôi có lời
Gia đình nhà gái tôi cũng nhất trí thôi.

- Nhà trai đối đáp cảm ơn gia đình nhà gái:

Sim nọ, khay nị po me ải nọng phái nị cọ hặc co peng véng păn
Păn na ceng véng húa hở lẹo
Lạy hặc sặm peng khoai ý só tưm khoăn
Só ma teng pan khảu cáo thán
Dan lơ chét ết lảy?

Dịch:

Cảm ơn gia đình ông bà cũng yêu mến con trai nhà chúng tôi
Đồng ý cho con gái ông bà về làm con dâu nhà chúng tôi
Xin ông bà cho biết thời gian tốt gần nhất
để chúng tôi xin làm lễ ăn hỏi cho hai cháu…
Bước 3: Ăn hỏi (cáo hoặc pay báy) là bước gửi rể, chàng  trai chính thức trở thành con rể. Các lễ vật gồm:
+ 01 con lợn (tùy theo điều kiện khoảng 10kg trở lên): Để làm mâm lễ cúng báo tổ tiên bên gia đình nhà gái.
+ 03 sải vải dệt thổ cẩm: Đồ xính lễ.
+ 01 chiếc váy cho cô dâu: Quà tặng cô dâu.
+ 01 chiếc nồi, 01 chiếc bát: Đồ xính lễ.
Trong mâm lễ gửi rể nhà trai có lời:

Só áu chương cáo náng, khong cáo chụ
Ma dửn, ma duông
Khai pỏ mẻ ải nọng lé vấng chương nị

Dịch:

Hôm nay gia đình nhà trai có đồ lễ gửi gia đình nhà gái
Để con cáo 02 bên nên duyên vợ chồng
Xin mời bên nhà gái kiểm tra thủ tục
Bước 4: Lễ cưới (cín loóng hoặc xú phua, xú mía) là bước cuối trong nghi thức cưới hỏi của dân tộc Lào, chọn được ngày tốt để tổ chức hôn lễ, gia đình nhà trai đem các đồ lễ sang nhà gái gồm:
+ 01 con gà trống, 01 quả trứng gà: Là đồ lễ không thể thiếu trong nghi thức buộc chỉ cổ tay cho đôi bạn trẻ và chính thức được công nhận trở thành vợ chồng. Trong trường hợp gia đình nhà gái đồng ý thì gia đình nhà trai có thể tiến hành thủ tục này trong bước ăn hỏi (cáo hoặc pay báy).
+ 01 con lợn (tùy theo điều kiện khoảng 10kg trở lên): Để làm mâm lễ cúng báo tổ tiên bên gia đình nhà gái
+ 03 sải vải dệt thổ cẩm: Đồ xính lễ
+ 01 chiếc váy cho cô dâu: Quà tặng cô dâu
+ 01 chiếc nồi, 01 chiếc bát: Đồ xính lễ
+ Rượu (tùy theo quy mô tổ chức)
+ Tiền sính lễ sang nhà gái theo quy định để làm lễ lên tóc cho cô dâu (ngớn cạp hua);
+ Đồng bạc (tùy theo điều kiện nhưng bắt buộc phải có)
+ Búi tóc độn (cản chọng)
+ Châm cài tóc (lắm mản cẩu)
+ 01 đôi vòng tay (pọc khen)
+ 01 đôi vòng cổ, hoa tai (pọc có, tóng hú) tùy theo điều kiện của nhà trai…      
   
Lợn, gà được tổ bếp sơ chế và chế biến cho chín rồi bày lên mâm lễ, mâm phải được lót bằng lá chuối, bát đũa được đặt lên mâm lễ, các đồ xính lễ khác được đặt ở cạnh mâm lễ, thầy mo có lời cúng báo tổ tiên bên gia đình nhà gái và làm lễ tụ hồn cho đôi vợ chồng trẻ như:

Lời cúng mâm lợn tụ hồn:

