Một số món ăn trong lễ hội của người Tà Ôi, Thừa Thiên - Huế

Một số món ăn trong lễ hội của người Tà Ôi, Thừa Thiên - Huế
Đối với người Tà Ôi (Thừa Thiên - Huế) những nghi lễ mang tính cộng đồng đều được họ coi trọng ví như các lễ Koal (mời làng đồng minh), Yang sưq (thần sông núi),... Ngay cả những lễ thuộc về một gia đình, một dòng họ nào đó cũng được cộng đồng hóa như các lễ Siêu pi’ng (Dời mồ mả), do’ng ikon (cưới hỏi), parrâng (thắt chặt tình cảm bạn bè), nninh (mời gia đình con rể)... Vào những dịp này, người con trai con gái Tà Ôi tất bật với công việc bếp núc.
 
Món adeep ihoor của người Tà Ôi
Món adeep ihoor của người Tà Ôi

Như một thông lệ, nữ giới thì đảm nhiệm việc chế biến các món cơm, cháo và bánh trái, nam giới đảm nhiệm các món thức ăn đa dạng, đa hương. Không cầu kỳ, phức tạp trong chế biến, nêm pha gia vị nhưng các món ăn của người Tà Ôi có cái gì đó hết sức đặc biệt, mang hơi thở của rừng núi ngút ngàn...

Hầu hết các món ăn của người Tà Ôi đều được boo’h (nướng) và hoor (thui). Không chỉ các món thức ăn mà kể cả các món cơm và bánh cũng được chế biến phần lớn theo cách này. Mặt khác, không cho muối vào các món cơm là lẽ đương nhiên nhưng tất cả các món bánh của người Tà Ôi, không món nào được nêm gia vị, đặc biệt là muối. Còn các món thức ăn thì được nêm rất ít hạt muối và ít cay. Dường như ngoài gia vị muối và ớt ra, thỉnh thoảng mới dùng thêm amoot, axoar (tiêu rừng), ala pis (lá bưởi), băt (ngò ta), lau loaq (lá lốt) hay atâk (lá môn vọt),...

Các món cơm được trọng dụng là adeep ihoat (xôi hông) và adeep ihoor (xôi thui ống, cơm lam). Gạo nếp được đầu bếp Tà Ôi lựa chọn là atut, trưi, kachăh, aham... những loại nếp ngon, dẻo và thơm hơn so với loại khác. Với adeep ihoat cần có cái nồi hông bằng đất hai tầng, có vung đậy kín. Tầng dưới đựng nước, tầng trên có nhiều lổ nhỏ thông hơi được đựng nếp sau khi đã lót những nón lá chuối xanh non. Khi bắc lên bếp hông, người ta cho lửa đỏ đều, ngọn lửa không cháy lan ra xung quanh nồi nhằm tránh mùi khói khét cho xôi hông. Còn với adeep ihoor người ta chế biến theo cách nhồi nếp đã ngâm vào ống lồ ô/ nứa tươi, có đốt một đầu. Khi nhồi được 3/4 ống thì nhét miệng ống lại bằng nút lá chuối nhằm giữ hơi nóng và hương thơm của nếp đầu mùa. Mặt khác, để cho nếp khỏi bị trào ra và bụi tro khỏi bay vào.
 
Akoat (bánh sừng) – món bánh đặc trưng trong các lễ hội của người Tà Ôi
Akoat (bánh sừng) – món bánh đặc trưng trong các lễ hội của người Tà Ôi

Hai món bánh đặc trưng được người Tà Ôi trân trọng là akoat (bánh sừng) và adeep man (bánh nếp vừng). Akoat được gói bằng lá đót tươi lấy từ trong rừng và buộc bằng lá dứa rọc nhỏ. Nếp không ngâm nước để cho bánh săn chắc trong mềm dẻo. Loại bánh này không có nhân và không nêm gia vị vào. Người Tà Ôi thường ăn bánh với thịt gà hay thịt cá thui ống. Nhiều khi, akoat có thể được dùng thay cơm trong bữa tiệc. Dường như trong tất cả các lễ hội không thể không có loại bánh akoat này vì bánh là biểu tượng của niềm hạnh phúc, sự sung túc và tinh thần nhân đạo, đoàn kết vượt qua khổ ải của cộng đồng Tà Ôi.
 
Những món ăn không thể thiếu trong lễ hội của người Tà Ôi
Những món ăn không thể thiếu trong lễ hội của người Tà Ôi

Loại bánh lễ hội thứ hai là adeep man (bánh nếp vừng), thuộc loại bánh trần và cũng không nhân, không gia vị. Sau khi nấu chín xôi, người ta cho xôi đang bốc hơi nóng vào cối giã cho thật nhuyễn rồi rải đều hạt vừng đã rang lên bề mặt xôi và tiếp tục giã cho đến khi vừng quyện lẫn vào xôi. Bày khối xôi vừa giã ra cái nôống to hoặc những bẹ lá chuối, người ta lăn thành cục dài và cắt ra từng lát to vừa phải, banh ra thành hình tròn rộng bằng hai bàn tay người lớn xòe ghép lại. Đó là hình chiếc bánh adeep man mà người Tà Ôi ái chuộng.

Không chỉ những món ăn kể trên mà hầu hết các món thức ăn ngon của người Tà Ôi đều được tập trung sử dụng trong lễ hội. Người đầu bếp Tà Ôi luôn gửi sự trân trọng nâng niu vào các món ăn của mình dẫu món ăn đó để phục vụ cho lễ hội hay ngày thường.
 
Theo dantocviet.cinet.gov.vn

Có thể bạn quan tâm