Giữ gìn bản sắc văn hóa của người Kháng ở Sơn La

Giữ gìn bản sắc văn hóa của người Kháng ở Sơn La
Trên địa bàn tỉnh Sơn La có 12 dân tộc anh em sinh sống, trong đó có đồng bào dân tộc Kháng với nhiều nét văn hóa độc đáo từ ngôn ngữ, trang phục, ẩm thực đến làn điệu dân ca, dân vũ...
Trang phục của phụ nữ dân tộc Kháng gần giống váy áo cóm của người dân tộc Thái đen nhưng điểm xuyết nhiều hoa văn, họa tiết mang sắc thái riêng. Ảnh: Diệp Anh - TTXVN
Trang phục của phụ nữ dân tộc Kháng gần giống váy áo cóm của người dân tộc Thái đen nhưng điểm xuyết nhiều hoa văn, họa tiết mang sắc thái riêng. Ảnh: Diệp Anh - TTXVN

Tại tỉnh Sơn La, đồng bào dân tộc Kháng hay còn có các tên gọi khác là Xá Khao, Xá Xúa, Xá Đôn, Xá Dâng, Xá Hộc, Xá Ái, Xá Bung, Quảng Lâm, cư trú chủ yếu ở các huyện Mường La, Thuận Châu và Quỳnh Nhai. Riêng ở huyện Quỳnh Nhai, cộng đồng dân tộc Kháng có gần 4.000 người, chiếm khoảng 10% dân số. Cộng đồng dân tộc Kháng thường sống thành bản dọc các dòng sông, khe suối, thung lũng hoặc các sườn đồi tại khu vực xã Chiềng Ơn, Mường Giàng, Chiềng Khay, Cà Nàng, Mường Giôn.

Bà Lò Thị Phấu (80 tuổi), Chủ nhiệm Câu lạc bộ giữ gìn bản sắc văn hóa Kháng tại xã Chiềng Ơn, huyện  Quỳnh Nhai, chia sẻ: Người dân tộc Kháng có nhiều nét văn hóa độc đáo, trong đó có các làn điệu múa hát cổ, trang phục truyền thống, ẩm thực trong các dịp lễ, Tết, đặc biệt là điệu múa tăng bu.

Nghề đan lát truyền thống của người dân tộc Kháng được truyền dạy cho các thế hệ trẻ. Ảnh: Diệp Anh - TTXVN
Nghề đan lát truyền thống của người dân tộc Kháng được truyền dạy cho các thế hệ trẻ. Ảnh: Diệp Anh - TTXVN

Theo bà Phấu, tăng bu là điệu múa truyền thống ngàn đời của người dân tộc Kháng. Điệu múa này là món ăn tinh thần không thể thiếu của người dân tộc Kháng trong các dịp lễ, Tết. Điệu múa thể hiện động tác chọc lỗ tra hạt trong lao động sản xuất của người dân tộc Kháng. Khi múa điệu tăng bu, mọi người sẽ đứng nối nhau xếp thành vòng tròn lớn, mỗi người cầm một cây tăng bu. Cây tăng bu được làm bằng một đoạn thân cây nứa, có đường kính thân khoảng từ 4 - 6 cm, dài khoảng từ 1,4 m - 1,6 m tùy mỗi người. Sau mỗi nhịp dẫn, mọi người cùng vỗ mạnh cây tăng bu xuống sàn tạo nên âm thanh rộn ràng cộng hưởng với những bước múa uyển chuyển. Sau mấy vòng, người múa lại xoay chiều di chuyển một lần, cứ như thế vòng múa tăng bu tạo cho  người tham gia và cả người xem cảm giác vui vẻ, đầm ấm và đoàn kết. 