                        Ơ…lục lán teeng xóng mặc mẻn kén khơi
                        Ải êm xóng phái cọ xúm chớ hở áu cắn ết phúa ết mia
                        Mự nị cọ mư xắn văn lý
                        Ải êm ma téng hịt téng khong ệt kẻo ệt lóng
                        Chơ nị ải êm mi cáy xáy đi, mi nộc ma xú khoắn hở lục lan
                        Chơ nị tổn túa pến xứ pến lảm chi ma xú khoắn hở lục lán teengs xong
                        Cáy tố dơ lược tí, cáy tô pi lược cả
                        Chụp nặm hoán lốc xia khốn, lon xia píc, chíc xia niếng
                        Khút kết hở pá nay, khút hay hở xảm hơ xét
                        Pa kin lẹo lống hát, chát kin lẹo lống văng
                        Khóng kín lý dăng xingr cáu
                        Áu sơ xạ mạy lảy áu ma dảo xáu chương hươn hau du
                        Phủ dú hươn vu lảy dú pau, du dảo vu lảy du lạ
                        Xắt mỏkhảu sơ phay, xảy mỏ khảu sơ hín xám xáu
                        Lúa mạy côn mạy cổ ma tám, lín mạy hốc mạy sang ma sơ
                        Phủ chơ hoan hở phảu phay, phủ chắng hay phảu mỏ
                        Tắm ỏm khọ phảu phay
                        Xút chủa cộn chủa lín má tám
                        Phay lam sơ mỏ phút
                        Nặm phốt khửn piêng thướt, nặm phượt khửn pung khem
                        Mạy cả xóc ma len, mạy cả khèn ma phựn
                        Cáy xúc lẹo pống lống hin xắm xảu
                        Nả táng mi cuổi nuôn, cuống xuốn mi cuổi pảng
                        Tắt áu tóng cuổi pảng ma hong sơ pán
                        Cuống long pán áu cáy ma sớ
                        Téng pên phươn pến pan do tảu
                        Téng pến thuổi pên thú do má
                        Do ma voán tín xuổm mụ khoắn khươi du
                        Voan mu khoắn khỏi kín
                        Khay nị khoái pên sự pến lảm chi lảu mưa nai, thái má hở

                        Dịch:

                        Ơ…đôi con trẻ đã có tình cảm và yêu thương nhau
                        Bố mẹ hai bên nhất trí cho hai con lấy nhau
                        Hôm nay ngày lành tháng tốt
                        Bố mẹ đã đủ điều kiện để tổ chức cho hai con
                        Có mâm lễ để làm lễ tụ hồn cho hai con
                        Tôi là chủ hôn làm lễ tụ hồn cho hai cháu
                        Gà chọn con to, con béo để mổ
                        Sơ chế và chế biến chín bày lên mâm lễ
                        Cá thấy mùi tanh đến ăn, ăn xong bơi lại nước
                        Chỗ thịt ngon đem về nhà chế biến
                        Người ở nhà đặt nồi lên bếp luộc gà
                        Nhặt củi to cho vào bếp, củi tre để làm đóm
                        Người giỏi chế biến trổ tài nghệ
                        Lửa bếp cho cháy đều, để thức ăn mau chín
                        Gà chín rồi gắp ra khỏi nồi
                        Trong vườn nhà có bụi cây chuối, cắt lá chuối để trải trên mâm
                        Đặt gà luộc, trứng gà luộc vào mâm lễ
                        Bát đũa được đặt vào mâm đầy đủ
                        Bây giờ tôi là chủ hôn làm lễ tụ hồn cho đôi vợ chồng trẻ
                        Hồn ăn cho no cho khỏe
                        Có gì trên mâm lễ thì tìm ăn cho đủ, ăn cho hết nhé
                        Hồn ăn no rồi thì sống hạnh phúc bên nhau đến già nhé

Lời cúng trứng gà luộc làm lễ buộc chỉ cổ tay:

                        Khay nị khoán kín cáy lẹo nhăng mi
                        Nuôi sáy cáy lý xáy sơ học xạ, cáy cả sáy sớ học cuối
                        Nuôi sáy nị phá khẩng pên xong
                        Khẩng nứng hở nọng, khẩng sóng hở ải
                        Hở ải kéng nọng lảy kín sáy huổm mom,
                        Non hươn huổm giương, huổm hỏng
                        Húa chớ ải kéng nọng tít cắn khư phẩng loan liêu hạn thảu
                        Chơ nị mi phải loan táng khắm, phải lắm táng kẻo
                        Phúc khén sại hở ma, khen khoa hở dú
                        Hở pên củ phua mia hạn thảu
                        Sển phải khát da páy, sển phải khát da lén chắc cắn

                        Dịch:

                        Lễ cúng mâm gà tụ hồn đã xong
                        Giờ mo tôi làm lễ cúng trứng gà
                        Trứng gà tốt để làm lý tụ hồn
                        Quả trứng gà được chia đôi được mo tôi chúc phúc
                        Vợ chồng trẻ được ăn chung lòng đỏ trứng gà
                        Được ở chung nhà, ngủ chung giường
                        Chúc đôi vợ chồng trẻ sống với nhau đến đầu bạc, răng long
                        Giờ mo tôi buộc sợi chỉ tơ hồng
                        Chỉ buộc vào tay trái nên duyên vợ chồng
                        Chỉ buộc vào tay phải mãi mãi bên nhau
                        Sau này dù sợi chỉ đứt, tình nghĩa vợ chồng vẫn mãi bền lâu

Nghi lễ buộc chỉ cổ tay là nghi lễ kết thúc tiến trình tổ chức lễ cưới hỏi, đôi bạn trẻ đã được công nhận chính thức trở thành vợ chồng, cùng gia đình tiếp đón khách mời gần xa tới dự lễ thành hôn, đón nhận những món quà tình cảm cùng những lời chúc phúc của khách mời…