Không chỉ có các làn điệu múa hát cổ, bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Kháng còn được thể hiện qua trang phục truyền thống, nhất là  trang phục của người phụ nữ. Phụ nữ dân tộc Kháng mặc trang phục gần giống như váy áo cóm của người dân tộc Thái đen. Tuy nhiên, điểm xuyết trên chiếc áo là những hoa văn, họa tiết mang bản sắc riêng của dân tộc Kháng cổ. Ngực áo được ghép mỗi bên một mảnh vải đỏ nhỏ hình thang cân gọi là “son sửa” dài khoảng 15cm, trên đó đính đồng tiền kim loại mang ý nghĩa may mắn, xua đuổi tà ma. Yếm che váy có hình chữ nhật, rộng khoảng 40 - 45cm, dài 85 - 90 cm được trang trí bằng các nẹp vải màu xanh, đỏ, vàng và tua ren để thêm phần bắt mắt...

Điệu múa tăng bu được tái hiện trong các Tuần Văn hóa, thể thao và du lịch huyện Quỳnh Nhai (tỉnh Sơn La) năm 2018. Ảnh: Diệp Anh - TTXVN
Điệu múa tăng bu được tái hiện trong các Tuần Văn hóa, thể thao và du lịch huyện Quỳnh Nhai (tỉnh Sơn La) năm 2018. Ảnh: Diệp Anh - TTXVN

Bản sắc văn hóa của đồng bào dân tộc Kháng độc đáo là vậy, nhưng cùng với dòng chảy thời gian, một số giá trị truyền thống đang dần mai một. Năm 2018, để bảo tồn, giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống này, huyện Quỳnh Nhai đã thành lập Câu lạc bộ giữ gìn bản sắc văn hóa Kháng tại xã Chiềng Ơn với 20 thành viên. Thời gian qua, các thành viên đã tích cực tuyên truyền, vận động đồng bào truyền dạy tiếng Kháng, hướng dẫn cách may quần áo, cách nấu những món ăn truyền thống dân tộc Kháng cho con em.... Qua các hoạt động đó, những thanh thiếu niên dân tộc Kháng hiểu và tự hào hơn về bản sắc văn hóa của dân tộc mình, cũng như góp phần chung tay bảo tồn, gìn giữ và phát huy các giá trị truyền thống của ông cha để lại.

Bà Điêu Thị Nhất, Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Quỳnh Nhai cho biết: Huyện Quỳnh Nhai xác định gắn công tác bảo tồn, gìn giữ và phát huy bản sắc dân tộc Kháng với hoạt động của các tuần văn hóa, thể thao và du lịch. Tại đây sẽ tái hiện các làn điệu múa hát cổ, trưng bày và giới thiệu trang phục truyền thống, tổ chức thi ẩm thực dân tộc…. Thông qua các hoạt động này, các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Kháng sẽ tới gần hơn với cộng đồng và du khách.

Các thành viên Câu lạc bộ gìn giữ bản sắc văn hóa Kháng tại xã Chiềng Ơn tập luyện múa Tăng bu. Ảnh: Diệp Anh - TTXVN
Các thành viên Câu lạc bộ gìn giữ bản sắc văn hóa Kháng tại xã Chiềng Ơn tập luyện múa Tăng bu. Ảnh: Diệp Anh - TTXVN

Thời gian tới, huyện Quỳnh Nhai phối hợp với ngành Văn hóa tỉnh Sơn La, Trung tâm Xúc tiến đầu tư tỉnh Sơn La tổ chức các lớp truyền dạy chữ viết, nghệ thuật hát, múa, nhạc cụ, nghề đan lát truyền thống…; đồng thời đưa các làn điệu múa hát cổ vào các cuộc thi, liên hoan văn hóa - văn nghệ để giới thiệu, quảng bá những nét văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc Kháng. Đây vừa là giải pháp bảo tồn, gìn giữ và phát huy bản sắc của cộng đồng các dân tộc thiểu số, vừa góp phần khai thác tiềm năng du lịch trên địa bàn tỉnh Sơn La.
Diệp Anh
(TTXVN)

Có thể bạn quan tâm